تکلم کودکان، حرف های فرزندتان را زودتر بشنوید!

 فرزند شما از همان دوران جنيني ‌به صدايتان گوش مي دهد. در اين مرحله ابتدايي او شروع به شناخت و بخاطر سپردن هجاها مي کند. و هر چه بزرگتر مي شود ،‌علاقه اش به صداها بيشتر و بيشتر مي گردد. شما براي تبديل اين علاقه به شناخت زبان و برقراري ارتباط کارهاي زيادي مي توانيد بکنيد.

يشرفت تكلم كودك در 2 سالگي، با اداي جملات 2-3 كلمه‌اي است

پسر شما 2 ساله شده و هنوز نمي‌تواند حرف بزند. فقط 2 تا 3 كلمه بلد است و بس! پيش خودتان كه او را با هم سن و سال‌هاي خودش مقايسه مي‌كنيد، فكر مي‌كنيد كه كمي از آنها عقب‌تر است، و يا به خاطر مي‌آوريد كه خواهرش كه توي اين سن بود، كامل جمله‌بندي مي‌كرد و حرف مي‌زد؟ با وجود همه اين چيزها، به اميد اينكه نبايد نگران بود و او هم حرف زدنش درست مي‌شود، رفتن پيش دكتر را عقب مي‌اندازيد، پيش خودتان مي‌گوييد بعضي بچه‌ها زود راه مي‌افتند، بعضي‌ها هم زود حرف مي‌زنند، بچه ما سالم است و جاي نگراني نيست.

اين، داستان بسيار شايعي است كه براي اغلب پدر و مادرهايي كه بچه‌هايشان خوب حرف نمي‌زنند پيش مي‌آيد و به جز در مواردي كه پدرومادر متوجه كندي رشد بچه در بقيه زمينه‌ها هم بشوند، اغلب خيلي دير به فكر درمان اين مسئله مي‌افتند. دانستن اين موضوع كه در تكلم و يادگيري زبان، چه چيزهايي طبيعي و چه چيزهاي غير طبيعي هستند، به پدر ومادرها كمك خواهد كرد كه بفهمند روند تكامل كودكشان خوب است يا نه و چه زماني بايد به پزشك مراجعه كنند.

قبل از 12 ماهگي

براي بچه‌هاي اين سن، مهم‌ترين مسئله‌اي كه بايد مورد توجه قرار گيرد، استفاده از صدا براي برقراري ارتباط با محيط اطراف است. صدا درآوردن و اغوپغو كردن، شروع اين ماجراست. هرچه بچه بزرگتر مي‌شود يعني درحدود سن 9 ماهگي، شروع به اداي اصوات تكراري مي‌كند و مي‌تواند كلماتي مثل <ماما> را ادا كند. البته ممكن است در اين سن متوجه معني كلمه نشود. در اين سن كودك بايد نسبت به صدا، عكس‌العمل نشان دهد. بچه‌هايي كه با دقت و توجه اطرافشان را نگاه مي‌كنند ولي نسبت به صدا عكس‌العمل نشان نمي‌دهند، بايد از نظر مشكلات شنوايي بررسي شوند.

12 تا 15ماهگي

در صداهايي كه بچه‌هاي اين سنين توليد مي‌كنند، اصوات مختلفي شنيده مي‌شود و علاوه بر آن، كودك بايد بتواند، حداقل 1 يا 2 كلمه را به طور صحيح ادا كند(البته به جز ماما و دد.) در اغلب موارد بچه اداي <اسم اشياء> را زودتر ياد مي‌گيرد مثل توپ. در اين سن كودك بايد صحبت اطرافيان را متوجه شود و دستورهاي يك مرحله‌اي مثل <عروسك را به من بده>، <بنشين>، .<بيا> و…را اجرا كند.

 18 تا 24ماهگي

در سن 18 ماهگي، كودك بايد دامنه لغاتي در حد 20 لغت و در سن 2 سالگي در حد 50 لغت داشته باشد. پيشرفت تكلم كودك در 2 سالگي، با اداي جملات 2-3 كلمه‌اي است. در اين سن كودك به راحتي جمله مي‌سازد و مفاهيم و خواسته‌هاي خود را با جملات تركيبي بيان مي‌كند، به طوري‌كه افراد غريبه كه با حرف زدن كودك آشنايي ندارند، حداقل نصف حرف‌هاي كودك را متوجه مي‌‌شوند (اطرافيان نزديك ممكن است اكثر حرف‌هاي كودك را بفهمند) علاوه بر اين در اين سن، كودك قادر است دستورات 2 مرحله‌اي را هم اجرا كند مثل <عروسكت را زمين بگذار و توپ را بردار>!

 2 تا 3سالگي

در اين سن دامنه لغات كودكي بسيار افزايش مي‌يابد و از حد شمردن مي‌گذرد، كودك مي‌تواند به راحتي، چند كلمه را با هم تركيب كند و جمله بسازد. افراد غريبه مي‌توانند در حدود سه‌چهارم صحبت‌هاي كودك را متوجه شوند. در اين سن قدرت فهم و درك مطلب كودك هم افزايش قابل توجهي پيدا مي‌كند و به طور مثال كودك به راحتي مفهوم دو جمله <توپ را روي ميز بگذار> و يا <توپ را زير تخت بگذار> را مي‌فهمد. در اين سن، كم‌كم شناخت رنگ‌ها آغاز مي‌شود و كودك مفاهيم بزرگ و كوچك را هم ياد مي‌گيرد و فرق توپ بزرگ و كوچك را مي‌فهمد.

 تاخير در تكلم، چرا و به چه علت است؟

عوامل متعددي مي‌توانند باعث ايجاد اشكال در تكلم كودك شوند. تاخير تكلم در بچه‌اي كه از جهات ديگر سالم است و رشد طبيعي دارد ممكن است به علت مشكلاتي در دهان مثل اختلالات زبان و يا كام باشد. در برخي از بچه‌هايي كه دچار اختلال تكلم هستند، مشكلاتي در اعصاب حركتي وجود دارد و كودك در استفاده از لب‌ها، زبان و فك براي صحبت كردن دچار مشكل است. در اين بچه‌ها ممكن است اختلال تكلم به تنهايي يا همراه با ساير اختلالاتي مثل اشكال در تغذيه باشد.

مشكلات شنوايي، هم يكي از دلايلي هستند كه به طور شايع باعث اختلال تكلم مي‌شوند. به همين جهت هرگاه درباره حرف زدن كودك نگرانيم و فكر مي‌كنيم كه در اين زمينه مشكل دارد بايد حتما براي بررسي شنوايي كودك به متخصص مراجعه كنيم. در اين زمينه دقت به عفونت‌هاي گوش كودك بسيار اهميت پيدا مي‌كند. عفونت‌هاي ساده‌اي كه به طور صحيح درمان شوند تاثيري بر روي شنوايي نخواهد داشت ولي عفونت‌هاي تكرارشونده و علي‌الخصوص مزمن كه مورد توجه واقع نشوند مي‌توانند باعث كاهش شنوايي و در نهايت اختلالات تكلم شوند.

 پدرومادر چه نقشي دارند؟

مثل بسياري از جنبه‌هاي مختلف رشد كودك، تكلم هم جزئي از رشد است كه هم به ژنتيك كودك و هم به محيط اطراف او بستگي دارد، بنابراين ميزان تحريكي كه از محيط اطراف به كودك مي‌رسد نقش بسيار مهمي در شروع تكلم در كودك بازي مي‌كند. علاوه بر اين، وقتي كه مشكلات شنوايي، زبان و تكلم، يا مشكلات تكاملي در كودك وجود دارد، مداخلات سريع درماني، نقش موثري در بهبود كودك و رشد توانايي‌هاي او خواهد داشت و اينجاست كه نقش پدرومادر پررنگ‌تر مي‌شود. والدين به محض اينكه متوجه اختلالي در كودك مي‌شوند و يا حتي به آن شك دارند، بايد با پزشك مشورت كنند تا تشخيص مشكلات كودك و به دنبال آن درمان به تاخير نيفتد. 

علاوه بر اين وقت گذاشتن براي كودك بسيار مهم است. سعي كنيد با كودك خود ارتباط برقرار كنيد و حتي در زمان نوزادي كه كودك متوجه صحبت شما نمي‌شود، با او حرف بزنيد و برايش آواز بخوانيد و … با اين كار محرك‌هاي محيط را براي كودك افزايش دهيد و روند تكامل زبان را در او سرعت مي‌بخشيد. در حدود سنين 6 ماهگي مي‌توانيد كتاب خواندن را براي كودك آغاز كنيد.

البته لازم نيست كه از همان ابتدا، يك كتاب را به طور كامل براي او بخوانيد، بايد به حوصله كودك هم توجه كنيد. از كتاب‌هاي ساده با نوشته‌هاي كم و عكس‌هاي جذاب و آشنا استفاده كنيد و با بزرگتر شدن كودك از او بخواهيد كه اشياء آشنا را در كتاب به شما نشان بدهد: مثلا بگوييد <توپ كو؟> يا <جوجو كو؟> بچه‌هاي كوچك گاهي حتي داستان‌ها و شعرهاي مورد علاقه‌شان را حفظ مي‌كنند و وقتي كه كمي بزرگ‌تر شدند، آنها را براي شما تعريف مي‌كنند و مي‌خوانند.با این روش ها به تکلم کودک کمک کنید :

 صحبت کردن

مسلما قدم اول صحبت کردن با کودکتان است. هر چه بيشتر با او صحبت کنيد، او آشنايي و اعتماد بيشتري نسبت به کلمات و جملات پيدا مي کند. و زودتر به کشف معني آنها مي پردازد. حتي در زماني که فرزندتان خيلي کوچک است، ‌اين کار موثر مي باشد. نوزادان، معمولا از گوش دادن به صداي شما خوشحال مي شوند. آنان صدايتان را از زمان قبل از تولدشان مي شناسند. و کلمات شما را همچنان به عنوان منبعي آرامش بخش تجربه مي کنند.

در صورتي که نمي دانيد به فرزندتان چه بگوييد، مي توانيد با نامبردن اشيا اطرافتان و شرح آنچه انجام مي دهيد، شروع کنيد. مثلا « حالا ما تو اتاقتيم . اين تختته که الان مي خواي بري توش بخوابي. اما اول بابا پوشکتو عوض مي کنه ». اهميتي ندارد که او از آنچه مي گوييد چيزي‌نمي فهمد.

 سوال کردن

مي توانيد با سوال کردن از کودکتان در حين گفتگو او را نيز فعال كنيد. مثلا « دوست داري بريم حمام؟ » ، «چه هواي‌خوبي ، مي خواي بريم قدم بزنيم ؟‌ » وقتي از او سوال مي کنيد به او نگاه کنيد و چند لحظه براي شنيدن جواب منتظر بمانيد. تا زماني که او جواب نمي دهد ،‌مي توانيد خودتان جواب بدهيد. بالاخره روزي مي رسد که او چيزي در جواب مي گويد.

 گوش کردن

دومين قدم در کمک به پيشرفت زبان فرزندتان گوش کردن است. مشخص شده که فرزندان والديني که با فرزندشان صحبت مي کنند زودتر از فرزندان والديني که تنها آنها را مخاطب قرار مي دهند، به حرف مي افتند. به فرزندتان اين امکان را بدهيد که بتواند چيزي بگويد.

تقليد کردن

از اين طريق مي توانيد خيلي زود با فرزندتان گفتگو کنيد. اگرصداهاي نوزاد را تقليد کنيد ، برايش جالب خواهد بود. به اين وسيله به او مي فهمانيد که به اصواتي که او در مي آورد علاقمنديد. مي توانيد اين کار را به شکل بازي در آوريد. براي خودتان نيز جالب خواهد بود که او متوجه شود تقليدش را مي کنيد. در نهايت او نقشها را تغيير مي دهد و کلمات شما را تقليد مي کند.

در اين صورت شما خود را در حد او قرار مي دهيد. وقتي بزرگتر شد و شروع به حرف زدن کرد، نيز مي توانيد اين كار را انجام دهيد. با بکار بردن کلمات ساده و جملات کوتاه گفتگو راحتتر خواهد شد. به زبان بچگانه حرف نزنيد چون او شکل طبيعي حرف زدن را نمي آموزد.

  استفاده از صداي بلند

مشخص شده که اغلب نوزادان از صداي بلند بيشتر از صداي آرام خوششان مي آيد. البته هميشه بچه هايي هستند که سليقه شان کاملا برعکس است. بنابراين در ماه ها‌ي اوليه تن هاي مختلف را بكار بريد و ببينيد فرزندتان چه واکنشي نشان مي دهد. آواز خواندن در پيشرفت زبان كودك تاثير بسزايي دارد. وقتي آواز مي خوانيد ، صدايتان خودبخود بلندتر مي شود. بچه هاي کوچک عاشق ترانه و ملوديند. اهميتي‌ندارد که چه مي خوانيد. اگر ترانه را با حرکات همراه کنيد،‌ كودك لذت فراواني مي برد. همچنينن به اين طريق بين کلمات و حرکات مربوط به آن رابطه برقرار مي کنيد.

 معاني انتزاعي

در صورتي که فرزندتان آماده اداي اولين کلمات است، مي توانيد شروع به شرح معاني انتزاعي کنيد. با توجه کردن به رنگها و تاکيد بر تفاوت ميان کوچک و بزرگ، دور و نزديک، بالا و پايين ، خيس و خشک ،‌ گرم و سرد، بيرون و درون و … اين امر ميسر مي شود. در صورتي که اين معاني را با مثال همراه کنيد او زودتر منظورتان را درک مي کند.

بطور مثال :‌« ببين،‌پتوت آبيه ، شلوارتم آبيه ،‌توپتم همين طور. » و « اين خرس کوچوله و اين يک خرس بزرگ »،‌ « دستت را ببر تو آب، ‌اين گرمه و اين يکي‌سرد.» او را بالاي سرتان بگيريد و دوباره پايين بياوريد و بگوييد : « الان بالايي و حالا مي آيي پايين » اگر اين توضيحات را در قالب بازي ارائه کنيد، کودکتان لذت فراواني از آموزش معاني انتزاعي خواهد برد.

آموزش اعداد را نيز به صورت بازي مي توانيد انجام دهيد. با تفاوت بين يک و زياد شروع کنيد. به او نشان دهيد که او يک بيسکويت در دستش دارد اما تعداد زيادي بيسکويت در جعبه است. ترانه ها و اشعاري که در آنها شمرده مي شوند، نيز کمک بسياري به فهم اعداد مي کنند. همچنين مي توانيد با هم انگشتانش را بشماريد يا شمارش پله ها در هنگام بالا يا پايين رفتن از آنها.

 کتاب خواندن

کتاب خواندن راه مفيدي براي کمک به پيشرفت زبان فرزندتان است. بچه هاي بزرگ گوش دادن به قصه را خيلي دوست دارند مخصوصا اگر در هنگام خواندن قصه براي هر يک از شخصيتها صدايي متفاوت بکار ببريد. تصاوير کتاب هم برايشان جالب است. با سئوال کردن از او درباره تصاوير و اتفاقات داستان، او را فعالانه در ماجرا شرکت بدهيد.

 حرف زدن جالب است

با گذشت زمان و پس از اين كه بازيهاي كلامي بخشي از زندگي روزمره تان را تشكيل دادند ، كم كم متوجه مي شويد كه تواناييهاي كلامي فرزندتان بيشتر مي شود. او نه تنها كلمات متفاوت بيشتري را مي فهمد بلكه آنها را براي بيان خواسته هايش بكار مي برد. احتمالا سعي كند با شما آواز بخواند و جملاتتان را با زبان خودش تكميل كند.

در اين مرحله بسيار مهم است كه او را زياد تحت فشار قرار ندهيد. او را مجبور نكنيد كه حرف بزند. اگر پس از چند بار سوال كردن باز هم بجاي استفاده از كلمات با ايما و اشاره خواسته اش را بيان كرد به سوال كردن ادامه ندهيد. چون او در اين صورت مايوس مي شود. بايد مراقب باشيد كه صحبت كردن برايش همچنان جالب بماند. اگر نشان مي دهد كه منظورتان را فهميده است، از او تعريف كنيد و تلاشش را براي بيان هر چيزي بستاييد. از اين راه او بيشتر به حرف زدن ترغيب مي شود تا زماني كه به او القا كنيد بايد حرف بزند. صبور باشيد و بدانيد كه هر كودك با روش و سرعت خودش صحبت كردن را مي آموزد.

 تلفظ كردن

اولين كلمان و جملان بچه ها شباهتي به آنچه بايد باشند ، ندارند. اغلب بچه ها براي تلفظ حروف بي صدا مشكل دارند. يا بعضي از كلمات بنظرشان طولاني مي آيد بنابراين اول يا آخرش را حذف مي كنند. البته زبان بچه ها خيلي شيرين است. به مرور او تلفظ صحيح را ياد خواهد گرفت.

بسيار مهم است كه سختگيري نكنيد. براي تصحيح تلفظش بهترين راه اين است كه آنچه او مي گويد را درست تكرار كنيد. به هيچ وجه از او انتقاد نكنيد. وقتي با خوشحالي به راديو اشاره مي كند و مي گويد: ” ايو ” بجاي گفتن ” نه ، اين ايو نيست ، راديوه . تو هم بگو راديو ” بگوييد : "آفرين ، اين راديو ه”

اين قانون كه بايد علاقمند و صبور بمانيد ، در تمام مراحل رشد زبان فرزندتان معتبر است . وقتي شما صحبت كردن و فهميدن را به عنوان يك توانايي جالب و مفيد معرفي كنيد ، او با علاقه بيشتر ي به يادگيري مي پردازد. با او بازي كنيد، آواز و شعر بخوانيد ، آن وقت مي بينيد كه او با چه شاديي همراهيتان مي كند و ياد مي گيرد.

ريتم فرزندتان را دنبال كنيد. او نشان مي دهد كه چه موقع از رنگها و اعداد خسته شده و ترجيح مي دهد با حيواناتش بازي كند. در اين ميان فراموش نكنيد كه از اولين كلمات و تلفظ بامزه زبان بچگانه او لذت ببريد.

همه اينها را يادداشت كنيد ،در اين صورت مي بينيد كه او چقدر سريع مي آموزد. همچنين به اين وسيله مدركي ارزشمند نيز براي بعدها كه دوران بچگي به پايان مي رسد، تهيه كرده ايد.

- کودک نو پا دو یا سه کلمه با معنی را به زبان می آورد. 
- چندشی  ساده را در زمانی که نام آنها را به زبان می آورید میشناسد.
- برخی کلمات رابه تدریج بطورکامل یاد می گیرد مثلا کلمه «سگ» را اول می گوید«گ» بعدازمدتی «اَگ» و سرانجام «سگ» میگوید .
- کودک در 15 ماهگی به تدریج شروع به گفتار نامفهوم خاص خودش می کند. در این دوره، کودک به تمرین کردن و سر هم کردن لغات واقعی می پردازد. 
- وقتی شمانام چیزهای زیادی که در زندگی روزمره و کتاب هادیده، برایش بگوییدکودک نیزدر 18ماهگی می تواندآن ها را با دست نشان دهد. او باید بتواند 10 کلمه با معنی را بکار ببرد. 
- میزان فهم کودک در این دوره بسیار بیشتر از توانایی او برای بیان خواسته هایش است مثلا می گوید ”مامان" این کلمه می تواند معانی بسیاری داشته باشد. از جمله این که ”مامان کمی آب به من بده”. وقتی متوجه شدید منظور او چیست بگوئید ”مامان به تو آب می دهد" کلمه آب را دو بار تکرار کنید. او به زودی خواهد گفت" مامان آب”.
- کودکتان را با انواع صداها مثل صدای حیوانات، وسایل نقلیه و وسایل موسیقی آشنا کنید. 
- تا می توانید برای او کتاب بخوانید و کتاب های مورد علاقه اش را بارها با او مرور کنید و نامها و اشیاء را تکرار کنید. 
- او را با چیزهای مختلف آشنا کنید و نام آنها را بگوئید. از او بخواهید نام ها را تکرار کند وقتی کودک نام آنها را به یاد می آورد خوشحالی خود را نشان دهید.
- تمام چیزها و مکانها را نام ببرید. رنگ، نرمی، زبری و سایر خصوصیات را به زبان آورید. 
- هرگاه موقعیت مناسب بود، عمل شمردن و استفاده از اعداد را تمرین کنید.