قندتان کنترل است؟

بیماران مبتلا به دیابت در مراجعه به پزشک همیشه یک سوال بسیار مهم می‌پرسند؛ آیا بیماری من کنترل می‌شود؟ آیا همه چیز خوب پیش می‌رود؟ شاید با اندازه‌گیری قند خون تا حدودی وضعیت …

بیماران مبتلا به دیابت در مراجعه به پزشک همیشه یک سوال بسیار مهم می‌پرسند؛ آیا بیماری من کنترل می‌شود؟ آیا همه چیز خوب پیش می‌رود؟ شاید با اندازه‌گیری قند خون تا حدودی وضعیت کنونی بیماری دیابت مشخص شود اما اگر بخواهیم کارکرد کلی برنامه کنترل بیماران را بدانیم، از چه روشی استفاده می‌کنیم؟ متخصصان نوعی هموگلوبین A۱C را اندازه‌‌گیری می‌کنند. با این آزمایش، بیشتر آشنا شویم.

در واقع این آزمایش بهترین وسیله برای ارزیابی بلندمدتِ قند خون، طی دو سه ماهه اخیر است. این آزمایش به شما و پزشک معالج‌تان کمک می‌کند که بدانید برنامه درمان و کنترل دیابت شما تا چه حد موفقیت‌آمیز بوده است. مزیت دیگر این آزمایش این است که می‌توان مشکلاتی از قبیل قند خون قبل و بعد از غذا و یا طول شب را که گاهی از اوقات توسط اندازه گیری با گلوکومتر تشخیص داده نمی‌شود، به خوبی شناسایی کند.

اساس آزمایش

اصولا هموگلوبین یکی از پروتئین‌های داخل گلبول قرمز است که وظیفه حمل اکسی‍‍ژن در خون را به عهده دارد. هموگلوبین مانند تمام پروتئین‌های دیگر بدن، با قندها از جمله گلوکز ترکیب می‌شود، این ترکیب تا زمانی که گلبول قرمز خون زنده است (تقریبا ۱۲۰ روز) پایدار می‌ماند و این اساس آزمایش هموگلوبین A۱C را تشکیل می‌دهد. هرچه قدر میزان قند خون شما در طول دو سه ماهه گذشته بالاتر از مقدار طبیعی باشد، هموگلوبین A۱C خون شما که با گلوکز ترکیب شده است بیشتر خواهد بود. در افراد غیردیابتی مقدار هموگلوبین A۱C که با گلوکز ترکیب شده است، کمتر از شش درصد است. در افراد مبتلا به دیابت، این درصد بر اساس نحوه کنترل دیابت و قند خون، متفاوت است. هموگلوبین A۱C کمتر از هفت درصد بیانگر کنترل دیابت و قند خون می‌باشد و مقادیر بالای هشت درصد نشان می‌دهد که شما باید در روش درمان دیابت خود تجدید نظر کنید. بنابراین هدف از درمان موقتی دیابت، رساندن مقدار هموگلوبین A۱C به کمتر از هفت درصد است. البته تحقیقات نشان داده‌اند که کاهشِ مقدار هموگلوبین A۱C به هر میزان موجب کاهش عوارض بلند مدت دیابت خواهد شد و این امر به مقدار هموگلوبین A۱C، اولیه بستگی ندارد.

سن هم مهم است

مقادیر ایده آل هموگلوبین A۱C در سنین مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال از آنجایی که هرچه مقدار این هموگلوبین پایین تر باشد، احتمال هیپوگلیسمی‌(کاهش قند خون) نیز بیشتر خواهد بود. در کودکان قبل از سنین دبستان که مقدار کم خون برای سلول مغزی در حال رشد مضر و خطرناک است، مقادیر ایده آل هموگلوبین A۱C نسبت به سایر افراد در سنین بالا بیشتر است.

روش انجام آزمایش

آزمایش فوق را می‌توان در هر ساعتی از شبانه روز انجام داد و نیازی به ناشتا بودن ندارد. همچنین نتیجه این آزمایش، بر خلاف آزمایش‌های شخصی قند خون، ارتباطی با نوع تغذیه و فعالیت بدنی و یا وضعیت روحی شما در روز آزمایش ندارد ولی اگر شما دچار هر گونه کسالتی باشید، بهتر است انجام آزمایش هموگلوبین A۱C، را به روز دیگری موکول کنید، زیرا این احتمال وجود دارد که نتیجه آزمایش بالا رود. البته شایان ذکر است که روش‌های اندازه‌گیری هموگلوبین A۱C، در آزمایش‌های مختلف، متفاوت و نتایج آن نیز متفاوت است. برای مثال ممکن است در یک آزمایشگاه نتیجه ۶ درصد، به عنوان نتیجه طبیعی گزارش شود ولی در آزمایشگاه‌های دیگر این چنین نباشد، بنابراین توصیه می‌شود که از یک آزمایشگاه مشخص، برای انجام این آزمایش استفاده کنید.

حرف آخر

آزمایش هموگلوبین A۱C، به هیچ عنوان جایگزین آزمایش‌های شخصی قند خون نمی‌شود و نمی‌توان به عنوان مثال آن را مبنای اضافه و یا کم کردن مقدار تزریق روزانه انسولین قرار داد. در واقع برای کنترل موثر دیابت انجام مرتب آزمایش قند خون و نیز آزمایش هموگلوبین A۱C در هر دو سه ماه یکبار هر دو به یک اندازه از اهمیت برخوردارند.

منبع: بیوشیمی‌بالینی دیویدسون