نشانه‌های کمبود ویتامین A

ویتامین A که به آن «رتینول» نیز می‌گویند یک ماده چرب است که در غذاهای حیوانی یافت می‌شود. البته موادی به نام کاروتن که در گیاهان وجود دارد، نیز پیش‌ساز ویتامین A هستند و در بدن به …

ویتامین A که به آن «رتینول» نیز می‌گویند یک ماده چرب است که در غذاهای حیوانی یافت می‌شود. البته موادی به نام کاروتن که در گیاهان وجود دارد، نیز پیش‌ساز ویتامین A هستند و در بدن به ویتامین فعال تبدیل می‌شوند.جگر سیاه، زرده تخم‌مرغ و ماهی ازغذاهای بسیار غنی از نظر ویتامین A هستند. چربی شیر و فرآورده‌های آن مثل کره و خامه نیز غنی از ویتامین A هستند.

سبزی‌ها هر چه سبزتر باشند مثل اسفناج و کاهو دارای کاروتن هستند. کاروتن همچنین در میوه‌های نارنجی و زرد به وفور یافت می‌شود مثل زردآلو، کدو حلوایی، هلو، طالبی و گرمک، انبه و گوجه‌فرنگی. انواع فلفل‌های سبز و قرمز نیز دارای کاروتن هستند. پخته شدن مختصر این مواد و استفاده از اندکی روغن در طبخ آنها به جذب بهتر کاروتن آنها کمک می‌کند.اگرچه کمبود شدید ویتامین A فقط در مناطق بسیار فقیر جهان رخ می‌دهد، اما کمبود خفیف این ویتامین بیماری نسبتا شایعی است.علامت اصلی کمبود شدید ویتامین A افت شدید بینایی است. از آنجا که رتینول ماده اصلی در سلول‌های شبکیه چشم برای ایجاد بینایی است وقتی این ماده خیلی کم شود، شخص در نور کم دچار نابینایی می‌شود.

این مشکل که به شب کوری معروف است، مشهورترین علامت کمبود ویتامین A می‌باشد.البته این حالت در کمبود شدید ویتامین A رخ می‌دهد و در انواع خفیف مشکلات دیگر روی می‌دهد؛ ازجمله خشکی و زخم سطح قرنیه چشم که در بسیاری کشورهای فقیر مشکل ایجاد می‌کند. دوران کودکی و حاملگی از بهترین زمان‌هایی هستند که کمبود ویتامین A خود را نشان می‌دهد. علاوه بر چشم، ویتامین A در بالا بردن سطح ایمنی در بدن نقش مهمی دارد و بنابراین کودکانی که کمبود خفیف ویتامین A دارند بیشتر از دیگران در معرض انواع بیماری‌ها شامل اسهال خونی، سرخک، مالاریا و بیماری‌های تنفسی هستند.نکته‌ای که باید حتما تاکید کنیم این است که برای جلوگیری از مسمومیت با ویتامین A بهتر است تا حد امکان از انواع غذاهایی که برشمرده شد برای پیشگیری از کمبود ویتامین A استفاده کنیم و در صورتی که پزشک تشخیص کمبود ویتامین A داد نیز در حد مشخصی از این ماده به صورت دارو مصرف کنیم. مسمومیت با ویتامین A زمانی رخ می‌دهد که افراد بزرگسال بیش از ۱۵ میلی‌گرم در روز و کودکان بیش از ۶ میلی‌گرم در روز به مدت چند ماه ویتامین A مصرف کنند.

علائم این بیماری پوست خشک، زخم گوشه‌های لب‌ها، ورم زبان، ریزش مو و حتی گاهی بالا رفتن کلسیم و کم شدن میزان مواد معدنی استخوان‌هاست. در خانم‌های باردار نیز زیادی ویتامین A بسیار بد عاقبت است؛ ازجمله موجب سقط و ناهنجاری مادرزادی در جنین می‌شود. بنابراین حداکثر مجاز ویتامین A به صورت دارو در بارداری روزانه ۳ میلی‌گرم است.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی