نردبانی در غبار

اویدیپوس, دن کیشوت بولگاکف, ملکان عذاب, بختیارعلی شاعر و الیاس خوری

آخرین کتاب‌هایی که به نمایشگاه کتاب رسیدند، در روزهای میانی نمایشگاه منتشر شدند. از این میان در سری «جامانده‌‌ها»ی نشر قطره، نمایشنامه «اویدیپوس» اثر سنکا با ترجمه مصطفی اسلامیه، منتشر شده. اسلامیه در مقدمه نوشته که از نمایشنامه‌های ۹‌گانه سنکا، شش‌تای آنها هم‌نام تراژدی‌های یونانی است. اودیپوس یکی از آنهاست که سوفوکلس چهارصد‌سال پیش از سنکا نوشته است.

اویدیپوس او که ارسطو آن را نمونه کمال‌یافته تراژدی دانسته، شرح زندگی اندوهناک اویدیپوس رانده‌شده خدایان است. اما سنکا «نمایشنامه اویدیپوسش را با شرح هراس‌انگیز و دل‌آشوبنده‌ شهر طاعون‌زده تبس آغاز می‌کند که در آن ویرانی بر دوش ویرانی است و مرگ در دست مرگ.» اما در حوزه ادبیات ایران بعد از مدت‌ها رمانی از نویسنده‌‌ای نام‌آشنا؛ ابوتراب خسروی، در نشر ثالث، منتشر شده است. رمان «ملکان عذاب» اما، برخلاف دیگر آثار خسروی فرم و فضایی معاصر دارد. خودش می‌گوید: «این رمان از آثار دیگرش که فرم و فضا و لحنی تاریخی دارند، متمایز است. اما چون موضوع آن خانقاه است، برای فضاسازی‌ گاه از متون و تذکره‌های صوفیانه استفاده شده.» «دیوان غربی‌شرقی» گوته از سوی محمود حدادی، به‌صورت کامل ترجمه و در انتشارات کتاب‌پارسه منتشر شده است. گوته این دیوان را با الهام از حافظ و با اندیشه پیوند‌دادن شرق و غرب خلق کرد.

«جنایت و مکافات» شاهکار داستایفسکی با ترجمه پرویز شهدی، دیگر کتابی‌ است که به نمایشگاه امسال رسیده.

این اثر مهم -که در کتاب‌پارسه چاپ شده، چندین بار دیگر نیز ترجمه شده است. شهدی در مقدمه کتاب می‌نویسد، موضوع اصلی او در «جنایت و مکافات»، راسکولنیکف و داستایفسکی است و شباهت این دو: «راسکولنیکف، عکس‌برگردان خود داستایفسکی است.» و شاید همین نگاه شهدی را بر آن داشته تا یک‌بار دیگر این اثر را از زبانی غیرزبان اصلی‌ آن برگرداند. نمایشنامه «دن‌کیشوت» اثر بولگاکف با ترجمه عباس‌علی عزتی نیز توسط نشر افراز منتشر شده است. بولگاکف که همواره علاقه خاصی به اقتباس از شاهکارهای ادبی داشته، شش‌سال بعد از اقتباس «جنگ و صلح»، نمایشنامه‌ای بر اساس «دن‌کیشوت» سروانتس نوشت. بولگاکف نمایشنامه خود را با خیالبافی‌های دن‌کیشوت و حرکت او به قصد ماجراجویی پهلوانی آغاز می‌کند. ماجراهای دن‌کیشوت و سانچوپانزا محور نمایش است. بولگاکف در این نمایشنامه، تصویری واقع‌گرایانه از زندگی مردم اسپانیای قرن شانزدهم به دست می‌دهد. بختیارعلی نویسنده کرد در ایران تاکنون به عنوان داستان‌نویس مطرح بوده است، اما نشر افراز با انتشار مجموعه شعری از او با عنوان «نردبانی در غبار» همزمان با نمایشگاه کتاب امسال وجه دیگری از این نویسنده را نشان می‌دهد. آخر این مجموعه شعر نامه- مقاله‌ای خواندنی هم از بختیارعلی آمده است که در آن این نویسنده از خاطراتش و آشنایی‌اش با ادبیات می‌گوید و از عقایدش درباره شعر و ادبیات: «بعد از قرارداد الجزیره زندگی ما دگرگون شد، پدرم دست از سیاست کشید.

از آن تاریخ به بعد نفس‌کشیدن در میان امیدهای مصلوب، پاره‌ای از زندگی روزمره ما شد، به موجب چنین اتفاقی من بی‌درنگ با جنگ و جدال میان سیاست و ادبیات آشنا شد. که به نوعی جنگ و جدال مرگ هم بود... شعر دستم را گرفت و به آن‌سوتر برد. بر این باورم که فقط شعر می‌تواند لایه‌های عمیق نهانی روح انسان را درنوردد.» از ادبیات عرب نیز «سرزمین گم‌شدگان» الیاس خوری منتشر شده. «فیصل» فلسطینی، شخصیت اصلی رمان نمادی برای همه آوارگان است. «سرنوشت آنها که سرزمینشان اشغال‌ شده و خانه‌به‌دوش و کاشانه‌ویرانند. همه چیز از مرگ آغاز و به مرگ ختم می‌شود.» کتاب‌پارسه همچنین در سری «بزرگان اندیشه و هنر» زندگی‌نامه آندره ژید با ترجمه مهستی بحرینی را منتشر کرده. ژید در نخستین سخنرانی‌اش درباره داستایفسکی گفت: «هنرمند راستین هنگام آفرینش نیمه‌ناخودآگاه است. به درستی نمی‌داند کیست. فقط از خلال اثر خویش، به‌وسیله اثرخویش و پس از اثر خویش می‌تواند خود را بشناسد...»