آمارهای تاریخی ایران

اعداد و ارقام بدون ما به ازای مادی، پدیده‌های گنگ و مبهم‌اند که چیزی به کسی نمی‌دهند. اما هر عدد و رقم وقتی به یک پدیده مادی انتساب پیدا می‌‌کند، بعضی اوقات موجب شگفتی شده و معنای …

اعداد و ارقام بدون ما به ازای مادی، پدیده‌های گنگ و مبهم‌اند که چیزی به کسی نمی‌دهند. اما هر عدد و رقم وقتی به یک پدیده مادی انتساب پیدا می‌‌کند، بعضی اوقات موجب شگفتی شده و معنای آن کاملا در ذهن می‌نشیند. استفاده از آمار و ارقام برای توضیح پدیده‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی چندین سده است که در غرب پذیرفته شده و صحت و درستی آنها، سرعت و فراگیری آمار و ارقام مربوط به شاخص‌ها، راستی آزمایی و سرانجام گردآوری رشته‌ای جذاب و پرکار برد شده است.

امروز در هر پدیده قابل توجه و مفیدی می‌توان آمار به دست داد و با آنها اقدام به مقایسه کرد و این کاری است که راه رشد پژوهش را در هر حوزه آسان کرده است. رونق استفاده از آمار و ارقام در کشورها و جامعه‌های آزاد به عوامل گوناگونی بستگی دارد که مهم‌ترین آن را می‌توان وجود موسسه‌ها و شرکت‌ها و نهادهای آمارگیری خصوصی دانست که در رقابت با یکدیگر و در رقابت با نهادهای دولتی سعی دارند تازه‌ترین و دقیق‌ترین آمارها را ارائه دهند. در کشورهای کمتر توسعه یافته از جمله ایران اما تولید، پالایش و توزیع آمار مربوط به شاخص‌های گوناگون به ویژه اگر قرار باشد این آمار مربوط به گذشته باشد، کاری سخت و دشوار است. از میان همه پژوهشگران ایرانی و خارجی که بررسی تاریخ اقتصاد ایران را دستمایه پژوهش قرار داده‌اند جولیان با‌ری‌یر، مولف هندی تبار کتاب «اقتصاد ایران» که همسری ایرانی داشته و فارسی هم می‌دانسته است و در سال ۱۳۳۸ از ایران دیدن کرده و سال‌ها در ایران زندگی کرده است، از معدود کسانی است که همراه با گزارش و تحلیل از بخش‌‌های مختلف اقتصاد ایران، تلاش گسترده‌ای برای جمع‌آوری آمار انجام داده است. آنچه که تحت عنوان آمارهای تاریخی اقتصاد ایران در چند شماره ملاحظه خواهید کرد، از کتاب اقتصاد ایران نوشته جولیان یاری‌ یر است که در سال ۱۳۶۳ برای نخستین بار توسط موسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی چاپ شده است.

جمعیت

شاخص‌های جمعیتی از اساسی‌ترین شاخص‌ها برای تحلیل زندگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی هر جامعه به حساب می‌آید.ایران که اکنون یکی از جوان‌ترین کشورهای جهان و از کشورهای نسبتا پرجمعیت در آسیا و حتی در جهان است، در سال ۱۲۷۹ فقط ۸۶/۹میلیون نفر جمعیت داشته است.

در صورتی که اگر جمعیت فعلی ایران را حدود ۷۰میلیون نفر فرض کنیم، در مدت ۱۰۰ سال از ۱۲۷۹ تا سال ۱۳۷۹، شاهد افزایش ۷ برابری جمعیت بوده است. آمار جدول شماره ۱ همچنین نشان دهنده جابه‌جایی جمعیت شهری و روستایی در سال‌های ۱۲۷۹ تا ۱۳۴۹ است که جابه‌جایی کندی را نشان می‌دهد. به طوری که طی مدت ۷۰ سال نسبت جمعیت روستایی هنوز بیشتر از جمعیت شهرنشین ایران بوده است.

تشکیل سرمایه

یکی از شاخص‌های اصلی در اقتصاد ملی، میزان تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در یک دوره زمانی است که بیانگر میل به پس‌انداز یا نرخ پس‌انداز است. آمارهای ارائه شده توسط باری‌یر از نرخ تشکیل سرمایه ثابت در ایران از ۱۲۷۹ آغاز و تا ۱۳۴۴ ادامه دارد.همان طور که از ارقام جدول ۲ بر‌می‌آید، ارقام و اعداد مربوط به این شاخص به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۴۴ محاسبه شده است. ارقام این جدول نشان می‌دهند که سال ۱۳۰۶ سال جهش در تشکیل سرمایه‌گذاری است و در سال‌های ۱۳۰۶ تا ۱۳۰۹ بالاترین رشد را در این زمینه داشته‌ایم. در جدول شماره ۲ می‌بینیم که در سال‌های ۱۳۰۹ و ۱۳۱۰ نوعی کاهش در این شاخص پدیدار شده و این اتفاق بار دیگر در سال ۱۳۳۲ رخ داده است.

×

‹›