سیاست های هسته ای ایران در دوره جدید بازنگری یا تداوم

بعد از نشست سالانه سران گروه هشت در ایتالیا و دادن ضرب الاجل به ایران در خصوص مذاکرات هسته ای, تغییرات اخیر در سازمان انرژی اتمی ملل متحد و انتخاب یوکیا آمانو به عنوان جانشین محمد البرادعی و نیز استعفای رضا آقازاده و انتصاب علی اکبر صالحی در جایگاه رییس سازمان انرژی اتمی ایران, موضوع تامل بر سیاست های هسته ای آتی کشور در قبال کشورهای غربی را برجسته می سازد و در نوع خود نکته ای است که همزمان با تحولات یاد شده توجه به آن ضروری به نظر می رسد

بعد از نشست سالانه سران گروه هشت در ایتالیا و دادن ضرب الاجل به ایران در خصوص مذاکرات هسته ای، تغییرات اخیر در سازمان انرژی اتمی ملل متحد و انتخاب یوکیا آمانو به عنوان جانشین محمد البرادعی و نیز استعفای رضا آقازاده و انتصاب علی اکبر صالحی در جایگاه رییس سازمان انرژی اتمی ایران، موضوع تامل بر سیاست های هسته ای آتی کشور در قبال کشورهای غربی را برجسته می سازد و در نوع خود نکته ای است که همزمان با تحولات یاد شده توجه به آن ضروری به نظر می رسد.

در سیر برنامه های هسته ای کشور طی سال های گذشته شاهد آن هستیم که موضوع مذاکرات بر مبنای دیپلماتیک و نقش راهبری پرونده هسته ای ایران بر عهده شورای عالی امنیت ملی قرار گرفته است و سازمان انرژی اتمی به عنوان هدایت کننده، بخش های فنی، تحقیقات و راه اندازی مراحل مختلف تاسیسات هسته ای، چرخه سوخت، غنی سازی و عملیاتی کردن مجموعه های تابعه را عهده دار شده است. طی سه دهه سپری شده از دوران انقلاب خصوصا سال های اخیر همزمان با پر رنگ شدن تحولات در برنامه هسته ای اصول و استراتژی دسترسی به دانش و فناوری هسته ای به عنوان یکی از مصالح ملی مورد تاکید بوده که دستیابی بدان و تحقق اهداف در این خصوص از اولویت های اساسی نظام برای تضمین پیشرفت و اقتدار آینده محسوب می شود.

پیش گرفتن سیاست های متعدد و متنوع آمریکا علیه ایران از جمله سیاست های مهار و تحریم طی سالیان گذشته ایران را در تنگناهای بسیار قرار داده است ازجمله ضعف ناوگان هوایی و صنت هوایی کشور که مستقیما متاثر از تحریم ها ست که جان صدها انسان را به خطر انداخته است.علاوه بر چنین اوصافی کشورهای غربی از جمله آمریکا با قدرت غیرقابل مقایسه رسانه ای جامعه جهانی را متاثر از دغدغه های خود دال بر کشمکش بر سر ایران هسته ای نموده اند.

لطماتی که طی سه دهه گذشته از تحریم های گسترده بر جامعه ما وارد شده است، بسیار است و هر جامعه ای برای آنکه به اهداف و مقاصد اصیل خود دست یابد لازم است در مقابل متحمل هزینه شود اما با یک دیپلماسی فعال و پویا می توان بازیگردانی صحنه بین الملل را به دست گرفت و از اینکه فرصت های تحمیل اراده چنین کشورهایی بر خواست ملی ایجاد شود، بازی را به نفع خود رقم زد.

از آن جا که بازنگری در روش و تاکتیک مذاکره با طرف های گفت و گو به عنوان یک شیوه موثر برای ایجاد اقناع به منظور اعتماد سازی و هموار نمودن مسیر مذاکرات و فراهم ساختن زمینه رفع شائبه ها می تواند راهگشای زدودن غبار ابهامات در فضای بین المللی باشد و امری طبیعی به نظر می رسد بنابراین طی اظهار نظرهای مکرر استفاده از ابزار دیپلماسی مورد تاکید طرف های گفت و گو قرار گرفته است. تغییرات اخیر در سازمان انرژی اتمی ایران نیز نشان از ایجاد زمینه انعطاف و استفاده از برخی تاکتیک های متناسب با شرایط در برنامه ها و تحولات آتی این سازمان و به سهم خود در تعاملات و رایزنی های فنی و دیپلماتیک دارد. از جمله پیگیری مجدانه راه اندازی نیروگاه بوشهر توسط متخصصان روسی و عمل به تعهدات آنان و تقویت تولید ساننترفیوژها و توسعه علمی و فنی که به طبع مورد انتظار است.

زمانبر شدن عمل به تعهدات طرف روسی نکته ای است که باید به طور جدی مورد توجه مسئولان امر قرار گیرد و نباید اجازه داد که بیش از این پروژه نیروگاه بوشهر مورد بی مهری و بی توجهی شرکت های روسی واقع شود و انتظار می رود با اهرم های لازم با آنان رفتار مناسب صورت گیرد.

متاسفانه برخورد قهری با موضوع هسته ای ایران از جانب کشورهای غربی شرایط یک گفت و گوی متوازن را فراهم نمی سازد. تاکید نیکولا سارکوزی، رییس جمهوری فرانسه، بر اینکه « ایران تا ماه سپتامبر فرصت دارد مذاکره درباره برنامه هسته ای خود را آغاز کند و در غیر این صورت با تحریم های شدیدتری روبه رو می شود.» پیشاپیش زمینه ارتباط نا برابر را از موضع بالا دستی تداعی می کند که البته با ابراز تاسف این لحن گفت و گو طی تغییر و تحول سران این کشورها همچنان پابرجاست و قطعا با واکنش و بازخورد متقابل همراه خواهد بود و به نظر می رسد بیش از هر چیز برای ایجاد یک رابطه موثر و نتیجه بخش با ایران این کشورهای غربی هستند که نیازمند اصلاح رفتار و اعتماد آفرینی می باشند.

بنابر آنچه اشاره شد اساسا مبنای هر گونه پیشبرد، مذاکره و برنامه ای در فعالیت هسته ای ایران مبتنی بر دستیابی است و هیچ عملی نمی تواند در این باره بازدارنده باشد. ما نباید برخوردها و هجمه های غرب با موضوع هسته ای ایران را ساده بگیریم ضمن آنکه از ثمرات روابط دیپلماتیک و محاسن سازنده تعامل به جای رویارویی غفلت نورزیم. فناوری هسته ای حق جمهوری اسلامی ایران است و موجب تولید مزیت برای ارتباط ها و مناسبات بین المللی ما خواهد شد. نتایج حاصل از تحقق اهداف توسعه فناوری هسته ای برای کشور بر کمتر کسی پوشیده است و نمی توان این ادعای دول غرب را پس از چند سال مذاکره همراه با رویدادهای جانبی آن به جا دانست که صرفا بر نقاط تیره و تار این دستاورد مهم انگشت گذاشته شود.

مسئولان ما نیز باید بر این نکته واقف باشند که برای تبدیل شدن به یک قدرت برتر علمی نیازمند گسترش ارتباطات خود با کشورهای صاحب علم و فناوری هستیم و تعامل در کسب دانش و توسعه شبکه علمی تسهیل کننده موفقیت های ما محسوب می شود. ما باید با نگاه واقع بینانه از تمامی ظرفیت های خود برای تعامل با جامعه جهانی بهره بگیریم و با قدرت و تصمیم گیری های سنجیده از فرصت های موجود در عرصه بین المللی به سود منافع ملی خود بهره برداری کنیم. با هوشیاری و اقدامات بهنگام کشور ما می تواند موقعیت و جایگاه ارزشمند خود را در سطح جهان به خوبی نمایش دهد . این به درایت مسئولان ما بستگی دارد. ما باید خود را از نو بشناسیم و با تاکید بر ارزش ها و آرمان های ملی نگاهی دیگر به مناسبات بین المللی و تعامل با جامعه جهانی داشته باشیم و قطعا در این راه به بازنگری روش ها و برنامه ها و تدوام اهداف و آرمان ها نیازمندیم.

سیدتقی کمالی