کار نیکو کردن از پر کردن است

مهمتر از نفس اشتغال, پایداری و مطلوبیت آن است و در شرایط کنونی, این امر به سادگی حاصل نمی شود

علم اقتصاد دانشی نوپا نیست، اما همچون دیگر علوم، روز به روز با تعاریف و مفاهیم جدیدی روبه‌رو می‌شود؛ مفاهیمی که هر روز بیشتر از دیروز مسیرهایی پیش روی هر دانش آموخته این علم قرار می‌دهند. یکی از این مفاهیم، "کار شایسته" است.

این مفهوم که در سال ۱۹۹۹ توسط رییس وقت سازمان بین‌المللی کار معرفی شد، به معنی گذار از آمارهای صرف اشتغال و اتخاذ دیدی متفاوت نسبت به وضعیت مشاغل است. مفهوم کار شایسته در یک نگاه، یعنی فرصت‌های برابر برای زنان و مردان در جهت کسب و کار سازنده و شایسته در شرایط برابری و کرامت نفسانی.

● چهار ساختار اشتغال

کلام اصلی در کار شایسته، توجه به کیفیت اشتغال در کنار کمیت آن است. نرخ‌های بیکاری پایین شاید در اولین نگاه، آماره‌های هدف خوبی به نظر برسند، اما با کمی دقت و دیدی متفاوت می‌توان دریافت که این نرخ‌ها به تنهایی نشانه وضعیت مطلوب در بازار کار نیستند. برای رسیدن به یک بازار کار ایده‌آل، توجه به آماره‌های متفاوت ضروری است. کار شایسته، این آماره‌ها را در چهار گروه اصلی اشتغال، امنیت اجتماعی، حقوق در حین کار و گفتمان اجتماعی جای می‌دهد.

پیش از همه باید به سطح مطلوبی از اشتغال برسیم. نرخ بیکاری بالا به معنی درآمد پایین برای هر خانوار است. هیچ چیز به اندازه فقر از سرعت توسعه یافتگی و پیشرفت در یک کشور نمی‌کاهد. کشوری که در آن خیل کثیری در زیر خط فقر زندگی می‌کنند، نسبت بالایی از اهالی آن برای ارتزاق مرتکب اعمالی می‌شوند که فشار فقر، قبح آنها را در میان این افراد از بین برده است.

بلافاصله پس از این که مشکل بیکاری در یک کشور مرتفع ‌شد، نوبت به ماهیت اشتغال می‌رسد. این که آیا مشاغل ایجاد شده به شکل برابر و شایسته سالارانه میان زنان و مردان توزیع شده‌اند یا خیر، موضوع مهمی است. باید دید که آیا دستمزد پرداختی در ازای یک روز کاری، پوشش دهنده نیازهای مصرفی او هست یا نه؟ آیا این دستمزد، نسبت به زمان، تلاش و تخصصی که کارگر صرف امر تولید می‌کند به قولی منصفانه است؟ آیا میزان اشتغال معرفی شده در یک کشور، مربوط به سنین مناسبی است یا که درصد بالایی از این نرخ را کودکان کار و مشاغل موقت تشکیل می‌دهند؟ این پرسش‌ها و پرسش‌های مشابه در بررسی حقوق در حین کار از مردم و مسؤولان هر کشوری پرسیده می‌شوند تا بخشی از کیفیت اشتغال ایجاد شده توسط آن کشور برای مردمانش را به چالش بکشند.

● کار امن

ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب برای بیکاران جویای کار امری ضروری و هدفی شایسته است، اما رسیدن به این هدف فوری و آنی نیست و نیازمند طی زمان است. در مدتی که یک فرد بیکار است و روزهای خود را در جست‌و‌جوی کاری مناسب سپری می‌کند، باید از رفاه نسبی حال وی اطمینان حاصل شود. اینجا مفهوم امنیت در بازار کار مطرح می‌گردد. اگر در کشوری امنیت اجتماعی کافی وجود نداشته باشد، وضعیت بازار کار آن کشور با وجود اشتغال بالا و حتی حقوق کافی در حین کار همچنان با مشکل و نقصان روبه‌رو است. امنیت به معنی وجود بیمه‌های بیکاری، ارگان‌های تأمین اجتماعی، مؤسسات حمایت از بیکاران جویای کار و مواردی از این دست می‌باشد.

در غیاب این موارد، با افرادی روبه‌رو خواهیم شد که به کارهایی نامتناسب با سطح تحصیلات و توانایی‌های خود تن می‌دهند، چرا که این تصور در بازار کار غالب خواهد شد که اگر همین فرصت موجود از دست برود، ممکن است دستیابی به شغل دیگر - حتی در همین سطح - برای وی تضمین شده نباشد و همچنین در زمانی که بیکار است از عایدی حداقل معیشتی محروم گردد.

زمانی که کشوری از اشتغال کافی با حقوق مناسب در حین کار و همچنین امنیت اجتماعی برای شرکت کنندگان در بازار کار برخوردار شود، باز هم یک قدم تا رسیدن به کار شایسته فاصله داریم و این قدم، گفتمان اجتماعی است. گفتمان اجتماعی، فرصتی برای بیان نظرهای دو طرف حاضر در بازار کار است. این امر به منظور مشارکت نیروی کار و کارفرما در بهبود امور داخلی و خارجی کشور و همچنین حمایت از دستاوردهای هر دو طرف ضروری است.

در نهایت باید گفت وجود اشتغال، به تنهایی توان رسیدن به رشدی پایدار و جامعه‌ای مرفه را در یک کشور ممکن نمی‌سازد و کیفیت فرصت‌های شغلی ایجاد شده، اگر نه بیشتر، بلکه در همان اندازه حایز اهمیت است. در سال ۱۹۹۹ کار شایسته توسط سازمان بین‌المللی کار به عنوان یک توصیه به دول عضو ارایه شد و امروز به عنوان یک ضرورت برای تمام کشورها - خصوصاً کشور ما که به دنبال ایجاد اشتغال و تعریف فرصت‌های شغلی جدید می‌باشد - قابل طرح و بررسی است. برنامه ایجاد ۵/۲ میلیون فرصت شغلی در سال، بدون توجه به فاکتورهای مؤثر بر این مقوله، تنها قادر به ایجاد آمارهایی جدید در زمینه اشتغال و بیکاری است و بدون رعایت سایر موارد پایدار نخواهد بود.