مصرف بهینه انرژی, نقطه آغازین اصلاح الگوی مصرف

نگاهی علمی و ساده به بهتر مصرف کردن

با انتخاب سال ۱۳۸۸ از سوی رهبری به عنوان سال اصلاح الگوی مصرف، نگاه دوباره به شیوه‌های رایج زندگی در منازل و چگونگی استفاده از منابع انرژی بیش از پیش ضرورت پیدا می‌کند. در حقیقت منازل مسکونی و آپارتمان‌ها به عنوان اماکنی که بیشترین لحظات زندگی روزمره افراد در آنها سپری می‌شود، قابلیت آن را دارند تا بیشترین تأثیرپذیری را از شیوه‌های نوین و علمی مصرف انرژی و اصلاح الگوی مصرف داشته باشند. شاید همین نکته کافی باشد که بر اساس تازه ترین تحقیقات به‌عمل آمده در این زمینه، استفاده از شیوه‌های نوین مصرف انرژی نظیر شیشه‌های دوجداره، درزگیری شکاف چارچوب درها و پنجره‌ها و عایق بندی سیستم‌های لوله کشی و گرمایش و سرمایش می‌توان تا ۳۰ درصد در مصرف انرژی صرفه‌جویی کرد و اگر این رقم را در صدها هزار منزل مسکونی ضرب کنیم، اهمیت آن بیشتر نمای یک «باید غیرقابل اجتناب» پیدا خواهد کرد.

به باور بسیاری از کارشناسان و متخصصان امور فنی سازه‌سازی، استفاده از شیوه‌های بهتر و مؤثرتر مصرف چه در منازل مسکونی و چه در ادارات عمدتا در قالب مصرف بهینه انرژی خلاصه می‌شود و نمود پیدا می‌کند.

در حال حاضر یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های ساخت بناهای استاندارد در زمینه مصرف بهینه انرژی استفاده از پنجره‌های دوجداره است. گرچه استفاده از این نوع پنجره‌ها در مقایسه با پنجره‌های معمولی کمی پرهزینه‌تر است؛ اما اگر صرفه‌جویی درازمدت ناشی از پرداخت هزینه کمتر حامل‌های انرژی را در همان ابتدا محاسبه کنیم، استفاده نکردن از آنها اقدامی اشتباه و حتی خنده‌دار جلوه خواهد کرد.

بررسی‌های آزمایشگاهی نشان داده است که تبادل گرمایی و سرمایی در سازه‌هایی که با استفاده از این نوع پنجره‌ها ساخته شده‌اند، بسیار کمتر است. تا آنجا که در دوره‌های سرد سال نیاز کمتری به استفاده از سیستم‌های گرمایشی احساس می‌شود. یکی دیگر از مزایای استفاده از پنجره‌های دو جداره، کاهش راه یافتن آلودگی صوتی کوچه و خیابان به محیط ساکت منازل و ادارات است که این خود نتیجه‌ای جز آسایش بیشتر و انجام کارها با تمرکز بهتر و استرس کمتر ندارد.

یکی دیگر از راهکارهای مؤثر در زمینه کاهش مصرف انرژی بخصوص در منازل مسکونی، استفاده از نسل جدید عایق‌های پوششی برای پشت بام‌هاست که در سال‌های اخیر پیشرفت‌های جالب توجهی در زمینه دانش ساخت آنها صورت گرفته است.

به عقیده کارشناسان استفاده از نوعی از این پوشش‌ها که لایه رویی آنها قابلیت انعکاس نور خورشید را دارد، می‌تواند یکی از راهکارهای مؤثر در مصرف بهینه انرژی به خصوص در فصول گرم سال شود. این نوع پوشش‌ها به دلیل ساختار خاص و مواد مخصوصی که در بافت سازنده آنها به کار گرفته شده است، در فصول سرد سال مانع از تبادل گرمایی با محیط می‌شود واز این رو در مصرف سوخت و تولید حرارت صرفه‌جویی قابل توجهی صورت می‌گیرد.

از آن گذشته نه تنها استفاده از این پوشش‌ها بسیار راحت و سریع است، بلکه ضریب نفوذ آب باران نیز در آنها تقریبا به صفر رسیده است که این نکته نیز در افزایش طول عمر مفید ساختمان‌ها بسیار مهم است.

در عین حال، بررسی‌های آزمایشگاهی نشان داده‌اند که در فصول گرم سال که تابش مستقیم نور خورشید به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد، مانع از گرم شدن بی دلیل ساختمان می‌شوند و در نتیجه سیستم‌های سرمایشی منازل از جمله کولرها فعالیت کمتری خواهند داشت. فعالیت کمتر سیستم‌های سنتی و رایجی نظیر کولرهای آبی معادل مصرف کمتر آب و الکتریسیته است و این یعنی اصلاح الگوی مصرف.

تجربه و بررسی‌های آزمایشگاهی نشان داده اند که استفاده از شومینه به عنوان منبع تولید حرارت در منازل با صرف انرژی قابل توجهی همراه است. در حقیقت مشکلی که درخصوص شومینه وجود دارد، نبود سیستم به جریان انداختن گرمای تولید شده در محیط و همچنین خارج شدن حجم قابل توجهی از گرمای تولیدی به همراه گازهای ناشی از سوخت و سوز از مجرای دودکش آن است. این هم اکنون عمدتا از شومینه به عنوان یکی از عناصر تزئینی و دکوری منازل یاد می‌شود تا بخشی از سیستم حرارتی منازل.

روی آوردن به چنین راهکارهایی در مرحله نخست با صرف هزینه بیشتری همراه است؛ اما همان‌طور که گفته شد در طولانی مدت بازگشت سرمایه قابل توجهی دارد. اما در کنار این نکات، راهکارهای دیگری نیز وجود دارد که نه تنها از بعد صرف هزینه هیچ تفاوتی نمی‌کنند بلکه در پایین آمدن هزینه‌های مربوط به حامل‌های انرژی تأثیر غیرقابل انکاری دارند. یکی از این راهکارها، استفاده از پرده‌های ضخیم در زمستان‌ها به منظور ایجاد لایه‌های بیشتر عایق در کنار دیوارها و پنجره‌هاست تا به این ترتیب تبادل گرمایی منازل با محیط باز و سرد خارج به حداقل برسد.

به نظر می‌رسد استفاده از مجموعه‌ای از این راهکارها به عنوان گامی مهم و اساسی در کاهش مصرف انرژی در منازل و ادارات سرآغاز خوبی برای دستیابی به اهداف نهفته در راهبرد اصلاح الگوی مصرف در جامعه باشد. البته دستیابی به چنین اهدافی چندان هم سخت به نظر نمی‌رسد. یکی از مهم‌ترین راهبردهایی که باید در زندگی روزمره مورد توجه قرار گیرد، تعمیر و نگهداری علمی و اصولی از وسایل و سیستم‌های مختلفی است که در منازل به کار گرفته می‌شوند.

به عنوان مثال، وسایلی همچون یخچال و فریز از جمله مصرف‌کنندگان اصلی انرژی در منازل به حساب می‌آیند که با کمی دقت و توجه ضمن آن‌که می‌توان سرانه مصرف انرژی آنها را پایین آورد، می‌توان طول عمر مفید بیشتری نیز به آنها بخشید. همواره توجه داشته باشید که فنرهای پشت یخچال در صورت تمیز ماندن امکان بهتری برای جریان آزادانه هوا ایجاد می‌کنند و این یعنی افزایش ضریب بازدهی یخچال و در نتیجه افزایش طول عمر مفید آن.

ماشین لباسشویی نیز از جمله این وسایل است که با کمی دقت و توجه به اصول اولیه علمی می‌توان صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف انرژی در این دستگاه داشت. هیچ‌گاه ماشین لباسشویی را بیشتر از حجم متناسب مملو از لباس‌های چرک نکنید، چون احتمالا لباس‌ها به خوبی شسته نمی‌شود و در نتیجه با شستشوی مجدد شما هم در هدر رفتن انرژی سهیم خواهید بود. از آن گذشته، تجربه ثابت کرده است با قرار دادن چند تکه پارچه حوله‌ای یا حتی همان حوله دست و صورت در میان لباس‌ها در زمانی که مرحله خشک کردن آغاز می‌شود، آب اضافی لباس‌ها به راحتی گرفته می‌شود. تمامی این راهکارهای ساده از اصول اولیه علمی نشأت گرفته‌اند و از این رو می‌توان گفت توجه به همین اصول پیش‌پا افتاده نقش قابل توجهی در کاهش هزینه‌های زندگی خواهد داشت. در حقیقت زمانی که نگاهی توام با مبانی بنیادین و ساده علمی در قبال چگونه زندگی کردن داشته باشیم بی‌شک، اصلاح الگوی مصرف به صورت خودکار در زندگی نمود پیدا خواهد کرد و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی را شاهد خواهید بود.

مهدی پیرگزی