۲۱ فوریه ۱۵۱۴ ـ زادروز شاه طهماسب صفوی و نگاهی کوتاه به کارهای او - رفتاری که با جنکینسون انگلیسی شد

شاه طهماسب یکم دومین شاه از دودمان صفویان ۲۱ فوریه سال ۱۵۱۴ در نیمه شب به دنیا آمد و به همین سبب بسیاری از مورخان ۲۲ فوریه را زادروز او نوشته اند. وی پس از درگذشت پدرش شاه اسماعیل، …

شاه طهماسب یکم دومین شاه از دودمان صفویان ۲۱ فوریه سال ۱۵۱۴ در نیمه شب به دنیا آمد و به همین سبب بسیاری از مورخان ۲۲ فوریه را زادروز او نوشته اند. وی پس از درگذشت پدرش شاه اسماعیل، در ده سالگی به سلطنت ایران رسید و پنج دهه حکومت کرد. شاه طهماسب خوی سپاهیگری نداشت و در زمان او، ایران مورد تعرض خارجی قرار گرفت، آسیب دید و تضعیف شد. وی در عین حال یک نویسنده بود و تذکره شاه طهماسب ازوست.

از رویدادهای عصر شاه طهماسب یکم آمدن آنتونی جنکینسون از جانب الیزابت اول پادشاه وقت انگلستان به قزوین است. طبق اظهارات جنکینسون که مکتوب شده است، شاه طهماسب به جای بحث سیاسی، از او درباره مذهبش پرسیده بود و پس از آن که شنید که مسلمان نیست بیرونش کرده بود. جنکینسون درباره چگونگی اخراج خود از ایران (از راه زمینی شمال کشور) گفته بود که حتی خاکی را که هنگام پیاده بودن پای بر آن می نهاد، به سبب خارج از اسلام بودنش! با بیل برمی داشتند و به جوال می ریختند و در رودخانه خالی می کردند تا تمیز شوند و ظروفی را که او برای خوردن غذا و نوشیدن آب استفاده می کرد در آتش می انداختند و .... تنی چند از نویسندگان ایرانی که بعدا این مطالب را تفسیر کرده نوشته اند که اگر اظهارات جنکینسون که قبلا هم در صدد فریب سیاسی روس ها برآمده بود درست باشد؛ هدف چنان رفتاری با او در ایران، سیاسی بوده است زیرا که شاه طهماسب از دست اندازی پرتغالی ها (دریاسالار آلفونس دا آلبوکرک) به خلیج فارس و تصرف جزیره هرمز عصبی و خشمناک بود. به علاوه، می دانست که مقصود اروپاییان از رفت و آمدها این است که آتش خصومت و جنگ میان ایران و عثمانی را با تحریک هرکدام علیه دیگری روشن نگهدارند تا به این وسیله از جانب قدرت های شرق آسوده خاطر شوند. از زمان الیزابت یکم و پس از شکست اسپانیا در جنگ دریایی با انگلستان در دریای شمال بود که این کشور وارد قدرت های برتر اروپایی شد و سیاست استعمار درپیش گرفت و ... و ایران یکی از قربانیان این سیاست بوده است.

شاه طهماسب یکم که مانند پدرش رئیس مذهبی ایران هم بود ترتیب درستی برای جانشینی خود نداد و وطن ما، پس از وی شدیدا به دردسر افتاد. در زمان او بود که جماعت دیگری از روحانیون شیعه جبل عامل لبنان، نجف و کربلا و نیز بحرین به ایران دعوت شدند تا در اینجا اقامت کنند. شاه اسماعیل صفوی از آغاز قرن شانزدهم میلادی شیعه اثنی عشری را مذهب رسمی ایران قرارداده بود. قرنها پیش از او، بوئیان (دیلمیان) که باقیمانده عرب را از ایرانزمین بیرون رانده و بغداد را متصرف شده بودند به گسترش ترویج شیعه اثنی عشری (۱۲ امامی) پرداخته بودند. پیش از آنان، مرداویز مازندرانی، یعقوب لیث سیستانی و سامانیان خراسانی زبان پارسی، فرهنگ و رسوم ایرانی را احیاء کرده بودند که با این تلاش ها، ایران در جهان اسلامی دارای یک ماهیت مستقل شده است.