غریبه ای به ترسناکی هیولا

ترس یک صفت همگانی است که کم و بیش در عموم افراد وجود دارد ترس به طور خلاصه برای حفظ انسان لازم است و روی هم رفته صفت بدی نیست

ترس یک صفت همگانی است که کم و بیش در عموم افراد وجود دارد. ترس به طور خلاصه برای حفظ انسان لازم است و روی هم رفته صفت بدی نیست. به وسیله ترس است که انسان از حوادث خطرناک فرار می‌کند و خودش را از مرگ نجات می‌دهد. بنابراین، ترس یکی از نعمت‌های بزرگ الهی است که خداوند آن را در وجود انسان به ودیعه نهاده است؛ همان‌طور که ترس در کودکان، امری طبیعی است و از یک الگوی رشدی پیروی می‌کند.

اولین ترس که اغلب کودکان بعد از ۸ ماهگی با آن مواجه می‌شوند، ترس از جدایی و دیدن غریبه‌هاست. این احساس (غریبی کردن) که ناشی از محدود بودن محیط حسی کودک است، در عین حال مربوط به دوره تکاملی کودک نیز می‌شود. کودک با توانایی خودش، فرد مورد اعتماد خود را که غالبا مادر است می‌شناسد و از این رو حضور افراد غریبه در کودک ایجاد ترس می‌کند؛ چرا که آنها با فرد مورد اعتماد کودک فرق دارند.

پس از این مرحله از رشد شاهد شکل‌گیری احساس ترس دیگری در کودک هستیم، در این حالت کودک از این که از فرد مورد اعتماد خود جدا شود، احساس ترس می‌کند و ما از آن با نام «ترس جدایی» یاد می‌کنیم. کودک در این دوره از رشد برای اولین بار جدایی را مثل یک درد تجربه می‌کند و انتظار دوباره قرار گرفتن در کنار فرد مورد اعتماد خود را دارد.

این ترس در ۲ سالگی کاهش می‌یابد و جای خود را به احساس ترس دیگری می‌دهد که در سنین بالای ۲ سالگی بروز می‌کند. آن ترس؛ ترس از تاریکی است. کودک در این سن، توانایی تشخیص تاریکی و روشنایی، شب روز و بیداری و خواب را تازه کسب کرده است و این توانایی هنوز در مرحله فوق ابتدایی آن عمل می‌کند. به طور کلی ترس‌های کودکان شامل ترس از اشیاء و حیواناتی مثل مار، ترس از طبیعت، ترس از طوفان، رعد و برق و صداهای مهیب، ترس از تنهایی، مرگ، میکروب، سرزنش شدن و مورد تنبیه قرار گرفتن می‌باشد.

البته لازم به ذکر است که ترس در میان همه کودکان کم و بیش و به صورت‌های مختلف به چشم می‌خورد و البته عامل تربیت در خانه و مدرسه بسیار مؤثر است.

● ویژگی‌های ترس در کودکان

▪ برخی از ترس‌ها در کودکان ریشه فطری دارد(ترس از صداهای مهیب) و برخی دیگر از همان ماه‌های اول و به صورت اکتسابی در کودک شکل می‌گیرد(ترس از حیوانات مثل سوسک و گربه) و والدین برای جلوگیری از ترسو شدن کودکان باید خود الگوی شجاعت باشند.

▪ ترس کودکان ممکن است ثبات و دوام نداشته باشد، زود پدید آید و زود هم از بین برود.

▪ گاهی ترس کودکان مبتنی بر واقعیت نیست یعنی از چیزی می‌ترسند که بی‌خطر است.

حضور افراد غریبه در کودک ایجاد ترس می‌کند؛ چرا که آنها با فرد مورد اعتماد کودک فرق دارند

● اثرات ترس بر کودکان

ترس‌ها تاثیرات زیانباری بر جسم و روان کودکان بر جای می‌گذارند، بویژه وقتی شدید و مستمر باشند که از آن جمله می‌توان به کم‌اشتهایی، بدخوابی، لکنت، گرفتگی زبان، ناتوانایی جسمی، عصبی بودن، خواب پریشان، ادرار غیرارادی و... اشاره کرد.

از نظر هوش نیز تاثیرات منفی برای کودکان دارد. کودکی که می‌ترسد، بی‌آن که از نظر هوشی مشکل داشته باشد، دقت و تمرکز کمتری دارد. در یادگیری مطالب کند است و دچار فراموشی و حواس‌پرتی می‌شود. در واقع ترس، فعالیت‌های هوشی را مختل و گاه متوقف می‌کند و مانع بروز توانایی‌های ذهنی کودکان می‌شود. بیشترین تاثیر منفی ترس، بر جنبه‌های عاطفی و اجتماعی کودکان است. ترس گاهی سبب افسردگی، خجالت و گوشه‌گیری می‌شود و کودکان را از فعالیت، شادی و تحرک لازم بازمی‌دارد.

● نشانه‌های بدنی ترس در کودکان

از نشانه‌های بدنی کودکان در برابر ترس می‌توان به پریدگی رنگ، لرزش دست و پا و بدن، عرق کردن، تپش قلب، خشکی دهان، لکنت زبان و تهوع اشاره کرد. کودکان کوچک‌تر، ترس خود را با گریه و جمع کردن دست و پا و انقباض عضلات نشان می‌دهند.

● راه های کمک کردن به کودکان در مقابله با ترس

والدین می توانند به فرزندانشان کمک کنند تا با تقویت حس اعتماد به نفس و کسب مهارتهای لازم با ترس های خود مقابله کنند.

در این قسمت می خواهیم شما را با راه های کمک به فرزندانتان برای مقابله با ترسها و اضطرابهای خود آشنا کنیم:

▪ تشخیص دهید که این ترس واقعی است. هرچند که به نظر شما مسئله ای بسیار کوچک و پیش پا افتاده باشد، برای فرزندتان حقیقت دارد و باعث اضطراب و ترس او می شود. صحبت کردن درمورد آن ترس بسیار کمک کننده است، کلمات گاهی قادرند احساسات منفی را از چیزی بیرون بکشند.اگر درمورد ترسها صحبت کنید، قدرت آنها کمتر خواهد شد.

▪ هیچوقت با کوچک و ناچیز کردن آن مورد، سعی نکنید کودکتان را وادار به مقابله با آن کنید. گفتن "مسخره بازی در نیار! هیچ دیوی تو کمد تو قایم نشده!" ممکن است باعث شود فرزندتان بتواند بخوابد، اما ترس را از بین نخواهد برد.

▪ اسباب ترس را برای فرزندانتان فراهم نکنید. اگر میدانید فرزندتان از سگها خوشش نمی آید، طوری از خیابان رد نشوید که با آن سگ روبه رو نشوید. اینکار فقط باعث می شود که فرزندتان یقین کند که سگها موجوداتی ترسناک و وحشت آور هستند. در اینگونه مواقع فقط باید با مراقبت و توجه با کودکتان رفتار کنید تا بتواند با آن موقعیت ترس آور روبه رو شود.

▪ به فرزندتان یاد بدهید که چطور میزان یک ترس را اندازه گیری کند. اگر کودک بتواند شدت یک ترس را با میزان ۱ تا ۱۰ بسنجد، ممکن است بتواند به ترس با شدت کمتری نسبت به قبل نگاه کند.

برخی از ترس‌ها در کودکان ریشه فطری دارد(ترس از صداهای مهیب) و برخی دیگر از همان ماه‌های اول و به صورت اکتسابی در کودک شکل می‌گیرد

▪ تکنیک های کنار آمدن و برخورد با ترسها را به کودکانتان بیاموزید. می توانید این تکنیک ها را امتحان کنید: خودتان را "صاحب خانه" به کودک معرفی کنید، و این باعث خواهد شد که کودک نسبت به شیء ترسناک جرات و جسارت بیشتری پیدا کند و برای فرار از آن به شما پناه بیاورد. به فرزندانتان یاد بدهید که در چنین مواقعی به خود بگویند، "من می توانم.." یا "هیچی نیست، می تونم با اون کنار بیام...". تکنیک های تمدد اعصاب نیز کمک کننده هستند، مثل تجسم فکری (تصور غوطه خوردن روی ابرها یا دراز کشیدن لب ساحل دریا) و تنفس عمیق.

فرآوری : مریم عطاریان

منابع: پایگاه اطلاع رسانی پلیس ایران، مجله ایرنی، همشهری آنلاین همراه با تغییرات و اضافات