بهینه سازی در ساختمان سازی صنعتی

امسال که از سوی مقام معظم رهبری به نام اصلاح الگوی مصرف نام گرفته, اصلاح این الگو در حوزه ساختمان می تواند در اقتصاد کلان کشور بسیار موثر باشد

بخش ساختمان در کشور ما بزرگترین بخش اقتصادی است و اگر چه ما با اقتصاد نفت و انرژی تعریف می‌شویم، اما گردش بخش ساختمان بسیار وسیع است. به گفته کارشناسان این بخش بطور مستقیم و غیرمستقیم در ایجاد اشتغال موثر است و فعال بودن و رونق آن می‌تواند به شکوفایی صنایع کشور بینجامد.

بدیهی است که ساخت و ساز اصولی به معنای استفاده درست و بهینه از مصالح ساختمانی، منابع مالی، زمان وانرژی سبب میشود سرمایه گذاریهای عظیم انجام شده در احداث ساختمانها به هدر نرود و در واقع بتوانیم بر منابع و زمان مدیریت داشته باشیم.

امسال که از سوی مقام معظم رهبری به نام اصلاح الگوی مصرف صورت گرفته، اصلاح این الگو در حوزه ساختمان میتواند در اقتصاد کلان کشور بسیار موثر باشد. از این رو مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن در راستای وظایف خود توصیه‌ها و پیشنهاداتی را برای استفاده صحیح از مصالح پر مصرف ساختمانی و بهینه‌سازی مصرف انرژی ارائه داده است.

با استفاده از روش‌های صحیح تولید، حمل و استفاده از اتلاف و دور ریز مصالح جلو گیری شود. از مصالح ساختمانی با کیفیت مناسب، استاندارد و با دوام استفاده شود تا از تخریب زود رس جلو گیری به عمل آید. در این صورت مقدار مصالح مورد نیاز برای بازسازی و یا عملیات تعمیر کتهش یافته و در نتیجه در مصرف مصالح و در مصرف سوخت برای تولید آن صرفه‌جویی شود.

از قطعات بنایی استاندارد و با کیفیت مطلوب (مانند آجر، بلوکهای سیمانی و گچی) استفاده شود تا هنگام تخلیه و حمل و نقل از خرد شدن آنها جلوگیری به عمل آید و در نتیجه از هدر رفتن منابع طبیعی و نهایتاً مصرف انرژی برای تولید بیشتر جلوگیری شود.

مصالحی مانند سیمان، گچ، آهک و سنگدانه در بسته بندیهای کوچک برای تعمیرات و کارهای بنایی عرضه شود.

از قطعات بنایی مانند بلوکها و پنلهای مدولار در ساخت و ساز استفاده شود. با استفاده از واحدهای مدولار، بدون شکستن و بریدن مصالح ساختمانی و ایجاد ضایعات دیوار، سقف و کف اجرا شود.

نظارت جدی و دقیق بر اجرای عایقکاری حرارتی ساختمان مطابق با مبحث ۱۹ مقررات ملی صورت گیرد.

برای اجرا کنندگان اصولی عایقکاری حرارتی تشویق‌های لازم در نظر گرفته شود.

از ضایعات و اوارهای ساختمانی در ساخت و ساز به ویژه در راه‌سازی استفاده شود.

استفاده از سیستمهای پیش ساخته در ساخت و ساز به ویژه در راه‌سازی رایج شود تا از مصرف انرژی و مصرف مصالح جلوگیری به عمل آید.

● سیمان

از سیمان بنایی استاندارد در بخش‌هایی از ساختمان که نیاز به مقاومت زیاد ندارد، مانند تهیه ملات برای چسباندن قطعات بنایی به یکدیگر، درز بندی، بندکشی و اندودکاری استفاده شود.

ـ از مواد معدنی مانند سنگ آهک و پوزولان به منظور جایگزین کردن بخشی از سیمان برای تولید سیمانهای آمیخته و سیمان بنایی استفاده شود. با استفاده از این مواد در مصرف سوخت صرفه‌جویی زیادی به عمل می‌آید، چون سیمان در دمای بسیار زیاد ۱۴۰۰ درجه سلسیوس و با صرفه مقادیر زیادی سوخت فسیلی تولید می‌شود.

ـ از سیمان پوزولانی در کارهای ساختمانی و عمرانی استفاده شود. پوزولان‌های طبیعی مانند خاکسترهای آتشفشانی و پوزولانی‌های مصنوعی مانند سرباره کوره ذوب آهن در کشور فراوان در دسترس است.

ـ انبار کردن سیمان باید به گونه ای صورت گیرد که نم و هوای نمناک به آن نرسد.

ـ نگه‌داری سیمان فلهای، فقط در سیلو مجاز است.

ـ در مناطقی که رطوبت نسبی هوا از ۹۰ درصد بیشتر است، سیمان نباید بیش از شش هفته در کیسه و بیش از سه ماه در سیلوهای مناسب نگه داری و ذخیره شود، در غیر این صورت، سیمان باید قبل از مصرف آزمایش شود.

● شن و ماسه

ـ هنگام حمل لازم است شن و ماسه پوشانده شود یا داخل مخزنی قرار گیرد تا از اتلاف آن جلو گیری به عمل آید.

ـ چنانچه مشخصات سنگدانه شکسته بازیافتی از نخاله‌های ساختمانی با ویژگی‌های استاندارد سنگدانه بتن مطابقت داشته باشد، می‌توان در ساخت و بتن غیر سازه‌ای از آن استفاده کرد. به این وسیله به کاهش مصرف سوخت و مواد اولیه و همچنین حفظ محیط زیست کمک می‌شود.

ـ با استفاده از شن و ماسه با دانه‌بندی استاندارد میتوان در مصرف سیمان صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای به عمل آورد.

● ملات بنایی

ـ در مورد ملات خشک آماده و روش کار و مزایای استفاده از آن فرهنگ‌سازی شود. به این وسیله از هدر رفتن مصالح ساختمانی به میزان زیادی جلو گیری می‌شود.

ـ برای جلو گیری از ایجاد ضایعات هنگام تهیه و حمل ملات (و همچنین بتن) باید دقت شود که این مصالح از آسیب ناشی از یخبندان، باران، آفتاب و سایر عوامل جوی محافظت گردد.

ـ از سیمان بنایی(با میزان کمتر سوخت مورد نیاز هنگام تولید) برای ساخت ملات بنایی استفاده شود.

ـ برای جلو گیری از خوردگی فلزات به ویژه سرب، روی و آلومینیوم در تماس با ملات‌های آهکی، آنها را باید بیش از اجرا با مواد مناسب مانند قیر اندود کرد.

ـ از شستن آجر کاری (که با ملات سیمانی چیده شده است) با آبهای شور خودداری شود.

ـ از پاشیده شدن گچ بر روی ملات سیمانی، به خصوص در مناطق مرطوب، اجتناب شود. در نقاط مرطوب ملات و بتن نباید مستقیماً در مجاورت گچ و فراوردههای گچی قرار گیرند.

● بلوک بتنی

ـ تهیه و کاربرد بلوک‌های بتنی بیشتر در مناطقی رایج است که خاک ناسب برای تهیه آجر وجود نداشته باشد. از فواید دیگر مصرف بلوک‌های بتنی، صرفه‌جویی در مصرف مصالح، حمل آسان و عایق بودن نسبی حرارتی است.

ـ نباید در داخل بلوک بتنی سوراخ‌دار نخاله، بتن و مصالح سنگین دیگر قرار داد. چون باعث میشود که انتقال حرارت به راحتی انجام شده و مصرف انرژی برای سرمایش و گرمایش بسیار زیاد باشد، داخل سوراخ‌های بلوک را باید از مواد سبک عایق حرارت چه به صورت قطعهای و چه به صورت فل‌های پر کرد. قطعات پلی استایرن منبسط و دانه‌های ورمیکولیت، پرلیت، رس منبسط(لیکا) و پلی استایرن برای این کار مناسب است.

ـ بلوکهای بتنی هوادار اتو کلاوی و بلوکهای بتنی سبکدانه خواص عایقکاری خوبی دارد.

آهک

ـ آهک زنده را باید در جای خشک و در ظروف مخصوص یا کیسه‌های آب‌بندی شده نگهداری کرد تا از نفوذ هوا، رطوبت و یا آب در آن جلوگیری شود.

ـ آهک هیدراته باید در محل مناسبی نگهداری شده و از نفوذی دی اکسید کربن هوا تابش آفتاب مصوب باشد.

● آجر

ـ در آجرکاری باید عملیات کارگاهی مانند اندازه کردن، برش و ساب به حداقل برسد تا دور ریز کاهش یابد، توصیه می‌شود جهت کاهش دور ریز از آجرهای ربعی، نیمه و سه چهارم که باید در کارخانه تولید شود، استفاده گردد.

ـ ضایعاتی به نام آجر جوش را که عمدتاً در حین تولید ایجاد می‌شود، می‌توان در شیب‌بندی بام استفاده کرد.

همچنین آجر جوش را می‌توان آسیاب کرد و به عنوان پوزولان در بتن و ملاتت به کار برد.

ـ بارگیری، حمل و باراندازی انواع آجر باید دقت انجاکم شود. به نحوی که ضایعات به حداقل ممکن برسد. آجرهای مهندسی و نما باید بر روی پالت‌های چوبی و با پوشش نایلونی بسته‌بندی شود. به طور کلی باید ترتیبی اتخاذ کرد که با بسته‌بندی صحیح و یا چیدن درست آجرها در هنگام حمل و نقل از ایجاد ضایعات ممانعت به عمل آید.

ـ آجرها باید در محل تمیز و سر پوشیده به طور جدا از هم دسته بندی شده و از تماس آنها با خاک، مواد مضر، رطوبت، یخ و برف جلوگیری شود.

ـ با اضافه کردن خاک اره، فوم پلی‌استایرن و باطله ذغال سنگ به خاک رس آجرپزی می‌توان آجر سبک تولید کرد. استفاده از آجر سبک می‌تواند باعث صرفه جویی قابل ملاحظه‌ای در مصرف انرژی و مواد اولیه شامل موارد ذیر می‌شود:

ـ صرفه‌جویی در مصرف سوخت هنگام پخت (بدلیل سوختن مواد افزودنی آلی)

ـ کاهش مصرف سوخت وسایل نقلیه هنگام حمل و نقل آجر (به دلیل کاهش وزن آن)

ـ صرفه‌جویی در مصرف خاک رس (که مادهای تجدید ناپذیر است)

ـ کاهش ضریب انتقال حرارت ساختمان و در نتیجه صرفه‌جویی در مصرف انرژی هنگام بهره‌برداری (به دلیل خواص عایق‌کاری مناسب آجرهای سبک)

● بلوک‌های سفالی

ـ برای جلوگیری از شکستن و اتلاف بلوک‌های سفالی باید از طبق (پالت) برای بسته‌بندی و حمل استفاده شود.

ـ هنگام حمل باید تمهیدات لازم به عمل آید تا از شکستن بلوکهای ضایع شدن آنها به حداقل برسد.

ـ با تولید بلوکهای سفالی با کیفیت مناسب از مصرف بی‌رویه ذخایر خاک رس جلوگیری شود.

ـ با تولید بلوکهای نیمه و چارک میتوان اتلاف مصالح هنگام اجرا و کاهش داد.

ـ استفاده از بلوک‌های سفالی با خواص مناسب عایق‌کاری حرارتی می‌تواند نقش مهمی در صرفه‌جویی در مصرف سوختهای فسیلی داشته باشد، نوعی از این بلوک‌ها با قرار دادن قطعات پلی استایرن یا پشم معدنی در داخل سوراخهای آن استفاده می‌شود.

ـ قرار دادن قطعات عایق را می‌توان در کارخانه یا در کارگاه ساختمانی انجام دادریا، ولی جاسازی در کارخانه ارجحیت دارد. تغییرات در اندازه و تعداد سوراخ‌های بلوک نیز می‌تواند صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای در انرژی گرمایشی و سرمایشی ساختمان باعث شود.

● نمای ساختمان

ـ در مناطق با تابستان‌های گرم از مصالحی با رنگ روشن در نمای خارجی ساختمان استفاده شود، زیرا نور خورشید بازتابش زیادی داشته و از اتلاف انرژی سرمایشی جلوگیری می‌شود.

ـ از نماهای پیش ساخته عایق در ساختمانها استفاده شود. این نماها سبک بوده و علاوه در و علاوه بر زیبایی ظاهری، عایق‌کاری حرارتی ساختمان را نیز تامین می‌کند.

ـ نماهای بتنی باید در مقابل بارانهای اسیدی با استفاده از پوشش مناسب حفاظت شوند.

● سنگ ساختمانی

در کارخانه‌های سنگبری سنگ ساختمانی را باید بسته بندی کنند. بسته بندی باد با دوام و مناسب باشد، به گونه‌ای که سنگ در حین حمل و قل و انبار کردن آسیب نبیند. بسته‌بندی باید به شکلی باشد که از تکان خوردن و حرکت کردن سنگ در داخل بسته‌ها جلوگیری شود.

بسته‌ها باید از وزن و ابعاد مناسب برای حمل برخوردار باشند. همچنین امکان جابه جایی آنها به وسیله لیفتراک، بالابرها و سایر وسایل رایج به نحو مناسب وجود داشته باشد.

ـ با توجه به نوع آب و هوای منطقه، سنگی ماسب با شرایط اقلیمی انتخاب شود.

مثلاً در مناطق سرد و مرطوب، سنگ باید داری تخلخل و جذب آب بسیار کم باشد، تا امکان متلاشی شدن در اثر یخبندان کاهش یابد، یا در محل‌هایی که امکان ورزش طوفان‌های شدید وجود دارد، سنگ با مقاومت سایشی مناسب به کار رود.

● گچ

ـ در مکان‌هایی که رطوبت نسبی هوا در بیشتر اوقات بیش از ۶۰ درصد باشد، باید از گچ‌های اصلاح شده (پایدار در برابر رطوبت) استفاده شود.

چنانچه گچ یا فراورده‌های گچی به خصوص در مناطق مرطوب در مجاورت قطعات فولادی قرار گیرند، باید پیش از گچ کاری، قطعات فولادی با رنگهای ضد رنگ پوشانده شوند.

ـ در نقاط مرطوب، گچ و فراورده‌های گچی نباید مستقیاً در مجاورت بتن و سایر فراورده‌های سیمانی مورد استفاده قرار گیرند.

ـ گچ را باید از اثر اب و رطوبت حفظ و همانند سیمان در ظروف مخصوص یا کیسه‌های آب بندی شده نگهداری کرد.

● عایق رطوبتی

ـ برای جلوگیری از ضایعات و تخریب عایق رطوبتی رول‌ها باید در هوای خشک و در انبار سر پوشیده دارای کف تخت با دمای ۵+ تا ۳۵+ درجه سلسیوس به طور عمودی نگهداری شوند. مدت نگهداری عایق رطوبتی از تاریخ تولید تا نصب نباید بیشتر از شش ماه باشد.

ـ چنانچه حموله در فضای باز انبار می‌شود باید روی پالت نگهداری شده و روکش پلی ایتلن رنگی روی آن کشیده شود. اما نمی‌توان آن را بیشتر از یک هفته در فضای باز انبار کرد، رولها باید به شکلی کنار هم قرارگیرند که جریان هوا بتواند از بین آنها عبور کند. هیچگاه دو رول را نباید روی هم قرار داد.

ـ رولا همیشه باید بطور عمودی حمل شوند و هنگام حمل باید دقت شود که لبه عایق پاره نگردد. هنگام تخلیه باید از پرتاب کردن رولها خوداری شود.

ـ عایق رطوبتی پیش ساخته باید مطابق استاندارد و ضوابط فنی مورد تایید نصب شود. برای افزایش دوام عایق‌های رطوبتی بام توصیه می‌شود که این عایقها با یک لایه سنگدانه معدنی، موزاییک با سایر مصالح پوشانده شوند.

● عایق حرارتی

ـ در زمینه روش انتخاب و استفاده از عایق‌های حرارتی در ساختمان فرهنگ‌سازی شود.

ـ رطوبت جذب شده توسط عایق اثر قابل ملاحظه‌ای بر میزان ضریب هدایت حرارتی آن دارد. بنابراین هنگام حمل و انبارداری عایق‌های حرارتی باید تمهیدات لازم در نظر گرفته شود، توصیه می‌شود مواد و فراورده‌های عایق حارتی در محلی سر پوشیده، دور از رطوبت و خطر آتش‌سوزی به روش مناسب نگهداری شوند.

ـ عایق حرارتی به ویژه آنهایی که جذب آب زیاد دارند باید در بسته‌بندی‌های مناسب پلاستیکی حمل شوند. هنگام انبار کردن، نباید بار وارده بر لایه‌های زیرین باعث تخریب آنها شود.

ـ عایق حرارتی پلی استایرن منبسط و هر لایه همراه نباید با هیچ مصالحی در ساختمان که با پلی استایرن واگنش نشان می‌دهد و سبب انحلال یا متورم شدن آن می‌گردد تماس داشته باشد. این مواد ممکن است برای مثال بعضی چسباننده‌های بر پایه حلال، حافظ چوب و غیره باشند.

شیشه

ـ جام‌های شیشه باید با پوشال محکم بسته‌بندی و در جعبه‌های چوی مقاوم گذارده شوند. بین هر دو جام برگ‌های کاغذی یا نظیر آن گذاشته شود تا از تماس دو سطح شیشه جلوگیری گردد.

پلیمر

ـ در هنگام بسته بندی پلیمرها باید به مایع یا جامد بودن آن توجه نمود. پلیمرهای مایع در ظروف فلزی مقاوم در برابر خوردگی حمل شوند. ظروف مخصوص بسته‌بندی و حمل پلیمرهای مایع باید کاملاً آب بند بوده و از نفوذ هر ماده خارجی و یا خروج مواد محتوای آن جلوگیری نماید.

همچنین این ظروف بادیتحمل بارهای اضافی را داشته باشند و ریزش مواد محتوی آن نگردد.

ـ پلاستیک‌ها و پلیمرهای جامد در بسته‌بندی‌های کارتنی و یا پلاستیک‌ها باید دقت شود که فشار زیاد به قطعات وارد نشده و یا از شکل اولیه خارج نشوند.

ـ در صورتی که ماده پلیمری یا پلاستیک به نور، رطوبت و یا حرارت حساس باشد، در هنگام بسته‌بندی و حمل باید از ورقههای پلاستیکی مات و یا ظروف مات و یا بسته‌بندی کامل استفاده شود.

ـ از آنجا که شرایط محیطی می‌تواند از روی ترکیب درصد، شیمی و خصوصیات پلاستیک‌ها و حتی شکل پذیری آنها اثرگذار باشند، بنابراین در هنگام نگهداری این مواد باید به عواملی هم چون رطوبت محیط، دمای محیط و حضور نور و صدمات مکانیکی توجه نمود.

حلالها باید در دمایی زیر نقطه اشتعال نگهداری شده و رزینها باید در دمایی حفظ شوند که ژل نشوند. بنابراین نگهداری مواد پلیمری و پلاستیکی و حلالها در یک انبار، کاری حساس بوده و نیاز به برنامه‌ریزی و اجرای تدابیر خاص دارد.

● رنگ و پوشش

ـ جنس سطح از نظر خاصیت ذاتی قلیایی(مثل سطوح بتنی) یا اسیدی بودن، اثر بزرگی روی انتخاب نوع رنگ یا پوشش دارد. در این شرایط استفاده از رنگها یا پوشش‌های سازگار و مقاوم توصیه می‌گردد.

ـ شرایط مناسب اعمال رنگ با توجه به شرایط محیطی محل (شامل دما، رطوبت و باد) باید فراهم باشد. معمولاض دمای کار در محدوده ۷ تا ۴۰ درجه سلسیوس است و محیط اعمال بایستی عاری از جریان هوای شدید باشد.

ـ منطقه اعمال رنگ و پوشش از نظر شرایط اقلیمی(همچون میزان بارش، حداقل و حداکثر دما، متوسط رطوبت نسبی سالیانه و جریان باد و شرایط سایش محیطی) باید مورد توجه قرار گیرد.

ـ رعایت اصول ایمنی برای خودداری از ایجاد و با نزدیک کردن عله به رنگها و پوشش‌های حلالی و یا حلال ضروری است. در مناطقی که دمای محیط بالاست استفاده از رنگها و پوشش‌هایی که نقطه اشتعال بالاتر از دمای محیط دارند الزامی است.

ـ ظروف مخصوص بسته‌بندی رنگ و پوشش می‌بایست از استحکام مناسبی برخوردار باشند تا در حین حمل و صدمه ندیده و از ورود هوا به داخل ظرف و یا ریزش آن به بیرون جلو گیری شود. مواد مصرفی برای ظروف بسته‌بندی (ظروف پلاستیکی و فلزی) باید نسبت به حلال و دیگر مواد مصرفی در رنگ یا پوشش مقاوم باشند.

ـ نگهداری رنگ و پوشش باید با توجه به زمان انبارداری مجاز در انبارهای دارای تهویه مناسب، با کنترل دما و رطوبت محیط صورت گیرد.

منبع: نشریه گسترش صنعت- شماره ۲۸۸- صفحات ۴۲-۴۰