تأثیر سن بارداری بر سرطان پستان

سازمان بیمه سلامت ایران: سرطان پستان، شايع ترين كنسر در زنان و اولين علت مرگ ناشي از سرطان در زنان 44-40 ساله است. اين بدخيمي، 33% سرطان هاي خانم ها را تشكيل داده و مسؤول 19% از مرگ هاي وابسته به سرطان مي باشد.

آمار و شواهد حاكي از افزايش مداوم شيوع سرطان پستان از اواسط دهة 1940 هستند. به عنوان مثال، در ايالات متحدة امريكا اين ميزان از نسبت 1 به 13 در سال 1970، به 1 به 11 در سال 1980 و 1 به 8 در سال 1996 رسيده است. نسبت ابتلاي زن به مرد مي باشد.

سرطان پستان يك مسألة مهم اپيدميولوژيك با گسترش جهاني است. ميزان شيوع در زنان آسيايي در مقايسه با امريكا و اروپاي غربي به حدود تا ي رسد. همچنين زنان ساكن كشورهاي صنعتي در مقايسه با سايرين، ريسك ابتلاي بالاتري دارند كه البته كشور ژاپن در اين ميان يك استثناء است. تشخيص كنسر پستان يكي از ناخوشايندترين وقايعي است كه ممكنست در طول زندگي يك زن رخ دهد.

اما سعي كنيد بجاي آنكه اجازه دهيد بيماري و استرس بر شما غلبه كند، خود برآن مسلط شويد. بنابر اظهارات پزشكان، ترس از سرطان پستان يك واكنش طبيعي و همه گير است كه شايد بخشي از آن به افزايش آگاهي عمومي دربارة اين بيماري برمي گردد. ضمن آنكه اين مبتلايان به جز بعد فيزيكي، با تأثيرات روحي ناشي از سرطان پستان نيز دست به گريبانند.

در اين بيماري، تكثير بدخيم سلول هاي اپيتليالي پوشانندة مجاري يا لبولهاي پستان رخ مي دهد. مانند تمام بدخيمي هاي اپيتليالي، ميزان بروز سرطان پستان نيز با افزايش سن تدريجاً بالا رفته، ولي از سن قطع قاعدگي شيب اين منحني كاهش مي يابد.

سن شروع قاعدگي، اولين بارداري و نيز يائسگي، سه تاريخ مهم تأثير گذار بر وقوع كنسر پستان در زنان هستند. بدين ترتيب كه سن پايين تر شروع قاعدگي، سن بالاتر اولين بارداري و همچنين سن بالاتر بروز يائسگي، ريسك ابتلا را افزايش مي دهند كه اين موارد نشانگر وابستگي اين سرطان به هورمون هاي جنسي است.

 زناني كه سن شروع قاعدگي آنها 16 سالگي بوده است، حدود 60-50% افراديكه در سن 12 سالگي قاعده شده اند بـه سرطان پستان مبتلا ميشوند.

به همين ترتيب، اين ريسك در زناني كه سن قطع قاعدگي آنان 10 سال زودتر از متوسط سن طبيعي آن ( 52 سالگي ) است، به 35% سايرين مي رسد يا در زناني كه به واسطة عمل جراحي برداشتن تخمدان ها دچار قطع قاعدگي زودرس شده اند، ريسك سرطان پستان يك سوم مواردي است كه منوپاز طبيعي در آنان، در سن 50 سالگي يا بيشتر رخ مي دهد.

 همچنين افرادي كه اولين بارداري خود را در سن زير 20 تجربه كرده اند، نسبت به زنان نولي پار، 40-30% كمتر ريسك ابتلا به سرطان پستان دارند. علت اين امر، قرارگيري مداوم در معرض استروژن داخلي در غياب غلظت كافي پروژسترون است.

بنابراين، طول دورة قاعدگي و به ويژه آن بخش از اين دوره كه پيش از اولين بارداري طي مي شود، از عوامل مؤثر بر ايجاد سرطان پستان هستند. اين فاكتور مي تواند مسؤول 80-70% علت تفاوت در ميزان وقوع سرطان پستان بين مليت هاي مختلف باشد. براي مثال، مبتلايان به  سرطان پستان در ايران نسبت به اين بيماران در كشورهاي غربي الگوهاي متفاوتي دارند. ميانگين سني اين بيماران در كشور ما كمتر از سايرين گزارش شده است.

براساس مطالعات متعدد، وجود سابقة خانوادگي سرطان پستان و وضعيت ازدواج فرد، دو عامل مهم تأثير گذار در بيماران ايراني بوده اند. سهم بيشتر مبتلايان جوان در ايران مي تواند تا حد زيادي به دليل ساختار جوان جمعيت كشور ما توجيه شود. همچنين دو عامل قاعدگي در سن بالاتر و اولين بارداري در سن پايين تر، عوامل حفاظتي مهم در برابر ابتلا در سنين بالاتر هستند.

بنابراين در حضور اين دو فاكتور، شيوع اين سرطان به سمت سنين پايين تر گرايش مي يابد. در اين بين بخصوص زمان اولين حاملگي فول ترم، مهمترين عامل حفاظت كننده است. براساس نتايج تحقيقات، زايمان نكردن ريسك سرطان پستان را در سن پايين تر كاهش داده و بالعكس موجب افزايش ريسك آن در سنين بالاتر مي شود.

تفاوتهاي جغرافيايي موجود در ميزان بروز و مرگ و مير ناشي از سرطان پستان نشان داده اند كه ريسك فاكتورهاي اين بيماري در نواحي مختلف متفاوت بوده و براي ابتلا بـه سرطان پستان، عمـدتاً فاكتورهاي محيطي نسبت به فاكتورهاي ژنتيكي قوي تر عمل مي كنند.

 

ساير علل :

- عوامل وراثتي: نقش فاكتورهاي ارثي و ژنتيكي به عنوان عوامل مستعد كننده در ابتلا به سرطان پستان تأييد شده است. يك سوم از كل مبتلايان، داراي سابقة مثبت وقوع كنسر پستان در يك نفر يا تعداد بيشتري از وابستگان درجة اول يا دوم خود هستند. در افرادي كه خواهر يا مادر مبتلا به كنسر پستان داشته اند، ريسك ابتلا 4 برابر است.

 اما اين بدين معني نيست كه در صورت سابقة ابتلاي مادر يا خويشاوند درجة يك، شما هم حتماً مبتلا خواهيد شد. سرطان پستان ناشي از ژن هاي دخيل در اين بيماري و فاكتورهاي وراثتي، معمولاً در سنين پايين ( زير 40 سالگي )، در چند نفر از خويشاوندان بيمار و در يك يا هر دو پستان ( البته نه به طور همزمان ) مشاهده مي شود. ژن هاي مختلف شناسايي شده مي توانند خصوصيات بافت شناسي و شدت تهاجم تومور را تعيين كنند.

- رژيم غذايي : مصرف مواد غذايي پر چرب و سرخ كرده، احتـمال بـروز سرطان پستان را تا دو برابر افزايش مي دهد. كيفيت و كميت چربي رژيم غذايي، هر دو بر ايجاد اين بيماري مؤثرند. همچنين بين مصرف متوسط الكل با بروز اين بيماري رابطه ديده شده كه مكانيسم آن هنوز ناشناخته است.

- مصرف هورمون: تعيين نقش بالقوة هورمون ها در ابتلا به كنسر پستان از اهميت بسياري برخوردار است، چرا كه ميليون ها نفر از زنان، مرتباً در حال مصرف داروهاي ضد بارداري خوراكي و يا دريافت درمان هاي جايگزيني هورموني در دوران يائسگي هستند.

اين عقيده وجود دارد كه مصرف OCP ( قرص ضد بارداري خوراكي ) حتي به صورت طولاني مدت، تأثيري در افزايش ميزان بروز سرطان پستان ندارد. ولي مطالعاتي نيز به نفع آنست كه مصرف طولاني مدت قرص هاي تركيبي در افرادي كه سن خيلي پايين داشته و  يا بارداري را پشت سر نگذاشته اند، مي تواند در بـروز سرطان مـؤثـر باشد.

اما پيشنهاد مي كنند كـه نقش ايـن عوامل در ايجاد سرطان پستان حتي درصورت مثبت بودن، بسيار اندك خواهد بـود. ( بالعكس، داروهاي ضـد بارداري خوراكي نقـش محافظتي در برابر تومورهاي اپيتليومي تخمدان و سرطان اندومتر رحم دارند. ) بررسي هاي سازمان بهداشت جهاني نشان مي دهد كه استفاده از داروي ضد بارداري تزريقي ( DMPA ) تأثيري در افزايش ريسك سرطان پستان ندارد.

هنوز مشخص نشده است كه درمان جايگزيني هورموني ( HRT )، در صورت وجود سوابق خانوادگي از سرطان پستان يا يافته هاي مثبت در بيوپسي قبلي، ميزان خطر سرطان پستان را تغيير مي دهد يا خير. بعضي پژوهشگران، مصرف استروژن در سنين قبل و بعد از يائسگي را كه به منظور جبران كمبود هورموني صورت مي گيرد، با افزايش مختصر در ريسك سرطان پستان همراه مي دانند.

 به ويژه اگر سابقه اي از بيماريهاي خوش خيم پستان وجود داشته باشد. ولي  در صورت مصرف استروژن به همراه پروژسترون، اطلاعات كافي از مقدار اين تأثير موجود نيست. در مجموع پيشنهاد شده كه به طور متوسط زنان از HRT سود مي برند.

- چاقي: بنابر اكثر اطلاعات موجود، وزن بالا با بروز سرطان پستان ارتباط دارد. ميزان ريسك در زنان چاق 2-5/1 برابر سايرين است كه اين ريسك مربوط به به دوران يائسگي مي باشد.

 - سابقة سرطان اوليه: در زناني كه سابقة مثبت قبلي از بروز سرطان پستان دارند، ريسك ابتلاي پستان سمت مقابل 4-3 برابر است. همچنين با وجود سابقة قبلي از كارسينوم تخمدان يا رحم، احتمال بروز سرطان در پستان 4/1-3/1 برابر افزايش مي يابد.

- پرتوتابي: در زنان جواني كه در معرض تابش اشعه به قفسة سينه قرار گرفته اند ( جهت فلوئوروسكوپي متعدد يا مقاصد درماني )، ريسك بالاتري از ابتلا به اين بيماري گزارش شده است. ولي در سنين بالاي 30 سال، اين ميزان به كمترين مقدار خود مي رسد.

ريسك حاصله از پرتوتابي هاي متعدد با دوز پايين، با  مورد مشابهي كه يك نوبت پرتو تابي با دوز بالا انجام مي گيرد، يكسان است. كمتر از از 1% موارد كنسر پستان از پروسه هاي تشخيصي راديولوژيـك ناشي مي شود.

احتمال دارد كـه راديوتراپي بـراي درمان سرطان پسـتان نـيز خـطر درگيري طـرف مقـابل را افزايش دهد. بـه دنبال پرتوتابي جهـت درمان سرطان دهانة رحـم خطر ابتلا به سرطان پستان كاهش مي يابد. علت اين امر، كاستن از ميزان استروژن است.

- ساير عوامل: در گذشته، شيردهي طولاني مدت (بيش از 36 ماه) جزء عوامل حفاظتي محسوب مي شد كه اين نظريه در حال حاضر چندان معتبر نيست. فعاليت فيزيكي نيز به عنوان يك فاكتور مؤثر براي كاهش خطر ابتلا به اين بيماري در دست بررسي است.

با توجه به اينكه سرطان پستان از عوامل مهم مرگ و مير در زنان به شمار مي رود، معاينة پستان يك بخش مهم از معاينات باليني را تشكيل مي دهد. معمولاً براي اين معاينات، بيماران به پزشك متخصص زنان ارجاع داده مي شوند.

در حالي كه به دليل ارتباط بين تشخيص زود هنگام بيماري و نتايج درماني قابل توجه آن، هر پزشكي بايد وظيفة انجام معاينات مربوطه و بررسيهاي تشخيصي لازم را در مراحل اولية كشف هرگونه يافتة غير طبيعي به عهده گيرد.

خود زنان نيز بايد جهت خودآزمايي پستان ها آموزش ديده و اقدام كنند. به كمك خودآزمايي مي توان امكان شناسايي هر چه زودتر سرطان پستان و اخذ بهترين تصميم درماني را فراهم آورد. گرچه كنسر پستان در مردان نادر است ولي در صورت وجود هر نوع ضايعة يك طرفه، بايد همانند زنان مورد بررسي قرار گيرند.