بعد از زلزله چه کنیم

معمولا بعد از گذشت مدتی از زمان زلزله, باید در مناطق زلزله زده تیم های روان شناس فرستاد, موضوعی که کمتر در کشور مورد توجه است البته خوشبختانه در زلزله اخیر آذربایجان غربی این موضوع اتفاق افتاد

معمولا بعد از گذشت مدتی از زمان زلزله، باید در مناطق زلزله‌زده تیم‌های روان‌شناس فرستاد، موضوعی که کمتر در کشور مورد توجه است. البته خوشبختانه در زلزله اخیر آذربایجان غربی این موضوع اتفاق افتاد. در ایران، موضوع حضور روان‌شناس بعد از زلزله خوشبختانه در حال روی‌دادن است در حالی که در کشورهایی مانند ژاپن این تیم‌ها همیشه آماده هستند و بلافاصله اعزام می‌شوند.

به هر حال، می‌توان با برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت به نوعی خسارات مالی را جبران کرد، اما عوارض روانی به این سادگی قابل جبران نیست. ویرانی‌های روحی ـ روانی مردم منطقه‌ای که در زیر مصیبت‌ها تدفین شده بسادگی قابل حل نیست و می‌تواند سال‌ها ابعاد زندگی زلزله‌زدگان را تحت تاثیر مسائل و بلایای حاصل از زلزله قرار دهد.

در حقیقت، به تصویرکشیدن و بیان اتفاق‌های تلخی که در پی وقوع زلزله برای زلزله‌زدگان ایجاد شده به وسیله زلزله‌زدگان به آنها کمک می‌کند تا احساس بهتری داشته باشند بنابراین باید به آسیب‌دیدگان زلزله فرصت حرف‌زدن و بیان احساسات را بدهیم و زمانی که زلزله‌زدگان از مصیبت‌هایشان حرف می‌زنند، باید به آنها بگوییم این اتفاق در سایر مناطق افتاده و فقط مختص شما نیست یا از اتفاق‌های مشابهی که پیش از این هنگام وقوع زلزله رخ داده، صحبت کنیم تا آنها مصیبت را فقط متوجه خود ندانند؛ علاوه بر آن‌که باید شنونده خوبی برای زلزله‌زدگان باشیم، با آنها همدردی کنیم و به آنها بفهمانیم که عمق فاجعه را درک می‌کنیم، زلزله‌زدگان به حمایت عاطفی، مالی و فکری هم نیاز دارند و حمایت عاطفی همان همدردی، همراهی و گوش‌دادن به حرف‌های آسیب‌دیدگان است و از نظر فکری باید به آنها همفکری دهیم تا بدانند چگونه دوباره به زندگی خود بازگردند.

در این بین، حمایت عاطفی اهمیت بیشتری دارد چون از نظر علم روان‌شناسی، تخلیه روانی مصیبت برای زلزله‌زدگان تا حدود زیادی آلام آنها را تسکین می‌دهد.

باید توجه داشت بیماری‌های روانی در زمان وقوع حوادث و بلایا به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد و وقتی فردی تمام زندگی یا برخی از اعضای خانواده و قوم و خویش خود را از دست می‌دهد، این احتمال بیشتر هم می‌شود. بیماری‌هایی مانند سادیسم و مازوخیسم در زمان وقوع حوادثی مثل زلزله امری عادی و قابل پیش‌بینی است، وقتی بچه‌ای پدر یا مادر خود را از دست می‌دهد به نوعی دچار سادیسم حوادث شده و فردی را که از وی مراقبت می‌کند، مرتب با بهانه‌گیری اذیت می‌کند. بنابراین روان‌شناسان با استفاده از علم روان‌شناسی می‌توانند از بروز بیماری‌های سادیسم و مازوخیسم حوادث در مناطق زلزله‌زده جلوگیری کرده یا آسیب‌های اجتماعی و فردی این نوع بیماری‌ها را تا حدود زیادی کاهش دهند.

در این میان، کودکان بیشترین آسیب را می‌بینند، ممکن است هر لحظه حوادث در مقابل چشمان کودک رژه برود به همین سبب کودک دچار وحشت کابوسی شده و در زندگی خود مشکلاتی را به وجود می آورد . اگر این کودک درمان نشود، بیماری می‌تواند چند سال در فرد خودنمایی کرده و فرد بعد از چند سال همچنان اضطراب اولیه زمان وقوع زلزله و ترس ناشی از آن را داشته باشد که در علم روان‌شناسی به این حالت اصطلاحا «استرس بعد از ضربه» می‌گویند.

باید توجه داشت بسیاری از افرادی که در این شرایط دچار بحران‌ شده‌اند، عزیزان خود را گم می‌کنند و از این‌که اعضای خانواده‌شان کنارشان نیستند، نگران هستند. در مرحله اضطراب باید به این افراد کمک کرد تا دغدغه‌های ذهنی‌شان را برطرف کنند. در این میان، زنانی که بی‌سرپرست شده‌اند، کودکانی که والدین‌شان را از دست داده‌اند، افرادی که معلول شده‌اند و سالمندان به توجه بیشتری نیاز دارند. یکی از بهترین شیوه‌های تخلیه روانی و کاهش اضطراب مصیبت‌زده‌ها، گوش‌دادن به حرف‌های آنهاست. ایمان و توکل به خدا نیز باعث می‌شود از میزان استرس و اضطراب آنها کاسته شود. افرادی که ایمان بالاتری دارند، راحت‌تر با مسائل کنار می‌آیند و با مشکلات مقابله می‌کنند. مرحله اضطراب معمولا دو تا سه هفته طول می‌کشد.

مریم منصوری‌

روان‌شناس بالینی