هوای آلوده, بلا ی جان ورزشكاران

آلودگی هوا به شیوه های گوناگون بر سلامتی تمام مردم از قبیل كودكان, زنان و مردان, كهنسالان و ورزشكاران تاثیر منفی می گذارد مطمئنا این تاثیر بر افراد گوناگون متفاوت است

هر چه زمان به جلو پیش می‌رود مشكلات و معضلات هم كه حاصل از فرآیند <صنعتی شدن> هستند روز به روز افزایش می‌یابند. گاه نحوه افزایش این مشكلات آن‌قدر سریع است كه نمی‌توان جلوی آنها را گرفت. برخی از این معضلات در كشورهای صنعتی و جهان اول و بعضی دیگر در كشورهای در حال توسعه یا همان جهان سوم روی می‌دهند.

دسته‌ای دیگر از این مشكلات غیرقابل كنترل آنهایی هستند كه نه تنها جوامع كشورهای جهان سومی بلكه كشورهای پیشرفته نیز از شر آنها در امان نیستد. یكی از بارزترین نمونه‌های این مشكلات آلودگی‌هواست، مشكلی كه نتیجه مستقیم <صنعتی شدن> و یا همان افزایش كارخانجات، خودروها و دیگر آلا‌ینده‌های‌هوا‌ایجاد می شود.

شاید گمان كنید كشورهای توسعه یافته و صاحب صنعت به سبب پیشرفتشان كمتر از سایر كشورهای جهان از چنین مشكلاتی آسیب می‌بینند ولی بد نیست بدانید به سبب وجود تعداد بسیار زیادی كارخانجات صنعتی، شهرهای این كشورها در ردیف آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار دارند. به عنوان مثال آلودگی هوا در لندن كه آلوده‌ترین شهر اروپا به حساب می‌آید، آن‌قدر زیاد است كه بیشترین آمار سقط جنین در دنیا و بیشترین تعداد ابتلا به سرطان ریه در اروپا مربوط به این شهر است.

جای شكی نیست كه آلودگی‌ هوا به شیوه‌های گوناگون بر سلامتی تمام مردم از قبیل كودكان، زنان و مردان، كهنسالان و ورزشكاران تاثیر منفی می‌گذارد. مطمئنا این تاثیر بر افراد گوناگون متفاوت است.

هر چه مدت زمانی كه مردم در معرض هوای آلوده هستند و هر چه تراكم جمعیت در یك منطقه بیشتر باشد، احتمال مبتلا شدن مردم به بیماری‌های مرتبط بالاتر می‌رود. تاثیرات منفی آلودگی هوا بر سلامتی افراد را می‌توان به طور كلی به دو دسته كوتاه مدت و بلند مدت تقسیم كرد.

از تاثیرات كوتاه مدت می‌توان به تحریك و خارش چشم‌ها، بینی و گلو، عفونت قسمت‌های بالایی دستگاه تنفسی و ابتلا به ذات‌الریه و برونشیت اشاره كرد. دیگر اثرات كوتاه‌مدت آلودگی شامل سردرد، استفراغ و بالا رفتن درصد محرك‌های حساسیتی و آلرژی‌ها می‌شوند.

از بارزترین اثرات بلندمدت آلودگی هوا هم می‌توان به ابتلا به بیماری‌های مزمن دستگاه تنفسی، سرطان ریه، مشكلات قلبی و حتی آسیب‌ به مغز، دستگاه اعصاب بدن، جگر و كلیه‌ها اشاره كرد.

● ورزشكاران مراقب باشند

در رابطه با تاثیرات منفی آلودگی هوا بر سلامتی ورزشكاران می‌توان نتیجه تحقیقات پژوهشگران را در این‌باره مرور كرد. نتیجه این تحقیقات نشان می‌دهد هوای آلوده هم برای بدن ورزشكاران مضراست و هم درصد كارآیی آنان و احتمال پیروزی آنها در مسابقات ورزشی را كاهش می‌دهد. یكی از نتایج جالب توجه این تحقیق نشان می‌دهد كه ورزشكاران نسبت به مردم عادی خیلی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های مرتبط هستند.

علت این امر اینگونه بیان شده است كه هنگام تمرین بر خلاف مردم عادی، ورزشكاران هم از طریق بینی و هم از طریق دهان تنفس می‌كنند و همین مساله موجب وارد شدن میزان بیشتری از ذرات شیمیایی موجود در هوا به بدن می‌شود.

به عنوان مثال میزان جذب دی‌اكسیدگوگرد هنگام تنفس همزمان با دهان و بینی بسیار بیشتر است و به همین دلیل مقدار بیشتری از این ماده شیمیایی روی دیواره نای می‌نشیند كه تكرار این مساله می‌تواند خطرات بسیار زیادی را برای ورزشكاران در طولانی مدت به همراه داشته باشد. علاوه بر مورد ذكر شده، دو عامل دیگر وجود دارند كه از دلایل اصلی آسیب‌پذیری بیشتر ورزشكاران از هوای آلوده نسبت به سایر مردم هستند:

الف) هنگام تمرینات ورزشی حجم بیشتری از هوا وارد ریه‌ها می‌شود كه در نتیجه میزان ذرات شیمیایی كه از فیلترهای دستگاه تنفسی عبور می‌كنند بیشتر خواهد بود.

ب) سرعت تنفس در زمان تمرین بالاتر از سرعت تنفس در زمان‌های دیگر است و همین مساله موجب می‌شود ذرات آلوده موجود در هوا تا عمق بیشتری در دستگاه تنفسی فرو بروند و تاثیرات منفی پایدارتری بر سلامتی ورزشكار بگذارند. در اصل در یك فرد عادی بسیاری از ذرات موجود در هوا در مجاری هوایی فوقانی (بینی و نای) رسوب می كنند و بنابراین با حركت مژك های این مجاری در نهایت از بدن به بیرون انداخته می‌شوند اكا زمانی كه فرد ورزش می كند این ذرات را با فشار زیاد به اعماق ریه های خود می كشد و دیگر امكان دفع آنها به خارج از بدن به راحتی وجود ندارد.

همین مساله باعث می شود ورزشكاران شاید بیشتر از افراد عادی از اثرات آلودگی هوا ضرر ببینند.

● راه‌كارهای كاهش تاثیر آلودگی هوا بر ورزشكاران

▪ محققان و پزشكان برای حفظ سلامتی ورزشكاران راهكارهایی را به آنان پیشنهاد می‌كنند كه در اینجا به طور خلاصه به بررسی چند مورد از آنها می‌پردازیم:

▪ حفظ حداكثر فاصله ممكن از ترافیك، خیابان‌ها و كناره‌ جاده‌ها هنگام تمرین: ورزشكاران باید سعی كنند تا جایی كه برایشان امكان دارد محل تمرینی را انتخاب كنند كه با خیابان‌های شلوغ و جاده‌ها فاصله زیادی داشته باشد. بهترین مكان برای انجام تمرینات ورزشی فضاهای باز و پارك‌ها هستند. در صورتی كه محل تمرین در مكانی مشخص مثل یك سالن ورزشی و در نزدیكی خیابانی شلوغ است، می‌توان به جای تغییر محل تمرین، زمان آنرا تغییر داد و به جای تمرین در ساعات اوج ترافیك زمانی تمرین كرد كه تعداد خودروهای كمتری در خیابان مشغول تردد باشند. به این صورت می‌توان میزان اكسید نیتروژن، مونواكسیدكربن و سایر تركیبات ریز فرار موجود در هوا كه امكان ورودشان به دستگاه تنفسی هست را كاهش داد.

▪ دقت به پیش‌بینی وضعیت آلودگی هوا و اخطار كارشناسان : بهتر است ورزشكاران با دقت به پیش‌بینی‌های مربوط به وضعیت آلودگی‌ هوا در قسمت‌های مختلف شهر گوش داده و در صورت افزایش آلودگی هوا در محیطی سر بسته تمرین كنند.

▪ در نظر گرفتن میزان آلودگی هوا، در شهرهای مختلف و هنگام سفر: از آنجایی كه ورزشكاران حرفه‌ای بسیار بیشتر از مردم عادی به شهرهای دیگر سفر می‌كنند، بهتر است در صورت امكان مقصدی را انتخاب كنند كه در آنجا آلودگی هوای كمتری وجود داشته باشد. به عنوان مثال لس‌آنجلس، لندن و تهران از آلوده‌ترین شهرهای آمریكا، اروپا و آسیا هستند.

▪ احتیاط درباره خطرات محیط‌های سربسته: شاید خیلی‌ها فكر كنند با انجام تمرینات در سالن‌های سربسته از خطرات مرتبط به آلودگی هوا و بیماری‌های تنفسی در امان هستند ولی احتمال استنشاق <مونواكسیدكربن> در مكان‌های سربسته بیش از هر جای دیگری است.

اطلاع از میزان <اوزن> موجود در هوا: استنشاق گاز اوزن می‌تواند باعث ابتلا به بیماری‌های مزمن اعضای مختلف دستگاه تنفسی شود. این گاز اغلب در هوای مناطق گرمسیر یافت می‌شود.

▪ ورزشكاران مبتلا به آسم به گوش باشند: وجود گاز <دی‌اكسیدگوگرد> در هوا معمولا مشكلی برای ورزشكاران سالم ایجاد نمی‌كند ولی آنهایی كه از بیماری‌ آسم رنج می‌برند، حتما باید پیش از شروع تمریناتشان داروهای خود را مصرف كنند و اسپری مخصوص خود را همواره طی انجام تمرینات به همراه داشته باشند.

▪ تاثیر رژیم‌های غذایی: رژیم‌های غذایی ورزشكاران باید حتی‌المقدور به صورتی انتخاب شوند كه حاوی بیشترین مقدار ممكن از مواد <آنتی‌اكسیدان> باشند. مصرف آنتی‌اكسیدان‌ها كمك زیادی به كاهش تاثیرات زیان‌آور ذرات شیمیایی موجود در هوای آلوده می‌كند.

▪ مدت زمان تمرین: ورزشكارانی كه زمان طولانی‌تری را صرف انجام تمرینات یا برگزاری مسابقاتشان می‌كنند، بیشتر از سایر ورزشكاران در خطر ابتلا به امراض گوناگون هستند. به عنوان مثال دوندگان ماراتن و یا دوچرخه‌سوارانی كه درچندین دور طولانی با هم به رقابت می‌پردازند، بیشتر در معرض خطر هستند.

بدون شك با كاهش زمان تمرین و یا مسابقه در فضای باز می‌توان این خطر را تا حد چشمگیری كاهش داد.‌

‌ حامد مومنی