خرید شما با موفقیت انجام شد

به گمانم تجارت الکترونیک در کشورمان در آستانه جهشی قابل توجه قرار گرفته است

به گمانم تجارت الکترونیک در کشورمان در آستانه جهشی قابل توجه قرار‌گرفته است. با فراهم آمدن زیرساخت‌های لازم برای تجارت الکترونیک، بسیاری از مردم راغب هستند نیازهای خود را از طریق خرید آنلاین برآورده کنند. اما برای همه‌گیر شدن این پدیده عوامل دیگری نیز مورد نیاز است که در این یادداشت به آن‌ها می‌پردازم.

● کهنه یا نو...

در چند ماه گذشته از نزدیک در کار راه‌اندازی سایت جدید ماهنامه شبکه بودم. یکی از بخش‌های این سایت که بیشترین زمان و انرژی را از ما گرفت، بخش فروشگاه آن بوده است. از این رو، با مشکلات کار تا حدود زیادی از نزدیک آشنا شده‌ام. حتی پس از راه اندازی فروشگاه سایت مجله، هر بار که به بخش مدیریتی فروشگاه یا اشتراک آنلاین مراجعه می‌کنم، تعدادی از تلاش‌های ناموفق را می‌بینم که هر کدام به‌دلیلی نتوانسته‌اند خرید کنند. در‌ واقع، در اغلب موارد هر خریدکننده، پس از دست‌کم دو یا سه بار تلاش موفق می‌شود و البته گاهی هم موفق نمی‌شود و کار را رها می‌کند. امروز در اغلب کشورهای توسعه‌یافته، خرید از طریق اینترنت بخش بزرگی از کسب‌وکار را به‌ویژه در عرصه خرده‌ فروشی (Retail) تشکیل می‌دهد. خرید از طریق اینترنت اغلب بسیار ارزان‌تر و راحت‌تر از خرید همان جنس در فروشگاه‌ها است. از طرفی در خرید اینترنتی زمان و انرژی دو عامل مهم به‌شمار می‌آیند. به‌عبارتی در یک خرید معمولی، شما باید به فروشگاه مربوطه مراجعه، جنس مورد نیاز خود را پیدا و در‌نهایت خرید کنید که این‌ها مستلزم صرف زمان و هزینه خواهد بود. در حالی که در خرید اینترنتی، شما نیازی به خروج از خانه یا محل کار خود ندارید.

تأمین دسترسی به اینترنت به‌گونه‌ای که جوابگوی کار خرید و فروش باشد، یکی از نیازهای اولیه این حوزه به‌شمار می‌آید. متأسفانه در بسیاری از نقاط کشور هنوز دسترسی به اینترنت پرسرعت غیرممکن است. در حالی که در بسیاری از کشورهای جهان دسترسی مناسب به اینترنت به‌عنوان یک حق اولیه، مانند دسترسی به تحصیلات ابتدایی به‌شمار می‌آید. از سوی دیگر، اگرچه دو سه بانک کشور امکانات قابل قبولی را برای تجارت الکترونیک فراهم کرده‌اند، اما تعداد بیشتری از آن‌ها همچنان به روش‌های قدیمی بسنده کرده‌اند و کمترین امکانات را برای این کار در‌نظر‌گرفته‌اند. شبکه تبادلات بین بانکی، با وجود تمامی خدماتش، هنوز آن‌چنان که باید پایدار نشده است. این‌ها عواملی هستند که هر کدام می‌توانند روی موفقیت یک خرید اینترنتی نقش داشته باشند.

موضوع مهم‌تر اما، به‌نظرم ایجاد بستر فرهنگی‌ای است که در آن مردم با اطمینان به سیستم بانکی و فروشگاه‌های مجازی بتوانند با سهولت و سرعت معقولی خرید خود را انجام دهند. متأسفانه هنوز چنین بستری به‌صورت کاربردی وجود ندارد. خریدهای اینترنتی عموماً شامل کالاهای ارزان‌قیمت مانند سی‌دی یا حداکثر قطعات کامپیوتر یا کالاهایی شبیه این‌ها است و بسیاری ترجیح می‌دهند خریدهای بزرگ‌تر را به شیوه‌های سنتی انجام دهند. تغییر این رویه نیازمند تلاش چندین نهاد مختلف است تا در نهایت فرهنگ مناسب بهره‌گیری از این ابزار کارآمد در میان مردم کاملاً رواج یابد. هر وقت واژه فرهنگ‌سازی به گوشم می‌خورد، بی‌اختیار به‌یاد همایش‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های پرهیاهو، پرهزینه اما بی‌نتیجه می‌افتم. به اعتقاد من فرهنگ را نمی‌توان ساخت یا دست‌کم با روش‌هایی که گفتم نمی‌توان ساخت. فرهنگ در طول زمان ساخته می‌شود.

اگر زمینه‌های لازم برای پیدایش پدیده‌ای فراهم آید، نیاز آن احساس شود، با سیستم اعتقادات و باورهای مردم نیز تضادی نداشته باشد، فرهنگ آن پدیده بین مردم به‌وجود می‌آید و گسترش می‌یابد. درباره تجارت الکترونیک و حتی به تعبیر محدودتر آن، خرید اینترنتی، زمینه‌های گسترش آن وجود دارد. به‌دلیل استفاده از فناوری کاملاً خنثی، هیچ‌گونه تضادی با سیستم اعتقادات و باورهای مردم نیز ندارد. تنها می‌ماند احساس نیاز مردم به آن. به‌گمانم بعد از تأمین زیرساخت‌های اولیه مانند دسترسی به اینترنت مناسب، سیستم بانکی و بین‌بانکی کارا، مهم‌ترین سرمایه‌گذاری باید روی این موضوع صورت گیرد که مزایای استفاده از این فناوری‌ها و این شیوه‌ تجارت را به عامه مردم نشان دهیم. مسئولان مخابراتی کشور می‌توانند با تأمین و در اختیار قراردادن بسترهای مخابراتی و امکان اتصال به اینترنت با پهنای باند بیشتر زمینه را برای گسترش این پدیده آماده کنند. شهرداری‌ها یکی از نخستین ارگان‌هایی هستند که با گسترش تجارت الکترونیک، گشایش فراوانی در کارها و کاهش بسیاری در هزینه‌ها‌یشان پدید‌می‌آید. تقریباً تمامی وزارتخانه‌های دولتی و سازمان‌های عمومی می‌توانند از رواج تجارت الکترونیک نفع ببرند و به‌طریق اولی می‌توانند در این راه سرمایه‌گذاری کنند. بانک‌های کشور، علاوه بر ایجاد امنیت و تسهیلات لازم برای اتصال کاربران به دروازه‌های پرداخت، می‌توانند با راهنمایی‌های مناسب مشکلات کاربران را تا حد ممکن برطرف کنند. بانک‌هایی که در زمینه تجارت الکترونیک پیشگام هستند، مزد خود را در آینده نه چندان دور خواهند گرفت. رسانه‌ها و به ویژه ‌رسانه‌های پرمخاطب و عمومی نقشی بی‌بدیل و یگانه در این عرصه دارند. نقش آن‌ها تنها به نمایش آگهی در این زمینه محدود نمی‌شود. آن‌ها می‌توانند بیشترین تأثیر را در بسترسازی فرهنگی تجارت الکترونیک برجای بگذارند.

● نخستین تجربه...

با تمام مسئولیتی که سازمان‌های بزرگ و عمومی برعهده دارند، به‌نظر می‌رسد که در ابتدا یا به تعبیری، در انتهای این مسیر این کاربران هستند که می‌توانند بیشترین نقش را در گسترش تجارت الکترونیک داشته باشند و در عین حال بیشترین بهره را نیز از آن ببرند. واقعیت ساده این است که برای یک خرید اینترنتی به چیزی بیشتر از یک اتصال اینترنت و یک کارت نیازی نیست. خوشبختانه، در چند سال‌ گذشته، فرهنگ استفاده از کارت‌های خوپرداز میان مردم جا افتاده است. شاید بزرگ‌ترین مانع، عادت به شیوه‌های سنتی خرید است. بسیاری از ما سال‌ها است که کارت‌های خودپرداز را در جیب یا کیف خود حمل می‌کنیم؛ اما کاربرد آن‌ها در اغلب موارد به برداشت وجه نقد یا جابجایی آن محدود شده است. اگر شما هم از گروه اخیر هستید، تردید نکنید؛ کارت را از جیب یا کیفتان بیرون بیاورید، آن را روی میز، کنار کامپیوترتان بگذارید و نخستین خرید آنلاین خود را تجربه کنید.

هرمز پوررستمی