راهنمای خواباندن نوزاد

بی‌خوابی‌های شبانه نوزادان و بی‌قراری‌هایی که با تاریکی شب شدت می‌گیرد، اصلی‌ترین دلیل آشفتگی تازه‌مادرهاست؛ مادرهایی که به‌خاطر محرومیت از استراحت شبانه آنقدر خسته می‌شوند که قدرت لذت بردن از شیرینی‌های مادر شدن را هم از دست می‌دهند. گرچه این بی‌خوابی‌ها با گذشتن کودکان از سه‌ ماهگی هر روز کمتر می‌شود اما مادرانی که نتوانسته‌اند نظم را به خواب فرزندشان وارد کنند، گاهی حتی تا رسیدنش به یک‌ سالگی هم از شب‌بیداری شکایت می‌کنند. اگر شما هم تازه صاحب فرزند شده‌اید و نمی‌خواهید در ماه‌های بعد به گروه این مادران افسرده و خسته وارد شوید، این راهنما را بخوانید. در دانشنامه خواب نی‌نی به شما می‌گوییم برای نظم دادن به خواب کوچولوی‌تان باید چه قدم‌هایی را ‌بردارید.
مراقب خوراک‌تان باشید
اگر شیر خودتان را به کودک‌تان می‌دهید، برای اینکه خواب آرامی داشته باشد باید مراقب خورد و خوراک‌تان باشید. مادرانی که ادویه و کافئین می‌خورند، فرزندشان را در معرض ابتلا به ریفلاکس و ترش کردن قرار می‌دهند و همین حالت آزار‌دهنده هم از عمیق شدن خواب آنها به‌ویژه در ماه‌های اول زندگی جلوگیری می‌کند.
نی‌نی از شب چی می‌دونه؟
فرزند شما در ماه‌های مختلف زندگی‌اش درک متفاوتی از شب و زمان خواب دارد.
تولد تا 2/5 ماهگی
از آنجا که هنوز بدن فرزندتان به اندازه کافی ملاتونین تولید نمی‌کند، او در این دوران هنوز فرق روز و شب را نمی‌شناسد. شاید یاد دادن نظم برای خوابیدنش در این دو ماه آسان نباشد اما برای آنکه از پا درنیایید، می‌توانید روزها که او خواب است خودتان هم در کنارش بخوابید تا برای شب‌بیداری‌ها انرژی بیشتری داشته باشید.
3 تا 4 ماهگی
کودک شما کم‌کم آماده نظم دادن به زمان‌های خواب و بیداری‌اش می‌شود و از آنجا که می‌تواند واکنش‌های بیشتری به شرایط محیطی نشان دهد و توجه بیشتری از سوی شما ببیند، از بیدار ماندن در زمان بیداری شما لذت می‌برد. معمولا بچه‌های سه ماه و نیمه، نیمه‌شب و در حوالی ساعت شش از خواب بیدار می‌شوند و با کمی گریه یا بی‌قراری از اینکه کسی مراقب‌شان است و فورا به آنها توجه می‌کند یا خیر مطمئن می‌شوند.
4/5 تا 5/5 ماهگی
احتمالا تا این زمان فرزند شما تا اندازه‌ای به خواب در شب و بیداری در روز عادت کرده است. اما اگر می‌خواهید زمان مشخصی را برای خوابیدنش در نظر بگیرید، این یک ماه بهترین وقت یاد دادن چنین موضوعی به اوست. کمی بعد از این ماه شما برای جدا کردن محل خواب خودتان از او تلاش خواهید کرد، پس در این ماه ساعت خوابش را تنظیم کنید تا دشواری کمتری برای جدا کردنش داشته باشید. در چهار ماهگی ساعت بدن فرزند شما تقریبا تنظیم شده و فرق شب و روز را می‌داند. در این زمان او حدود 14 ساعت در شبانه‌روز می‌خوابد و معمولا بدون گریه کردن برای شیر، می‌تواند هشت ساعت در شب به خواب برود. در شش ماهگی فرزند شما به حدود 11 ساعت خواب و نزدیک به چهار ساعت چرت در طول روز نیاز خواهد داشت.
6 تا 8 ماهگی
بچه‌ها در این ماه‌ها عاشق بازی کردن با اسباب‌بازی‌ها و حتی شما هستند اما مراقب باشید اشتیاق شما برای بازی کردن با او در نیمه‌شب نظم خوابش را بر هم نزند. به او یاد دهید شب زمان خواب است و به تلاش‌هایش برای به بازی وارد کردن شما، تنها با خواندن یک لالایی آرام پاسخ دهید. یک کودک هشت ماهه، احتمالا شب‌ها بیشتر از خواب بیدار می‌شود و بی‌قراری می‌کند. در این ماه اگر وقتی با گریه بیدار می‌شود شما را در کنارش نبیند، احساس می‌کند هیچ‌کس مراقبش نیست پس به محض شنیدن صدای گریه به اتاقش بیایید و با نوازش و لالایی آشفتگی‌اش را برطرف کنید. برای آرام کردنش او را به اتاق خودتان نبرید و نگذارید گریه کردن را به عنوان راهی برای گریز از قانون‌ها بشناسد.
9 تا 11 ماهگی
ماجرای اعتمادسازی که از ماه قبل شروع شده، در 9 ماهگی به اوج می‌رسد. او با بیداری‌های شبانه و گریه کردن می‌خواهد مطمئن شود که والدینش در کنارش هستند و از او مراقبت می‌کنند. کودکی که بعد از گریه‌های طولانی کسی را در کنار خودش نمی‌بیند، در آینده نسبت به دنیا بی‌اعتماد می‌شود و اضطراب جدایی در وجودش ریشه می‌دواند. با حضور به‌موقع‌تان در اتاق به او بفهمانید که تنها خوابیدنش به معنای تنهایی او نیست و هر زمان که به شما احتیاج پیدا کند در کنارش خواهید بود. بد نیست یک عروسک کوچک را در کنارش بخوابانید تا با در آغوش گرفتن آن آرامش بیشتری پیدا کند.
12 تا 16 ماهگی
حالا که زبان باز کرده و حرف‌های شما را می‌فهمد، بهتر می‌توانید برای آموزش دادن قانون‌های مربوط به خواب به او تلاش کنید. نگذارید میلش به بودن در کنار شما باعث شود که همزمان با شما برای خوابیدن آماده شود. گذشته از این، از همان ابتدا به فرزندتان یاد دهید که تفاوتی میان خوابیدن در ‌مهمانی و خانه وجود ندارد. او هر کجا که باشد و در هر جمعی که حضور داشته باشد، باید در همان ساعت مشخص برای خوابیدن آماده شود. اگر بخواهید به حرف‌های کسانی که معتقدند «یک شب هزار شب نمی‌شود!» گوش دهید، باید قید منظم بودن او در این مورد را هم بزنید.
این تکنیک‌ها هم به کار می‌آیند
وقت مستقل شدن است
پس از آنکه با کمک راه‌هایی که در این صفحات گفتیم، چند شب او را در ساعت خاص خواباندید، می‌توانید برای مستقل کردنش تلاش کنید. برای مثال اگر عادت کرده در آغوش شما بخوابد، در شب‌های بعد می‌توانید او را در گهواره بگذارید و بخوابانیدش. فرزند شما کم‌کم عادت خواهد کرد که در هر شرایطی در آن ساعت خاص بخوابد. به این ترتیب وقتی بعد از شش ماهگی او را به اتاق خودش برای خوابیدن می‌برید، آسان‌تر با شرایط جدید خواب سازگار خواهد شد.
وقت جدا شدن است
خودتان را آماده کنید. در شش ماهگی باید با خوابیدن در یک اتاق در کنار فرزندتان خداحافظی کنید اما تصور نکنید این جدایی برای‌تان خواب راحتی را همراه می‌آورد. در آغاز جدا کردن اتاق فرزندتان باید بیشتر از قبل هوشیار باشید. با هر گریه کوچکش باید به اتاق او بروید و آرامش کنید تا این جدایی به آرامشش آسیبی نزند. شب‌های اول قطعا بیشتر گریه می‌کند و بی‌قراری نشان می‌دهد اما اگر چند شبی را طاقت بیاورید و با این هوشیاری به او آرامش دهید، پس از چند روز فرزندتان به خوابیدن در اتاق خودش عادت خواهد کرد.
اجازه ندهید دل‌رحمی مادرانه‌تان به زیان فرزند‌تان تمام شود. با نزدیک شدن فرزندتان به تولد یک‌سالگی‌اش، انتظار این را هم داشته باشید که از خوابیدن در اتاق خودش امتناع و برای برگشتن به اتاق خواب شما تلاش کند اما زیر بار این خواسته نروید. اگر عادتی که تا امروز ایجادش کرده‌اید را بر هم بزنید به سختی می‌توانید فرزندتان را دوباره به مستقل شدن عادت دهید. تنها چاره شما توجه نشان دادن به او در بیداری‌های نیمه‌شبش و اطمینان دادن به او در این مورد است که از او محافظت می‌کنید.
وقت قصه خواندن است
از شش تا هشت ماهگی کودکان حدود 11 ساعت در شب می‌خوابند و سه ساعت و نیم در روز چرت می‌زنند و از 9 تا 12 ماهگی هم به همان 11 ساعت خواب شبانه نیاز دارند اما چرت روزانه‌شان به حدود دو ساعت در روز می‌رسد و نیاز بیشتری به بیدار ماندن در کنار شما و بازی کردن پیدا می‌کنند. درست است که بیداری روزانه او در کنار شیرین بودنش مسئولیت‌های شما را سنگین‌تر می‌کند و فرصت رسیدگی به کارهای شخصی‌تان را از شما می‌گیرد اما خواباندن فرزندتان در شب، در این ماه‌ها هم برای شما و هم برای او شیرین‌تر از قبل خواهد بود. حالا وقت قصه خواندن و خواندن شعرهای کودکانه برای اوست. پس مراسم قبل از خواب را با داستان‌خوانی کامل کرده و او را با شعر و ادبیات از همین کودکی آشنا کنید.
آداب شیر شبانه
شیر دادن در زمان خواب نوزادان آدابی دارد که بسته به ماه تولدشان باید آن را تغییر دهید. ما به شما برای شناختن این آداب کمک می‌کنیم:
بیدارش کنید و شیر دهید
در ماه اول، نوزاد شما به هر دو یا سه ساعت یک‌بار تغذیه شدن نیاز دارد. در این ماه، نباید منتظر تقاضای او برای شیر خوردن بمانید. نوزادان تازه متولد شده، گاهی آنقدر عمیق به خواب می‌روند که نیازشان به تغذیه را از یاد می‌برند و به‌خاطر افت قند خون جان‌شان تهدید می‌‌شود. پس حتی اگر نوزادتان گریه و بی‌قراری نکرد، هر دو ساعت یک‌بار در نیمه‌شب به او شیر دهید و به‌خاطر تنظیم شدن ساعت خوابش او را تا زمان گریه کردنش گرسنه نگه ندارید. نگران نباشید؛ این سبک شب‌زنده‌داری‌های شما طولانی نخواهد بود و در ماه‌های بعد نوزادتان هر سه تا چهار ساعت یک‌بار از شما تقاضای شیر خواهد کرد.
با هر وعده شیر پوشک را عوض نکنید
نیازی نیست که با هر بار شیر دادن به فرزندتان پوشکش را هم عوض کنید. اگر پوشکش را چندان سنگین نکرده یا مدفوع نکرده، نیازی نیست با عوض کردنش در نیمه‌شب از خواب بیدارش کنید. می‌توانید یک‌بار قبل از خوابیدن پوشکش را عوض کنید و به پایش پودر بزنید و بار دیگر در ابتدای صبح عوضش کنید.
زیاده‌روی نکنید
به حرف‌های دیگران گوش نکنید و به خیال داشتن نوزادی سالم به او بیش از اندازه شیر ندهید. اگر نوزاد شما به‌ویژه در سه ماه اول زیادتر از ظرفیتش شیر بخورد، بیشتر دچار ریفلاکس و برگشتن شیر در مری می‌شود و به همین دلیل خواب ناآرام‌تری را تجربه می‌کند.
اگر سیر نمی‌شود، شیرتان را بدوشید
اگر فرزندتان آنقدر برای مکیدن شیر از سینه شما صبوری به خرج نمی‌دهد که سیر شود و سه، چهار ساعت متوالی بخوابد، می‌توانید در وعده قبل از خواب شیرتان را بدوشید و در شیشه بریزید تا مطمئن شوید که به اندازه کافی شیر خورده و سیر است. برای وزن چهار کیلوگرم باید به ازای هر سه ساعت حدود 50 سی‌سی شیر به او بدهید و برای وزن پنج کیلوگرم، این میزان به حدود 65سی‌سی برای هر سه ساعت می‌رسد.
حمامش کنید
در روز دوم هم شما باید همان روال روز قبل را تکرار کنید تا فرزندتان به این شرایط عادت کند. حتی ساعت شیر شبانه او را هم تنظیم کنید تا در ساعت خاصی برای شیر خوردن بیدار شود. اگر فرزندتان مقاومت کرد، می‌توانید دوش گرفتن قبل از خواب را امتحان کنید. بچه‌ها بعد از حمام کردن عمیق و آرام می‌خوابند. پس قبل از خواب می‌توانید او را حمام کنید، سپس بدنش را با روغن بادام یا زیتون بی‌بو کمی ماساژ دهید و در آخر با شیر دادن به او مراسم قبل از خواب را به پایان برسانید.
چند شب با کمک حمام (نیازی نیست شامپو به سرش بزنید، کمی آب‌بازی کافی است) او را برای خواب آماده کنید تا به خوابیدن در ساعت خاص عادت کند. اغلب بچه‌ها در طول سه تا پنج شب به این شرایط عادت می‌کنندو زود به خواب می‌روند. اما مسئله این است که نمی‌توان در درازمدت و هرروز این روش را تجربه کرد. اما می‌توان امیدوار بود که این شیوه به طور موقت موثر باشد.
ترسش را جدی بگیرید
در حدود 12 ماهگی و کمی بعد از آن، ممکن است کابوس دیدن‌های فرزندتان و ترس‌های شبانه‌اش آغاز شود. شاید برای مدتی فرزندتان هر نیمه‌شب در خواب فریاد بکشد و گریه کند و معمولا زمان این جیغ کشیدن‌ها هم هر شب یکسان است. حتما می‌پرسید که شما چه می‌توانید برایش انجام دهید! نیازی نیست او را به اتاق خودتان بیاورید. تنها کافی است هنگام کابوس دیدن‌هایش در کنار او باشید، در آغوش بگیریدش و با یک قصه شاد و آرامش‌بخش خواب دوباره را برایش میسر کنید. تصور نکنید این کابوس‌ها سلامت روان او را تهدید می‌کند. هر بچه‌ای در این دوره سنی می‌تواند گرفتار ترس‌های شبانه شود. مهم شیوه برخورد شما و هوشیاری شماست که بتوانید در زمان مناسب همراهی لازم را با کودک داشته باشید و او را در آغوش بگیرید و آرامش کنید.
اگر کولیک دارد
خواباندن بچه‌های کولیکی که درست در زمانی که انتظار دارید در خانه آرام شما به خواب بروند، گریه را سر می‌دهند، کار آسانی نیست. اما می‌توانید گاهی کودک ناآرام‌تان را دور بزنید و با یک روش به ظاهر عجیب او را بخوابانید. شاید باورتان نشود صدای سشوار بهتر از لالایی و آغوش شما می‌تواند به فرزندتان برای خوابیدن کمک کند. وقتی می‌بینید چشم‌هایش پر از خواب است اما به‌خاطر نفخ و دل‌درد در برابر خواب مقاومت می‌کند، سشوار را روشن کنید و او را در آغوش‌تان نگه دارید تا پلک‌هایش حسابی سنگین شده و خوابش عمیق شود.
ممکن است بعد از خاموش کردن سشوار چند باری گریه را تکرار کند اما با دوباره روشن کردنش بار دیگر می‌توانید بر گریه‌ها غلبه کنید. اگر صدای سشوار آزارتان می‌دهد، سی‌دی صدای موج دریا بخرید یا صدای موج را از اینترنت برایش دانلود کنید. بچه‌های کولیکی با صدای موج دریا هم آرام می‌خوابند.
در ماه‌های اول. . .
فرزندتان در ماه اول زندگی‌اش به‌طور متوسط 17تا18 ساعت در روز می‌خوابد و در این مدت به صبوری و هوشمندی بیشتری از سوی شما برای داشتن خواب راحت نیاز خواهد داشت. در این ماه‌ها برای اینکه فرزندتان خواب آرامی را تجربه کند، باید نشانه‌های خوابش را بشناسید. اگر شیرش را خورده و پوشکش خشک است و آروغش را هم زده، دلیل خاصی برای بی‌قراری‌های او نباید وجود داشته باشد. در صورتی که نوزاد شما همه این مراسم‌ها را به جا آورده اما بی‌قراری می‌کند و مدام خودش را می‌کشد و دست و پایش را با بی‌قراری می‌پیچاند، احتمالا خوابش می‌آید پس بیهوده به او شیر بیشتر ندهید و با تکان‌های آرام گهواره، بخوابانیدش.
آداب را به جا بیاورید
بسیاری از بچه‌ها جای شب و روزشان با هم عوض می‌شود و درحالی که تمام روز را آرام می‌خوابند، به محض آنکه برای خواب و استراحت آماده می‌شوید، خیال بیدار شدن به سرشان می‌زند. بیداری نوزاد شما که می‌تواند یکی از دلنشین‌ترین لحظه‌های مادری‌تان باشد، وقتی با تاریکی شب همراه می‌شود، می‌تواند خسته و کلافه‌تان کند اما نگران نباشید. از همین امروز شما می‌توانید ساعت بدن نوزادتان را تنظیم و این مشکل را برای همیشه حل کنید. فردا صبح فرزندتان را زود از خواب بیدار کنید و مثل هر روز به کارهایش برسید. وقتی پوشکش را عوض می‌کنید یا به او شیر می‌دهید، پرده‌های خانه را کنار بزنید تا روشنایی طبیعی به اتاق بیاید. نور طبیعی بیشتر از هر عامل دیگری می‌تواند در تنظیم شدن ساعت بدن او تاثیرگذار باشد. در شب، سکوت و آرامش خانه را حفظ کنید. سر ساعت خاصی برای خواب آماده شوید و او را هم آماده کنید و برایش در سکوت خانه و تاریکی لالایی بخوانید و آرام در گهواره یا آغوش‌تان تکانش دهید.
تمرین نظم کنید
به اینکه در 30 روز اول زندگی فرزندتان از الگوی منظمی برای خوابیدن پیروی کند چندان امیدوار نباشید اما اگر می‌خواهید به مرور نظم را در خوابیدنش ایجاد کنید، می‌توانید از همین روزهای اول این تمرین را شروع کنید. برای رسیدن به این نتیجه نباید ابتدا او را بخوابانید و بعد در تختش بگذارید بلکه باید در لحظه‌ای که می‌بینید به خواب نیاز دارد او را در تخت یا گهواره‌اش بگذارید تا در حضور شما به خواب برود. وقتی فرزندتان به خوابیدن در این شرایط عادت کرد، مستقل خوابیدن در آینده برایش راحت خواهد بود. شاید اثر این تلاش را در ماه اول نبینید اما به مرور فرزندتان به این روال عادت خواهد کرد.
حالا شیر شبانه را تعطیل کنید
بعد از شش ماهگی نیازی نیست که کودک‌تان را برای شیر دادن از خواب بیدار کنید. او که تغذیه کمکی در طول روز را شروع کرده است، نیازی به شیر خوردن در شب ندارد. می‌توانید وقتی به‌خاطر تشنگی در شب بیدار می‌شود، در شیشه‌اش به او آب دهید تا بعد از چند شب عادت بیدار شدن برای شیر از سرش بیفتد و آرام تا صبح بخوابد. کودک شما که به‌زودی دندان درمی‌آورد، اگر شب‌ها از سر عادت در خواب شیر بخورد، به پوسیدگی زودرس دندان دچار خواهد شد.
کمین نکنید
درست است که نباید کودکی که گریه می‌کند را به حال خود رها کنید اما نباید هر بار که فرزندتان در نیمه‌شب بی‌قراری می‌کند او را از گهواره‌اش ‌بردارید و در آغوش بگیرید. سعی کنید در لحظاتی که چندان بی‌قراری نمی‌کند، او را روی تختش آرام کنید و بلافاصله بعد از هر بی‌قراری او را در آغوش نگیرید. شاید با چند ثانیه بودن در کنارش و دست گذاشتن روی بدنش دوباره به خواب برود اما در صورتی که فورا از روی تخت او را بر دارید، احتمال اینکه بی‌خواب شود بیشتر خواهد بود. با این وجود اگر دیدید گریه‌هایش از چند ثانیه انتظاری که گفته‌ایم بیشتر و شدید‌تر شد، چاره‌ای جز در آغوش گرفتن او نخواهید داشت.
این چهار اشتباه را انجام ندهید
به چشم‌هایش نگاه نکنید
شب‌ها که برای شیر دادن به او بیدا می‌شوید، چراغ‌ها را روشن نکنید، سر و صدای اضافی تولید نکنید و با او چشم در چشم نشوید. وقتی فرزندتان به چشم‌های شما نگاه می‌کند، ضربان قلبش بالاتر می‌رود، گردش خون در بدنش سرعت می‌گیرد و برای بیدار شدن آماده می‌شود. در عوض وقتی روزها به او شیر می‌دهید، در چشم‌هایش خیره شوید تا بیدار بماند.
اتاق را خیلی گرم نکنید
اگر می‌خواهید خواب عمیقی داشته باشد، روزها اتاقش را گرم‌تر و شب‌ها خنک‌تر کنید. اگر کودک‌تان را شب‌ها در دمای حدود 21 درجه بخوابانید، خواب عمیق‌تری خواهد داشت. از آنجا که بچه‌ها قسمت اعظم گرمای بدن‌شان را از ناحیه سر از دست می‌دهند، به جای پوشاندن چند لایه لباس به تن‌شان، بهتر است شب‌ها کلاه به سرشان بگذارید تا سرما آزارشان ندهد.
خانه را پادگان نکنید
هرگز او را در سکوت مطلق نخوابانید. اگر با از بین بردن آرامش دیگران او را به خوابیدن در سکوت مطلق عادت دهید، حتی زنگ خوردن تلفن هم برای از بین بردن آرامش او کافی خواهد بود. زندگی‌تان را در زمان خوابش مختل نکنید. او را به شرایط زندگی روزمره عادت دهید تا در زمان خوابش بتوانید از فرصت استفاده کنید و خانه را جارو بزنید یا سریال ببینید.
روی شکم نخوابانیدش
نوزادان از راه بینی تنفس می‌کنند و اگر با قرار گرفتن روی بالش راه تنفس نوزادتان بسته شود، ممکن است بی‌آنکه صدایی دهد یا شما را متوجه این موضوع کند، بر اثر خفگی در خواب جانش را از دست بدهد. بهتر است به‌ویژه در هفته‌های اول او را به پهلو بخوابانید که اگر شیر از معده به دهانش برگشت، به آرامی از گوشه دهانش خارج می‌شود و باعث خفگی‌اش نشود.
نی‌نی‌بان جدیدترین و بهترین مطالب خود را در تلگرام و از طریق سه کانال «راهنمای بارداری»، «کودک‌یاری» و «سلامت جنسی» در اختیار شما قرار می‌دهد.