یکشنبه, ۱۰ تیر, ۱۴۰۳ / 30 June, 2024
اجتماع گرایی؛ نافی عقلانیت سکولاریستی
![اجتماع گرایی؛ نافی عقلانیت سکولاریستی](/web/imgs/16/87/0yw041.jpeg)
یکی از پشتوانه های اندیشه سکولاریستی تاکید بر این نکته بوده که آموزهها و گزاره های دینی توانایی توجیه شدن به مدد ابزار و روش های استدلالی و برهانی را ندارند و بیشتر مبتنی بر باور و ایمان هستند. با در نظر گرفتن کلیتی از روابط و مناسبات اجتماعی چنین لازمهای نیز بیتاثیر میگردد چون نباید اصرار ورزیم که تمام آموزههای اخلاقی، دینی و مابعد الطبیعی به وسیله ابزار و مکانیسم های متداول علم تجربی به محک آزمون در آیند بلکه باید استقلال هر یک از اینها به رسمیت شناخته شود.
خلط میان اینها از آنجا ناشی میشود که لیبرالیسم به وجود عقلانیت ناب و خالصی باور دارد که بر اساس آن قادر است همه چیز را مورد نقد و بررسی کاملا علمی و عقلانی قرار دهد در صورتی که اندیشه های اجتماع گرایی اولا عقلانیت را از سطح فردی بالاتر برده و آن را در سطح سنت های مختلف مطرح میکنند و ثانیا معتقدند همین عقلانیت میل به بسط و گسترش نیزداشته و حتی میتواند جنبهها و امور غیر عقلانی را نیز توجیه کند. این امور به اصطلاح غیر عقلانی- نه لزوما ضد عقلانی- میتواند چتر حمایتی خویش را بر سر پارهای از امور مربوط به احساسات نیز بگسترانند که نحوه بده بستان دین بار دیگر مولفه های اجتماعی در اینجا هم حائز اهمیت است؛ چون دین ضمن تاثیر گذاشتن بر مسائل دیگر از آنها و بالطبع عقلانیت آنها هم بهره میگیرد پس نمیتوان لزوما حکم به این کرد که باید تمام امور به صورت عقلانی و حساب گرانه جا افتاده و قابلیت تبیین و توجیه پیدا کنند و سپس مسائل اساسی اجتماع بشری همچون نظام دموکراتیک حل و فصل شود چون چه بسا از همین امور ظاهرا غیر عقلانی بتوان در پرتو عقلانیت سنت تفسیری ارائه کرد که در روند پیشرفت جامعه موثر باشد.
بدیهی است در اینجا بحث در باب درستی و یا نادرستی هیچ یک از اینها نیست که مجال و عرصهای متفاوت میطلبد ولی اصرار بر این است که توجه کنیم فارغ از زمینه پیدایش و منشا بروز و ظهور امری همچون دین، باید به کارکرد و نقش آن در حیات جمعی توجه کنیم و اینکه عقلانیتی مختص خویشتن در متن ادیان نیز وجود دارد. چنان که اشاره شد عنصر «تفسیر» خیلی مهم است و آن نیز فارغ از شرایط و مقتضیات سیاسی، تاریخی و اجتماعی نتواند بود.
اجتماع گرایان با سنت گرایانی که به حقانیت سنتی خاص تکیه دارند و آن را برجسته میکنند، نیز فرق دارند چون بحث خویش را فقط بر روی «توصیف» متمرکز کردهاند و نه حتی «تبیین»؛ در این اندیشه های اجتماع گرایان رگه های محافظه کاری قابل تشخیص است.
محافظه کاری بدین معنا که سنن باقیمانده از گذشته دارای ارزش عقلانی و هنجاری خاصی هستند که باعث شده تا به امروز دوام پیدا کنند پس نباید به نفی و طرد عجولانه آنها پرداخت. در این میان عنصر دین نیز به هر حال کارکردها و عملکردهایی را در طول تاریخ به منصه ظهور رسانده که قادر گردیده خودش را حفظ کند پس ارج نهادن به جایگاه آن ضامن تداوم حیات معنوی اجتماع خواهد بود.
عقلانیت هر اجتماع که دین هم در پدید آمدن آن نقش دارد، متوجه حفظ کلیت آن اجتماع و تامین نیازها و خواسته های آن است و از این نظر خدمت شایان توجهی به اجتماع میشود چون بقای آن تضمین میگردد و صد البته چنانکه ذکر شد، عقلانیت نهادهای مختلف اجتماع از جمله دین هرگز حالت ایستا و راکد نداشته و دائما به بسط و گسترش خویش میپردازد. میزان پیشبرد این پروژه یعنی عقلانیتر کردن امور احساسی و نسبتا غیر عقلانیتر بسته به میزان احساس رضایتی دارد که از این تفسیرها در اجتماع پدید آید. به عنوان مثال بسیار اوقات از امور عرفی سیاسی مثل رای دادن به بحث شورا و مشورت و حتی در پارهای موارد به جهاد کردن (در الجزایر) تعبیر می شود تا پشتوانه اعتقادی و ایمانی لازم را نیز جهت امور سیاسی پدید آورد.
رضا نصیری حامد
انتخابات انتخابات ریاست جمهوری مسعود پزشکیان سعید جلیلی انتخابات ریاست جمهوری 1403 ایران انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ انتخابات 1403 ریاست جمهوری ستاد انتخابات کشور قالیباف
هواشناسی قتل فضای مجازی تهران آموزش و پرورش طلاق پلیس سازمان هواشناسی خانواده سیل بارش باران سلامت
قیمت دلار قیمت خودرو حقوق بازنشستگان قیمت طلا خودرو بازنشستگان بازار خودرو بورس دولت سیزدهم دلار قیمت سکه بانک مرکزی
تلویزیون سینمای ایران کتاب سید ابراهیم رئیسی رسانه ملی سینما تئاتر موسیقی فیلم
ماهواره
اسرائیل غزه رژیم صهیونیستی آمریکا فلسطین روسیه جو بایدن دونالد ترامپ لبنان جنگ غزه ترامپ ترکیه
یورو 2024 فوتبال پرسپولیس استقلال علیرضا بیرانوند باشگاه پرسپولیس تیم ملی آلمان آلمان لیگ برتر تیم ملی فوتبال ایران بازی جواد نکونام
الکامپ اینترنت نمایشگاه الکامپ هوش مصنوعی وزیر ارتباطات عیسی زارع پور فناوری فیبر نوری گوگل
زیبایی سکته مغزی فشار خون پیاده روی بارداری