روانشناسی از دیدگاه یوگا

یوگا را می توان به عنوان یک سیستم علمی طراحی شده بررسی کرد که به پاکسازی بدن و ذهن از سموم تجمع یافته ایی که به علت انتخابهای نامناسب نحوه زندگی و الگوهای فکری منفی در بدن انباشته شده, کمک می کند

یوگا را می‌توان به عنوان یک سیستم علمی طراحی شده بررسی کرد که به پاکسازی بدن و ذهن از سموم تجمع یافته ایی که به علت انتخابهای نامناسب نحوه زندگی و الگوهای فکری منفی در بدن انباشته شده، کمک می کند.

یوگا را می‌توان به عنوان یک سیستم علمی طراحی شده بررسی کرد که به پاکسازی بدن و ذهن از سموم تجمع یافته ایی که به علت انتخابهای نامناسب نحوه زندگی و الگوهای فکری منفی در بدن انباشته شده، کمک می کند.یوگا سیستمی است که ریشه در هزاران سال تجربه عملی داشته و برای نتایج خود مستنداتی به همراه دارد، هدف از تمرینات یوگا تنها رهایی از بیماری های ذهنی نیست، بلکه دستیابی به مرحله‌ای است که ذهن در رویارویی با احساسات پرآشوب امیال و رنجهایی که در دنیا یافت می‌شود، در مرحله آرامش قرار گیرد. در این مقاله درباره علم روانشناسی یوگا می پردازیم . علم روانشناسی یوگا که در آن ذهن و آگاهی مورد مطالعه قرار می گیرد، موضوع گسترده ایی است که بر درک و شناخت ذهن آدمی تمرکز دارد.

هنگامیکه روانشناسی یوگا را مطالعه می‌کنیم عمیقاً به رابطه ذهن و بدن پی برده و در جهت یکپارچگی این دو گام برمی‌داریم. اولین گام بزرگ در جهت زندگی بهتر درک و شناخت ذهن است. هدف،ایجاد زمینه برای درک عمیق و جز به جز این امر است که یوگا در حکم یک علم به خودی خود عمل می‌‌کند و جهت درک ذهن در روانشناسی غرب نیز مکمل است . یوگا و سلامت ذهن اطلاعاتی را برای فراگیران یوگا، دانش‌آموزان و روانشناسان فراهم می‌کند که در چگونگی تغییر و تبدیل بیماری‌های ذهنی به سلامت ذهن و بهبود روان، سودمند است.

تعریف سلامت انسان در تمام جنبه های جسمی، ذهنی، احساسی و روانی معنا می یابد اگر به تاریخچه چگونگی روش درمان انسان نگاهی بیافکنیم ، در می‌یابیم که در زمان‌های قدیم یک درمانگر قادر بود به همان کیفیتی که بیماری جسمی را درمان می‌کند بیماری روانی را نیز بهبود بخشد. تنها در قرن اخیر است که اصول سلامتی به جنبه‌های جسمی، روحی و روانی تقسیم‌بندی شده است. بنابراین سلامت جسمی امروزه وابسته به علم پزشکی تخصصی است که به طرز ویژه‌ای با بیماری های بدن مبارزه می‌کند. سلامت ذهنی نیز امروزه به طورگسترده‌ای مورد مطالعه مردم قرار گرفته است. اینکه عملکرد مغز چیست و عدم تعادل ذهنی چگونه می‌تواند با وسایل و امکاناتی که امروزه در دسترس است درمان شود، اغلب جنبه‌های سلامت روانی است که کار در آن زمینه ها به افرادی اختصاص دارد که در آن اطلاع دارند.

یوگا تنها مجموعه ایی از وضعیت‌های فیزیکی یا تمرینات ذهنی نیست. یوگا روش زندگی است که می‌تواند توسط هر فردی در زندگی بکار گرفته شود. هنگامی که به تار عنکبوت نگاه می‌کنیم، متوجه میشویم که هرگاه حشره‌ای گرفتار تار می‌شود، هر چه بیشتر مبارزه و ستیز می‌کند، بیشتر گرفتار می‌شود در حالیکه عنکبوت آزادانه در طرف دیگر حرکت می‌کند بدون اینکه با تار درگیر شود و این به دلیل این است که یک طرف تار چسبناک است و طرف دیگر غیر چسبناک. این تجربه را می‌توان در رابطه با ذهن انسان یادآوری کرد. طبق اصول یوگا، دو مسیر در زندگی وجود دارد یکی پراوریتی و دیگری نی‌وریتی. پراوریتی عموماً درگیری و گرفتاری با دنیاست و نی‌وریتی تحت تاثیر قرار نگرفتن توسط دنیا، تلاش برای درک و فهمیدن جهان، معنویت و آگاهی کیهانی است.

پراوریتی و نی‌وریتی دو روی یک سکه هستند. درست مانند تار عنکبوت که در یک طرف غیر چسبناک و در طرف دیگر چسبناک است. پراوریتی سمت چسبنده تار عنکبوت و نی‌وریتی سمت عادی و آزاد تار است. هنگامیکه ما درگیر دنیا می‌شویم استرس‌ها و تنش‌ها وابسته به آن اعم از درد، لذت، رضایت، عدم رضایت، لمس یا تجربه به ما روی می آورد. الگوی فکری ما، وابسته به طرز برخورد ما و نیز میزان آگاهی ما از خودمان است، که چطور خود را از چرخه افکار ممتد رها کنیم. یوگا می‌گوید روشهای خاصی برای رهایی شما از سمت چسبناک ذهن وجود دارد برای متعادل سازی و هماهنگ کردن خودتان نیاز دارید که کیفیات خاص و جنبه‌های طبیعی خودتان را گسترش دهید. ریلکسیشن یک روش اصولی است که اجازه نمی‌دهد قفل‌ها و گیرها در ذهن و بدن تجمع پیدا کنند. پس از اینکه شما قادر شدید از لحاظ جسمی، ذهنی و احساسی خود را رها کنید، از طریق یوگا یاد می‌گیرید که آگاهی شخصی را برای مشاهده عکس‌‌العملتان به دنیا، جامعه و خانواده وبا توجه به محدودیت‌ها، آرزوها و نیازهایتان افزایش دهید. شما آن کسی نیستید که فکر می‌کنید.

شما می‌توانید شروع به آموزش خود کنید و علیرغم همه مشکلات، خود واقعی‌تان را بشناسید. روانشناسی یوگا اصولی را برای رهایی شما از محکومیت زندگی توصیه می‌کند و شمارا به پا گذاشتن به مسیر آگاهی و بررسی خودتان جهت شناختن عمق وجودتان دعوت می کند. این راه بر اساس اصولی پایه‌گذاری شده است که شما را قادر می سازد خود واقعی‌تان باشید. اما ابتدا باید خودتان را پیدا کنید و بشناسید. هنگامی که یاد گرفتید از تمامی عقاید و آدابی که شرایط اجتماعی به شما تحمیل کرده، خلاصی یابید، موفق خواهید شد ذات خود را از محکومیت رهایی بخشید. هرچند نباید فکر کنید که کار آسانی است. رهایی روحی نیاز به این دارد که شما با نادیده‌گرفته شده‌های روحی‌تان روبه رو شده و وارد اساس و ریشه آن شوید. شما باید با نقص‌های درونتان مواجه شوید و آنها را اصلاح کنید.

ذهن چیست؟ فرضیه های بسیاری وجود دارد. از عقاید متریالیستیک(ماده گرایی)که معتقدند ذهن یکی از اجزاء مغز فیزیکی است، تا نظریات معنوی که معتقدند ذهن تجلی آگاهی است، بنابراین در تک تک سلولهای ما وجود دارد.

روانشناسی یوگا علمی است که ذهن را از مسیر یوگا و تمرکز بررسی می‌کند. هدف این نیست که از جنبه عقلانی بدانیم ذهن چیست بلکه می‌خواهیم مستقیما ذهن را مشاهده و درک کنیم، در واقع آن را تجربه کنیم. ابزار بررسی روانشناسی یوگا آگاهی‌های درونی فردی و تمرکز است. در روانشناسی یوگا بدن و ذهن به عنوان یک واحد قابل مشاهده بررسی می‌شوند. بدن فیزیکی جنبه زمخت و کلی وجود است و ذهن جنبه زیرک آن، آنها جدایی ناپذیر هستند، بنابراین هنگامیکه ذهن رشد می‎کند شرایط جسمی نیز بهبود می‌یابد و برعکس.

در یوگا ذهن به عنوان یک فرایند پیچیده انرژی زا بررسی می‌شود که به کمک رشد من درونی، با همه جنبه‌های درک و شناخت مبارزه می‌کند.

چگونه می‌توان ذهن را کنترل کرد؟ به چه وسیله می‌توان از انباشتگی ذهن جلوگیری کرد؟

ذهن چیزی بیرون از ما یا متفاوت از ما نیست. من ذهنم هستم و ذهن من خود من است. بدن و ذهن تنها وابسته به هم نیستند بلکه یک عضو واحد هستند. یک کلیت را تشکیل می‌دهند. روانشناسان سعی کرده‌اند رابطه بین ذهن و بدن را با تأکید بر اینکه آنها دو چیز متفاوت هستند، بررسی کنند. آنها متفاوت نیستند. برای یافتن اینکه ذهن و رابطه‌اش با بدن چیست، ما فقط می‌توانیم مقایسه کنیم. همه چیز در پایین یک تکه کوه یخی که روی اقیانوسی قرار دارد مایع است و در بالا جامد. اما بخش مایع زیرین و بخش جامد رویی قابل تفکیک از هم نیستند. به طوری که ما نمی‌توانیم مرزی برای هریک قائل شویم و مشخصاً بگوییم از کجا بخش جامد آغاز می‌شود. این حالت درست شبیه رابطه بین بدن و ذهن است. ذهن همان مایع است که به بدن جامد تبدیل می‌شود و هیچ مرز مشخصی بین بدن و ذهن وجود ندارد. واکنش ما به دنیا پاسخی است که با تمام شخصیت و وجودمان به عوامل بیرونی می‌دهیم. در این حالت اگر پاسخ نامناسبی به عوامل بیرونی بدهیم نمی‌توانیم مشخص کنیم که این پاسخ مربوط به کدام بخش بوده است. ما با ذهن و بدن هردو به این عامل واکنش نشان داده‌ایم. آن چیزی که به عنوان شخص یا فرد نامیده می‌شود ترکیبی از ذهن و بدن است.

ذهن از عملکردش جدایی ناپذیر است. عملکردی که همان ویریتی نام گرفته است. روشی که ما به عوامل بیرونی واکنش نشان می‌دهیم. ما به دنیای بیرون با همه وجودمان واکنش نشان می‌دهیم. این واکنش ویریتی مرکزی یا عملکرد روانی ماست. ویریتی‌ روشی است که فرد از طریق آن دنیا را مشاهده می‌کند یا چیزها را تعبیر و تفسیر می‌کند. دو نوع ویریتی وجود دارد، نوع رنج‌آور و نوع بدون رنج. نگاه کردن و دیدن، ویریتی بدون رنج است ؛ تفسیر و تعبیر، ویریتی دردآور است. وقتی که یک چیز با ارزش مثل طلا، نقره یا پول نقد در جلوی مردم قرار بگیرد همه مردم به یک شکل به آن نگاه خواهند کرد و همه می‌دانند که آن چیز با ارزشی است. این یک درک و دریافت عمومی است و این یک ویریتی بدون رنج است اما ویریتی درد آور هنگامی است که کسی بخواهد درست یا غلط مالک آن چیز با ارزش شود. مشاهده یا دیدن هر چیزی یک ویریتی بدون رنج است، اما هر حسی مانند مالک بودن ، احترام گذاشتن ، عشق ورزیدن ،تنفر داشتن و غیره ویریتی‌های دردناک هستند. در واقع این ذهن است که یک ویریتی بدون رنج را با تعبییر و تفسیر به یک ویریتی درد آور تبدیل می‌کند.

طبق نظر سوآمی ساتیاناندا هر عملی یک انرژی دارد. در پایان هر عمل و انرژی مربوط به آن، دانه‌ای در نیمه‌آگاه کاشته می‌شود، که حافظه آن عمل است. این دانه‌ها همان ساماسکاراها در یوگا و الگوی اولیه در روانشناسی هستند. ذهن روشی برای دفن خاطرات ناخوشایند و تجربیات منفی در عمق خود دارد. بنابراین ذهن نیمه‌آگاه حافظه‌ای از تجربیات و افکار و احساسات منفی بیشماری است. هیپنوتیزم بخش مهمی از روانشناسی است که طی آن مطالبی که در ناخودآگاه پنهان شده بودند، کشف شده و رها می‌شوند. یوگا راه دیگری مشابه روش قبلی به نام آنتارمونا دارد(سکوت درون). آنتارمونا تکنیکی در یوگا است که همانند روش قبلی در روانشناسی عمل می‌کند(هیپنوتیزم). دو تفاوت اساسی بین هیپنوتیزم و آنتارمونا در یوگا وجود دارد. در آنتارمونا شما خود روانشناس خود هستید و شخص دیگری این کار را برای شما انجام نمی‌دهد. دومین تفاوت مهم این است که در آنتارمونا هدف آگاه بودن کامل، طی تمرین است که در هیپنوتیزم اینگونه نیست. این تکنیک یوگا به فرد می‌آموزد که افکار را از ناخودآگاه بوسیله تحریک آنها و سپس مشاهده الگوی آنها خارج کند.

سوآمی ساتیاناندا می‌گوید: هنگامی که افکار به درون ذهن می‌آیند، شما می‌توانید با یاد گرفتن اینکه بدون قضاوت آنها را مشاهده کنید، خط بطلان روی آنها بکشید. اگر شما درگیر آن بشوید دوباره این افکار باز می‌گردند و انرژی آنها مجدداً ذخیره می‌شود. بنابراین تأکید می‌شود که الگوهای فکری مشاهده شوند و سپس افکار بی‌ارزش دور ریخته شوند. در آنتارمونا شما یاد می‌گیرید که ذهن را همانطور که در لحظه است ببینید و وارد مرحله بدون فکری شوید. این تکنیک یوگا هنگامی که یاد گرفته می‌شود به برطرف کردن عمیق‌ترین ترس‌ها و مشکلات عصبی کمک می‌کند و آرامش و آسایش را در زندگی روزمره شما می‌آورد. شما می‌توانید یاد بگیرید که با سطح روانی آگاهی خود که اساس همه رویاها و الهامات است، رابطه برقرار کنید.

برای درک دلیل همه درگیری‌ها و بیماریهای ذهنی ما باید بدانیم که ذهن دارای دو بخش آگاه و نیمه‌آگاه است. درگیری‌ها و آشفتگی‌های ذهنی به این دلیل رخ می‌دهند که ما نمی‌توانیم آگاهی‌هایمان را با آنچه که در عمق ذهن رخ می‌دهد هماهنگ و سازگار کنیم. علاوه بر این ذهن نیمه‌آگاه جایگاه افکار منفی نیز است که دائماً در حال درگیری و نزاع با هم هستند.

هدف روانشناسی یوگا(و همچنین روانشناسی مدرن تا آنجا که ما می‌دانیم) اصلاح این درگیری‌ها و هماهنگ نمودن آنها با ذهن آگاه است.

تهیه و تدوین: آنیتا ملکی

منابع:

۱- Yoga psychology, Lesile. Robert c, iUniverse.Inc. ۲۰۰۶.

http://www.bigshakti.com/yoga-psychology.html

۲- http://www.health ndyoga.com

۳- /html/news/yoga-psychology.htm

۴- http://www.yogapsychology.org/

۵- http://www.swami-۶- Krishnananda.org/univ/univ-۰۶.html