حج تجلی عظمت امت اسلام

بار دیگر روزهای خاطره ساز حج فرا می رسد و منادی پروردگار, دل های پر شوق و التهاب مومنان را بدان کعبه امید فرا خوانده و از هر سوی جهان گروهی سعادتمند را در پایگاه دعوت ابراهیمی و خاستگاه دین محمدی ص گرد آورده است بار دیگر اجابت کنندگان دعوت الهی لبیک گویان خود را به خانه دوست رسانده اند

بار دیگر روزهای خاطره ساز حج فرا می‌رسد و منادی پروردگار، دل‌های پر شوق و التهاب مومنان را بدان کعبه امید فرا خوانده و از هر سوی جهان گروهی سعادتمند را در پایگاه دعوت ابراهیمی‌و خاستگاه دین محمدی(ص) گرد آورده است. بار دیگر اجابت‌کنندگان دعوت الهی - لبیک گویان - خود را به خانه دوست رسانده‌اند. اینک خانه خدا و قبله دلها پیش روی حاجیان است، عرفات و مشعر آراسته برای جوشش سرچشمه ذکر و معرفت است، منا و صفا آموزنده سعی و تلاش در قرب به خدا و رمی‌شیطان است. اینک فرصت خودسازی و بهره گیری از این آبشار زلال توحید و وحدت فرا رسیده است و حاجیان لبیکی را که در آغاز احرام بر زبان رانده‌اند، باید دل خویش راسخ کنند و دعوت خدا را که با سفر به حریم دوست اجابت کرده اند، با تامل در معنا و هدف حج از سود و ذخیره هر چه افزونتر برخوردار سازند.

فریضه حج آن گاه که با معرفت و هوشیارانه به جای آورده شود به مسلمان حج گزار و به امت بزرگ اسلامی ‌فیض می‌بخشد، حاجی را به صفا و پاکی و معنویت سوق می‌دهد و امت را به اتحاد و عزت و اقتدار نزدیک می‌کند. گام اول برای حاجیان خودسازی است. احرام و طواف و نماز مشعر و عرفات و منا قربانی و رمی‌و حلق همه و همه مظاهر خشوع و فروتنی انسان در برابر خداوند و جایگاه ذکر و تضرع و تقرب به او است. این مناسک پرمعنی را نباید از سر غفلت گذرانید. اکنون که موسم حج فرا رسیده و نغمه لبیک بر آمده از دل‌های مشتاق، فضای حریم امن الهی را انباشته است و ملت‌های مسلمان، از آفاق گسترده‏ جهان، به میعاد ذکر و استغفار و قیام و اتحاد شتافته و برادران مهجور به یکدیگر رسیده ‏اند، جبهه‏ سپاس و خضوع به ساحت خدای عزیز و حکیم سوده، حمدی به عظمت صفات حسنی‏ و شکری به وسعت دریای رحمت حق، نثار حریم حضرت احدیت می‌کنیم که یکبار دیگر به مسلمین مشتاق، توفیق این فریضه را عطا فرمود و یکبار دیگر پرچم عزت و عظمت را بر فراز سر مسلمانان در خانه‏ امن خود برافراشت و یکبار دیگر حجاج را بر این سفره‏ رحمت و عظمت نشانید. زبان و قلم از توصیف و تقدیر این نعمت بزرگ، قاصر است، خدا کند که نور معرفت بر دل‌های روشن حج‏گزاران بتابد و حقیقت، بی‌‏واسطه حرف و گفت، در جان مشتاق آنها متجلی شود.

● پیشینه تاریخی مراسم حج

از آنجا که حج آیینی الهی و معنوی است و تشریع آن به خاطر رشد روح و کمال نفس و پرورش اخلاق و عمل انسان صورت گرفته، باید پیشینه ‌ تاریخی آن را در عرصه معارف اسلامی ‌و مسائل معنوی و روایات و احادیث نورانی جست‌وجو کرد. ابوبصیر از حضرت صادق(ع) نقل کرده که فرمود: محققا بنای کعبه و پایه گذاری بیت، به دست حضرت آدم انجام گرفت و او نخستین کسی است که بر کعبه جامه پوشانید و نیز نخستین انسانی است که مراسم حج را بجای آورد. زمان مراسم، بنا به روایت فضل بن شاذان نیشابوری از حضرت رضا (ع)، ماه با برکت ذالحجه بوده است؛ ماهی که پیش از آدم، فرشتگان الهی به طواف بیت برخاستند و به انجام مراسم معنوی حج موفق شدند. انبیای الهی به خصوص آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی(ع) و رسول با عظمت اسلام(ص) و دیگر انبیای حق، در همین وقت به ادای مراسم اقدام کردند و چنین زمان با عظمتی برای انجام حج تا روز قیامت، به عنوان سنت حتمی‌از جانب حق برای بنی آدم اعلام شد.

حضرت صادق(ع) فرمود: همه ‌ مناسک حج؛ اعم از طواف، نماز، عرفات، مشعر، منا، رمی، قربانی و حلق را فرشته ‌ وحی ( جبرئیل) ، از جانب خداوند مهربان به آدم تعلیم داد و به عنوان دلیل و راهنما، تمام مراسم حج را همراه با آدم بجای آورد. فرزندان مومن آدم، تا زمان حضرت نوح، چون برای حج مستطیع می‌‌شدند، به ادای مناسک می‌‌شتافتند و مراسم حج را همچون پدر بزرگوار خود به جای می‌‌آوردند. امت نوح به خاطر کفران و ناسپاسی و مخالفت با اوامر و نواهی حق، با حملات سهمگین طوفان برخاسته از آبی که تمام منطقه را گرفته بود، به هلاکت رسیدند. نوح(ع) با عده‌‌ای اندک از مردم مومن از کشتی پیاده شدند و قبل از استقرار در محلی معین برای ادامه حیات، به مدت یک هفته به امر حق به طواف خانه خدا پرداختند. مناسک حج در زمان حضرت هود و صالح(ع) و آنان که مومن به آن دو رسول حق بودند، بمانند زمان آدم و نوح(ع) برگزار می‌شد. از روایات و احادیث و منابع تاریخی چنین بر می‌‌آید که گذشت زمان و هجوم حوادث و بی‌‌توجهی مردم، باعث ویرانی کعبه و تعطیل مناسک شد، تا خداوند ابراهیم و اسماعیل(ع) را مامور بنای کعبه و نصب حجرالاسود و ادای مناسک و دعوت مردم جهان به حج کرد.

حضرت رضا(ع) در روایتی از حج خضر و الیاس(ع) به همان طریقی که مردم مومن حج به جا می‌آورند خبر می‌دهد. امام ششم(ع) نیز به حج داود و سلیمان و عیسی بن مریم(ع) اشاره می‌‌کند. با توجه به روایاتی که در پیش اشاره شد، باید گفت پیشینه تاریخی مراسم حج، ریشه در حیات دینی و معنوی آدم و انبیای الهی(ع) دارد و در میان اقوام و ملل و جوامع و امم، آنان که مومن به نبوت بودند این مراسم را در جهت اقتدای به انبیا انجام می‌‌دادند و کیفیت آنان همان برنامه ‌ پیامبران بود. این معنا را نیز نباید از نظر دور داشت که هرگاه حاکمیت نبوت به خاطر دوری مردم از انبیا و تسلط زورمداران بر مردم، ضعیف می‌‌شد، روسای قبایل یا حاکمان ظلم پیشه برگزاری مراسم را، به صورتی که می‌‌خواستند جهت می‌‌دادند و در آیین حج به اقتضای هوای نفس خود کم و زیاد ایجاد می‌‌کردند یا برنامه ‌هایی را که رنگ و بوی الهی نداشت به مراسم می‌‌افزودند و از این رهگذر از زحمات مردم و انجام مناسک سوء استفاده می‌‌کردند!

● حکمت تشریع مناسک حج

آدمی‌به واقعیات معنوی و حقایق روحی و برنامه‌‌های عالی اخلاقی و تبادل افکار و بیان دردهای باطنی و ظاهری خود و یافتن راه حل مشکلات فردی، اجتماعی، سیاسی، مادی و معنوی خویش، نیاز شدید و احتیاج مبرم دارد. تحقیق آنچه بدان نیازمند است، ممکن است در شهر و دیارش و در میان جامعه محدود و کوچکش صورت نگیرد بنابراین جایی و جمعیتی را – به طور فطری و طبیعی- که به خواسته‌‌ها و آرمان‌هایش برسد و آنچه را که نسبت به آن احساس خلأ می‌‌کند به دست آورد. خداوند مهربان مناسک و مراسم حج را در جایگاهی معین و در شهری معلوم و در زمانی محدود بر اهل تمکن فرض کرد تا به دور از حدود جغرافیا و مرز و رنگ و شکل و ملیت و قوم در آن زمان معین و در شهر مکه و بر محور کعبه و برحول مناسک گرد آیند و از هدایت حق جهت زدودن آلودگی‌ها از باطن خویش و آراسته شدن به حسنات و دور شدن از سیئات و بدی‌ها و شناخت یکدیگر و تبادل افکار و حل مشکلات سیاسی و مادی امت اسلام و متحد شدن علیه هوای نفس و شیاطین درونی و برونی و مستکبران از خدا بی‌‌خبر و اصلاح ظاهر و باطن خویش و به چنگ آوردن خیر دنیا و آخرت بهره ‌مند شوند. معنویت و نورانیت مراسم حج دورنمایی از عظمت و جلال و جبروت صاحب کعبه و خالق هستی است. زائران اگر شرایط واقعی حج را در مناسک خود تحقیق دهند، به عظمتی ما فوق تمام عظمت‌‌ها می‌رسند.