گسترش استفاده از گیاهان دارویی

هر ساله شرکت های دارویی, داروهای جدیدی را به پزشکان معرفی می کنند این داروها می توانند باعث بهبود بیماری ها شوند یا دردهای مختلف را تسکین دهند

هر ساله شرکت های دارویی، داروهای جدیدی را به پزشکان معرفی می کنند. این داروها می توانند باعث بهبود بیماری ها شوند یا دردهای مختلف را تسکین دهند. در سالهای اخیر توجه زیادی به داروهای گیاهی و منشا آنها یعنی گیاهان داروئی شده است این موضوع عمدتا به دلیل اثبات عوارض جانبی داروهای شیمیایی و تمایل بشر به استفاده هرچه بیشتر محصولات طبیعی به منظور حفظ سلامت خویش بوده است همچنین مشکلات سیستم دارویی مدرن مانند هزینه های بالا ،استفاده از منابع غیر تجدید شونده مانند منابع فسیلی و آلودگی محیط توسط صنایع داروئی و ناتوانی بشر برای ساخت برخی از مواد دارویی که بطور طبیعی در گیاهان وجود دارد باعث توجه هر چه بیشتر به گیاهان دارویی گردیده است.

به دلیل عدم فعالیت کافی و موثرمراکز پژوهشی و دانشگاهی در طراحی و ساخت داروهای گیاهی رسمی هنوز میزان فروش گیاهان داروئی که در عطاریها عرضه می شودصد ها برابر فروش داروهای گیاهی عرضه شده در داروخانه ها است. این پدیده لزوم سیستم نظام مند و کنترل شده را در ایجاد داروخانه های گیاهی زیر نظر وزارت بهداشت، درمان، و آموزش پزشکی نشان می دهد که در این گونه داروخانه ها پزشک آموزش دیده در مورد خواص گیاهان داروئی و چگونگی تجویز آن و نیز دکتر داروسازتعلیم یافته درزمینه شناخت خواص و عوارض داروهای گیاهی و نیز کارشناس کنترل کیفیت و شناسائی گیاهان داروئی افسینال حضور داشته باشند.

بخشی ازاین رویکرد مربوط به الگو پذیری از کشورهای پیشرفته و صنعتی بوده است اما مهمترین چالش موجود در پاسخ گویی به این تقاضا نظام مند کردن سیستم های عرضه گیاهان داروئی یعنی عطاری ها و در مرحله بعد فعال کردن دانشگاه ها در بحث آموزش طب سنتی و داروهای گیاهی و ارتقای سطح علمی پزشکان و دارو سازان و دست اندرکاران بهداشت و درمان است. تلاش در احیای طب سنتی و به روز کردن آن بوسیله دانشگاههای کشور و بررسی سهم گیاهان داروئی و داروهای گیاهی در اقتصاد کشور نیز می تواند به این مهم کمک کند.

اصولا بخش زیادی از مردم دنیا از داروهای گیاهی و طب سنتی و مکمل استفاده می کنند و هر کشوری وابسته به سنن قدیمی و متولی سلامت مردم به نام طب سنتی بوده و هست. گیاهان هم در مکاتب طب مختلف سنتی و مکمل و هم مکتب طب جدید کاربرد دارند. اصولا در کنار هر طب سنتی یک سری طب مکمل وجود دارد و طب سنتی کشورهای دیگر نیز در کشور ما مکمل نامیده می شود."

در واکاوی موقعیت های ممتاز و بعضا استثنایی کشورمان در زمینه گیاهان دارویی می توان گفت ایران در گروه کشورهای دارنده گیاهان دارویی یکی از غنی ترین ها در جهان و به لحاظ تنوع وضعیت آب و هوایی دارای بیشترین تنوع در بین کشورهای دیگر است به حدی که از مجموع ۱۴ تنوع آب و هوای دنیا، سرزمین ایران برخوردار از ۱۱تنوع آن است. شایان توجه است که گران ترین گیاه جهان یعنی زعفران در ایران می روید.

داروهای گیاهی داروخانه ای بدون هیچ فعل و انفعال شیمیایی هستند. تفاوت دیگر کار این گروه داروخانه ها با عطاری ها در آن است که آن ها براساس تجربه خود فعالیت می کنند لیکن تشخیص داروخانه ای در ارائه داروی گیاهی بر پایه پژوهشی است و سعی شده، دانستنی های گیاهان قدیمی در قالب اطلاعات جدید ارائه شود.

به نظر می رسد مردم از یک سری نارسایی های طب مدرن خسته شده اند و به طور روزافزون به سمت داروهای گیاهی روی می آورند.

ماهیت طبیعی گیاهان دارویی باعث سازگاری بیشتر با بدن و رفع عوارض جانبی می شود. گیاهان دارویی به دلیل ماهیت طبیعی و وجود ترکیبات همولوگ دارویی در کنار هم، با بدن سازگاری بهتری دارند و معمولا فاقد عوارض ناخواسته هستند، لذا به خصوص در موارد مصرف طولانی و در بیماری های مزمن، بسیار مناسب هستند. به عنوان مثال، گیاهان دارویی در بسیاری از اختلالات اعصاب و روان به عنوان بهترین انتخاب خواهند بود. ایران به لحاظ تنوع اقلیمی، از تنوع زیستی وسیع و منحصربه فردی برخوردار است. این تنوع در مورد گیاهان و از جمله گیاهان دارویی به روشنی مشهود است. اما تاکنون نتوانسته ایم از این نعمت الهی در جهت خدمت به مردم استفاده کنیم.

اگرچه در زمینه توسعه صنعت گیاهان دارویی در ابتدای راه هستیم، ولی می توانیم با برنامه ریزی صحیح، بخش قابل توجهی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهیم. شاید در ابتدای کار نتوانیم با کشورهایی که محصولات خود را به تولید انبوه رسانده اند، رقابت کنیم; اما به لحاظ تنوع گونه ای و تولید طبیعی گونه های دارویی رقبای چندانی در جهان نداریم و در مواردی حتی بی رقیب هستیم. همه اینها منوط به این نکته است که دارایی های کشور را بشناسیم و بتوانیم از آنها استفاده بهینه نماییم .

از آنجایی که طب سنتی ایران عمدتا بر پایه استفاده از گیاهان دارویی استوار است و استفاده از آنها ریشه در سنت ما ایرانیان دارد، بسط و توسعه طب سنتی در کشور نه تنها یکی از راهکارهای گسترش صنعت گیاهان دارویی است، بلکه با توجه به توصیه های سازمان جهانی بهداشت(WHO) یکی از روش های مناسب برای دسترسی راحت عموم مردم به طب مطمئن و ارزان قیمت است.

یکی دیگر از نقاط قوت توسعه صنعت گیاهان دارویی وجود امکانات مناسب تحقیقاتی در دانشکده های داروسازی همچنین حضور متخصصین مختلف در زمینه های مرتبط با صنعت گیاهان دارویی است. استفاده از این امکان می تواند باعث رشد و توسعه صنعت گیاهان دارویی شود. در مجموع یکی از بهترین زمینه های سرمایه گذاری داروسازی کشور همین صنعت است، زیرا با ورود به بازار جهانی یکی از صنایعی که با شکست قطعی روبرو خواهد شد صنعت داروسازی شیمیایی موجود هست و اگر بخت با بعضی از شرکت های موجود یار باشد آنها در کمپانی های بزرگ جهانی هضم می شوند.

علی رغم وجود این نقاط قوت در زمینه گیاهان دارویی, شاهد مشکلات و موانعی در توسعه صنعت مذکور در کشور هستیم، از طرف دیگر علاوه برفرصت هایی که برای رخنه در بازار داخلی و جهانی و گسترش آن وجود دارد و در بالا به آنها اشاره شد، کشور با تهدید های عدیده ای در این زمینه روبرو است که از آن جمله می توان به نابودی و سرقت منابع مهم تنوع گیاهی کشور اشاره کرد.

بنابراین توسعه صنعت گیاهان دارویی کشور، به سرعت عمل, آینده نگری, برنامه ریزی و مدیریت اجرایی قوی نیاز دارد و فقط به صرف تکیه بر منابع زیستی غنی و بدون توجه به موارد مذکور، حرف چندانی برای گفتن نخواهیم داشت.

نویسنده : هدی عظیمی پور