نقش و تاثیر « عمل » در عرصه های تعلیم و تربیت

« گویایی » و « زیبایی » دو مشخصه بارز در کلام و سخن به شمار می روند و هرچه بیشتر در عبارات و جملات ظهور و حضور پیدا کنند بهتر می توانند متکلم و گوینده را در انتقال مقصود خود و محتوای کلام خویش موفق گردانند

« گویایی » و « زیبایی » دو مشخصه بارز در کلام و سخن به شمار می روند و هرچه بیشتر در عبارات و جملات ظهور و حضور پیدا کنند بهتر می توانند متکلم و گوینده را در انتقال مقصود خود و محتوای کلام خویش موفق گردانند.

وقتی مشخصه « گویایی » به تجلی درآید هر کلام و سخنی را « گویا » می یابیم و تهی از هرگونه ابهام و پوشیدگی و پیچ و خمهای ایجادکننده مانع برای دریافت مقصود کلام و محتوای گفتار. و آن گاه که مشخصه « زیبایی » به ظهور و عینیت درآید هرکلام و سخن را « زیبا » می نگریم و در آن مجموعه ای از عبارات و جمله پردازی هایی را مشاهده می کنیم که هم از واژه های زیبا تشکیل شده اند و هم از تعابیر غنی و هم از آرایه های ادبی که دل و دیده را می نوازند و روح را به جنبش و اهتزاز درمی آورند و لذتی که در وصف نمی آید بر جان و روان می نشانند.

« تمثیل » از شیوه های ادبی مهم در « نظم » و « نثر » و « کلام » است که هم مشخصه « گویایی » را در کلام و سخن نظم و شعر و نثر و نگارش متجلی می نماید و هم مشخصه « زیبایی » را در این سه شیوه متداول در فرهنگ و ادب به ظهور درمی آورد.

در میراث بزرگ فرهنگ و معارف اسلامی نمونه های فراوان از تمثیل هایی را می یابیم که تفکر دینی و تعالیم و آموزه های اسلامی را به صورتی « گویا » و « زیبا » به نشر و ترویج درمی آورند و مخاطب را در دست یابی به معرفت و بینش و آگاهی در موضوعات مطرح شده در متن فرهنگ و معارف اسلامی موفق می دارند و به اقناع همراه با لذت های معنوی ناشی از نقش آفرینی موثر و تحول زای دو مشخصه گویایی و زیبایی نائل می گردانند.

کلام ذیل از حضرت امام جعفر صادق (ع ) نمونه ای است از آموزه هایی که در متون روایی اسلام با شیوه تمثیل در صدد انتقال مفاهیم ژرف و تعالیم عمیقی است که خاستگاه اصلی آنها فرهنگ جامع و رهایی بخش اسلامی می باشد.

امام (ع ) در کلامی غنی و پربار چنین می فرماید :

« الداعی بلاعمل کالرامی بلا وتر »

« دعوت کننده اندرزگویی که خود اهل عمل نیست همانند تیراندازی است که کمان ندارد. »

در این تمثیل « داعی » ـ دعوت کننده با موعظه و اندرز ـ همچون « تیرانداز » است و هر دو در تلاش برای رسیدن به « هدف » می باشند. هدف داعی نشاندن تیر کلام و سخن موثر و متحول بر فکر و جان و روح مخاطب و ارشاد و هدایت است و هدف تیرانداز نشانه روی و دقت کافی و لازم به منظور به خطا نرفتن تیر و فروآمدن درست و دقیق آن .

و نیز در این تمثیل « فقدان عمل داعی » همانند « فقدان کمان تیرانداز » است و این هر دو هر تلاشی برای نیل به هدف و رسیدن به مقصد دارند عبث و بیهوده است .

همچنان که « تیرانداز بدون کمان » قادر به نشاندن « تیر » به « هدف » نمی باشد « داعی بدون عمل » نیز هرگز توانا در نشاندن تیر کلام و سخن آمیخته به موعظه و اندرز در فکر و دل مخاطب نخواهد بود.

به جامعه خود بنگریم و در مواجهات و آمد وشدها و گفت و گوها و تعامل ها نظر بدوزیم .

آیا مشاهده کرده ایم « دعوت فاقد عمل » که به طور طبیعی « متجلی در حرف و شعار » می باشد در مخاطبین اثر بگذارد و تحول ایجاد نماید آیا « داعی » که خود « عامل » نیست قادر است با اندرزهای گوناگون و مواعظ مکرر هر انسان غیرمتعهد و بی تفاوت نسبت به ارزش ها و هنجارهای پاک و والا را به خود آورد

با توجه به واقعیت انکارناپذیر « تاثیر عمل » در « دعوت واندرز » باید دقت کافی و مراقبت وافی مبذول داریم تا تلاش ها و فعالیت ها در مسیر تبلیغ فرهنگ و تفکر دینی و تعالیم و معارف جامع اسلامی در همه ابعاد و موضوعات در « حرف » و « سخن » و « شعار » محدود و محصور نشود و به گونه ای نباشد که مخاطبان اثری از عمل و رفتار دقیق و جامع الهی و اسلامی در داعیان و تبلیغ گران مشاهده ننمایند. این دقت ها و مراقبت ها باید در موارد و موضوعات ذیل متجلی گردد تا دعوت ها و تبلیغات به هدف و مقصد نزدیک شوند :

امر به معروف ها و نهی از منکرها در سطوح مختلف اجتماعی و در تمام محیط ها و اماکن و کانون ها و توسط افراد گوناگون .

مواعظ و پندها و نصایح که همواره و در حالات و شرایط مختلف و در محیط های کار و تلاش و محافل دوستانه و آمد وشدهای خانواده ها و مواجهات و معاشرت های اجتماعی صورت می پذیرد.

انتقادهای مفید و صحیح و سازنده که باید انتقادکننده قبل از آن که برخی از صفات و حالات یا سلوک و رفتار و یا کنش و عملکردهای دیگران در مسائل مختلف و در عرصه های گوناگون تلاش و فعالیت و مدیریت را متذکر می شود و خواهان رفع آنها می گردد خود به همان معایب و کاستی ها در صفات و حرکات و فعالیت های خویش توجه و نظر کرده و به رفع آنها اقدام نموده باشد.

تعلیم ها و آموزش هایی که در « خودسازی های اخلاقی » به کار می رود و مخاطبان باید به آنها پایبند گردند و فعل و رفتار خویش را بر مبنای صحیح و منتج از ضوابط و دستورالعمل های اخلاقی بارورکننده شخصیت های سالم و پاک تنظیم نمایند.

مراقبت ها و فعالیت هایی که برای تحقق « پرورش های تربیتی پویا و بالنده » صورت می گیرد و در کانون های خانواده و توسط « والدین » به منصه ظهور می رسد و در محیط های تربیتی به وسیله « مربیان » به عینیت درمی آید و در صورتی که همراه با « عمل » باشد در کودکان و نوجوانان و جوانان تاثیر سریع و عمیق برجای می نهد.

« تبلیغ » با تمام ارزش و اهمیت و آثار شگرف و همه جانبه آن در گستره جامعه و برای ایجاد تحول و دگرگونی در افراد و متمایل کردن آنها به فرهنگ جامع و رهایی بخش اسلامی در سطوح مختلف و در ابعاد فردی گروهی و سازمانی و به ویژه در سطح کلان و توسط مراکز بزرگ علمی و پژوهشی وابسته به حوزه های علمیه و سازمان های وسیع و وابسته به دولت اسلامی و نیز در عرصه های « فرهنگ وهنر » و توسط « هنرمندان » و در رشته های هنری گوناگون و همچنین در سطح رسانه های گروهی به ویژه « مطبوعات » و صاحبان قلم و نگارش و اهل تحقیق و پژوهش و هر نویسنده و شاعر که باید گفته ها و نوشته ها قبل از آن که در فیلم ها به تصویر درآیند و در نقاشی ها و خطاطی ها ترسیم شوند و در داستان ها و نمایشنامه ها و درصفحات روزنامه ها و نشریات و کتاب ها ثبت و نشر یابند در صفات و خصال و رفتار و عملکردهای این تلاشگران عرصه های فرهنگ و هنر متجلی گردند تا در مخاطبان تاثیر و تحول بنیادین ایجاد کنند و در این صورت است که « داعیان و دعوت گران عامل » هر کدام « تیراندازان ماهر و توانمند » خواهند بود که با « کمان های عمل » « تیرهای تفکر و تحول زا و هدایت آفرین » را در سرزمین افکار و قلوب و جان ها و روان ها فرود می آورند و به هدف می نشانند.

در لسان تمثیل « داعی » همچون « تیرانداز » است و این هر دو در تلاش برای رسیدن به « هدف » می باشند. هدف داعی نشاندن تیر کلام و سخن موثر و متحول بر فکر و روح مخاطب و ارشاد و هدایت است و هدف تیرانداز نشانه روی و دقت کافی و لازم به منظور به خطا نرفتن تیر و فرود آمدن درست و دقیق آن . « فقدان عمل داعی » همانند « فقدان کمان تیرانداز » است و این هر دو هر تلاشی برای نیل به هدف و رسیدن به مقصد دارند عبث و بیهوده است

« تمثیل » از شیوه های ادبی مهم در « نظم » و « نثر » و « کلام » است که هم مشخصه « گویایی » را در کلام و سخن نظم و شعر و نثر و نگارش متجلی می نماید و هم مشخصه « زیبایی » را در این سه شیوه متداول در فرهنگ و ادب به ظهور در می آورد

« تبلیغ » با تمام اهمیت و آثار همه جانبه آن در گستره جامعه تعلیم و آموزش های مبتنی بر « خودسازی های اخلاقی » تلاش برای تحقق « پرورش های تربیتی پویا و بالنده » و فعالیت های تلاشگران عرصه های فرهنگ و هنرو مطبوعات فقط با خروج از « حرف و شعار » و پیوند با « عمل و رفتار » تاثیر می نهد و تحول ایجاد می کند