در جست وجوی سرگرم سازی استراتژیک

برنامه های صدا و سیما در نوروز امسال، به خصوص سریال ها، به آنچه که می توان آن را سرگرم سازی استراتژیک دانست، اندکی نزدیک تر شد. امروز در عرصه رسانه ای، سرگرم سازی به عنوان یک ابزار …

برنامه های صدا و سیما در نوروز امسال، به خصوص سریال ها، به آنچه که می توان آن را سرگرم سازی استراتژیک دانست، اندکی نزدیک تر شد. امروز در عرصه رسانه ای، سرگرم سازی به عنوان یک ابزار استراتژیک در حوزه های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مورد توجه است. به طوری که دولت ایالات متحده آمریکا بخشی از سیاست های ضدانسانی و جنگ طلبانه خودش را با اتکا به «سرگم سازی» پیش می برد. فیلم های هالیوودی و همچنین سریال های شکیل و جذابی که در دستگاه فرهنگی و رسانه ای آمریکا ساخته می شوند، گوی سبقت را از سینماها و رسانه های سایر ملل ربوده است. تا آنجا که حتی در دور افتاده ترین روستاهای کشورمان فیلم های آمریکایی و سریال هایی نظیر «لاست»، «فرار از زندان»، «۲۴» و ... به عنوان سفیران آمریکا فعال هستند. نکته قابل توجه این است که مخاطبان این آثار نه با اهداف خاص و سیاسی، بلکه صرفا به قصد تفریح و «سرگرم» شدن به سراغ این آثار می روند و احتمالا تا پایان نیز از محتوای سیاسی آن ها آگاه نمی شوند. اما مضامین ایدئولوژیک، آنچنان ماهرانه در این فیلم ها و سریال ها گنجانده شده اند که به طور غیرمستقیم، به ذهن و دل مخاطب تزریق می شوند.

با این حال، در کشور ما و در میان مدیران فرهنگی هنوز که هنوز است، نگاه استراتژیک و هدفمند به سرگرمی غلبه نیافته است. در این میان صدا وسیما، کمی پیشروتر است که این نگاه، به شکل کمرنگی در سریال های مناسبتی نوروز دیده شد. به گونه ای که نشان دهنده تغییر رویکرد رسانه ملی به سمت فرهنگسازی هدفمند است.

گرچه، رویکرد و جهت گیری کلی، نسبت به قبل متفاوت است، اما در متن برنامه ها هنوز ضعف های بسیاری دیده می شود که با تجلی سرگرم سازی استراتژیک تعارض دارد. به این معنا که در این سریال ها، شاهد پررنگ تر شدن رویکرد انتقادی و اجتماعی آن ها نسبت به مجموعه های مناسبت های گذشته بودیم. به خصوص این که جهت گیری نمایشی آن ها، از طبقات بالا به قشر کم درآمد جامعه تغییر یافت که این گامی رو به جلو در نگاه محتوایی برای صداوسیما محسوب می شود. به رغم این گرایش هدفمند سریال ها، نقاط ضعف بسیاری در پرداخت ساختاری و مضمونی به موضوعات مورد توجه در آن ها وجود دارد که بهره گیری از لهجه ها و گویش های قومیت ها به عنوان تمهیدی پیش پاافتاده برای طنز آفرینی، بی احترامی به بزرگتر ها و کهنسالان، برخی شوخی های نا به جا و... از جمله این ضعف هاست.

از سریال ها که بگذریم، در زمینه پخش فیلم های سینمایی خارجی، همچنان سهل انگاری و نگاه غیراستراتژیک حاکم و غالب است. نمایش فیلم هایی که مضامین ایدئولوژیک و فکری، در راستای منافع دولت های غربی در آن ها جریان دارد، آن هم در تعطیلات نوروز که یک فرصت فرهنگی عالی برای رسانه ها محسوب می شود، انتقادآمیز است.

فیلم هایی همچون «شرلوک هلمز» که در پی تطهیر فرقه صهیونیستی فراماسونری است، «نقاب» که دارای درونمایه ای شیطان پرستانه است، «شهروند مطیع قانون» که قدرت و صلاحیت پلیس آمریکا را نشان می دهد و ... اتفاقا جزو سیاست های سرگرم سازی استراتژیک غرب هستند. برخورد بخش تهیه و نمایش فیلم های خارجی در رسانه ملی با غرب همچنان منفعلانه است. البته نه فقط این فیلم ها، بلکه تمام آثار سینمای غرب را می توان در قالب برنامه هایی که به تحلیل مفاهیم و لایه های پنهان فکری آن ها می پردازد، به نمایش درآورد. به این معنی که در خلال نمایش فیلم مربوطه، به صورت نریشن یا صحبت یک کارشناس، به تحلیل آن پرداخت. با این تمهید، ضمن جذب و سرگرم نمودن مخاطب به یک فیلم مفرح خارجی، می توان به جریان سازی و فرهنگسازی نیز دست زد.

برنامه هایی همچون «مردان آهنین» که امسال نیز بدون کمترین نوآوری و مثل سابق پخش شد، در سرگرم سازی استراتژیک جایگاهی ندارند. چون جذابیت این گونه برنامه ها، با انتقال رفتار و فرهنگ نامتناسبی همراه است. آنچه در ورزش باستانی ایران قابل تامل است، روحیه و فرهنگ پهلوانی است، نه نمایش قدرت زور جسمانی!

استمرار تجربه سریال های نوروزی امسال سیما، با اصلاح و ترمیم نقاط ضعف، می تواند انتظار تحول این رسانه ملی را برآورده کند. د راین راستا، جای یک اتاق فکر یا تنظیم یک برنامه به نام «سرگرم سازی استراتژیک» لازم و ضروری است. برنامه ای که صدا و سیما را از افتادن در ورطه تولید برنامه های بی هدف و خنثی و یا در تضاد با آرمان ها و ارزش های ملی و انقلابی بازمی دارد و یک افق روشن و مترقی را برای آن به ارمغان می آورد.

آرش فهیم