الجزیره , سی ان ان دنیای عرب

تلویزیون الجزیره اولین کانال ماهواره ای عربی است که متعلق به کشور قطر است این شبکه تلویزیونی در حال حاضر با کسب بیش از۵۰ میلیون بیننده عرب زبان در سراسر جهان ۷۶ درصد مردم عرب زبان جهان به رقیبی برای شبکه تلویزیونی بی بی سی مبدل شده است

تلویزیون الجزیره اولین کانال ماهواره ای عربی است که متعلق به کشور قطر است. این شبکه تلویزیونی در حال حاضر با کسب بیش از۵۰ میلیون بیننده عرب زبان در سراسر جهان(۷۶ درصد مردم عرب زبان جهان) به رقیبی برای شبکه تلویزیونی بی بی سی مبدل شده است. تلویزیون الجزیره که با پخش برنامه و خبر به صورت ۲۴ساعته، سی ان ان دنیای عرب به شمار می آید برخلاف ابعاد و وسعت کم خود به شهرت بسیاری دست یافته است. به گفته حسنی مبارک رئیس جمهور مصر این شبکه جعبه کبریتی است که دنیای عرب را به آتش کشیده است. تلویزیون الجزیره مدعی است که تنها شبکه تلویزیونی مستقل از نظر سیاسی در خاورمیانه است و به پوشش تمامی نظریات، بدون غرض ورزی وبا رعایت امانت در بیان واقعیت می پردازد. امروز این کانال با بیش از ۳۰ دفتر و ده ها خبرنگار در سراسر جهان تبدیل به نامی جهانی شده، به طوری که مردم، دولت ها و تصمیم گیرندگان در سطح جهان نمی توانند آن را نادیده بگیرند. بسیاری از مردم جهان به الجزیره به عنوان یک منبع موثق اطلاعات نسبت به دولت و کانال های خبری دیگر می نگرند، در نتیجه این شبکه از پربیننده ترین کانال های خبری در خاورمیانه محسوب می شود.

● تاریخچه

«شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی» پس از انجام کودتا علیه پدرش و احراز مقام امیری قطر، شبکه تلویزیونی الجزیره را در اول نوامبر سال ۱۹۹۶ (آبان ۱۳۷۵) با تخصیص ۱۵۰ میلیون دلار تاسیس کرد. هدف امیر قطر از این اقدام شناساندن کشور کوچک قطر در جهان و ایفای نقشی بزرگ توسط این کشور در دنیای رسانه ای بود. وی همچنین در نظر داشت با این عمل عربستان سعودی کشور همسایه و رقیب خود را تضعیف کند. دو اتفاق سبب شد که روند شکل گیری شبکه الجزیره تسریع شود:

۱ _ در پی پخش تلویزیونی مراسم تشییع جنازه یکی از شاهزادگان مونث سعودی در شبکه تلویزیونی اوربیت، دولت عربستان که تامین کننده مالی تلویزیون مذکور بود، اقدام به فسخ قرارداد خود کرد. این اقدام دولت عربستان سعودی باعث بیکاری پرسنل عرب تلویزیون فوق شد. شبکه الجزیره با استفاده از این فرصت طلایی و با وعده کار حرفه ای توام با آزادی عمل و دستمزد بالا اقدام به جذب نیروهای بیکار شده شبکه اوربیت کرد.

۲ _ تعطیلی بخش عربی بی بی سی باعث شد تا خبرنگاران و گزارشگران عرب آن رسانه به شبکه الجزیره جذب شوند. این امر باعث شد تا عده ای این شبهه را مطرح کنند که شبکه الجزیره توسط بی بی سی تاسیس شده است.

● تشکیلات و مدیران

شبکه تلویزیونی الجزیره دارای ۳۲ دفتر خبری در جهان است و مرکز اصلی آن در دوحه پایتخت قطر قرار دارد. اولین دفتر نمایندگی این شبکه در خارج از کشور در لندن افتتاح شد و دومین دفتر نمایندگی آن در سال ۱۹۹۷ (۱۳۷۶) در تهران افتتاح شد که در سال ۱۹۹۸ (۱۳۷۷) فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. سپس دفاتر نمایندگی این شبکه در سایر کشورها نظیر فرانسه، آمریکا و روسیه دایر شدند. رئیس شورای هماهنگی و مدیر عامل این شبکه شیخ حمد بن ثامر آل ثانی است. سمیر خادر سردبیر و جوانی تاکر مدیر عامل سایت انگلیسی شبکه الجزیره است. در حال حاضر وضاح خنفر مدیر شبکه الجزیره است که پیش از این خبرنگار تلویزیون الجزیره بوده است. اکثر اعضای هیات مدیره تلویزیون الجزیره، قطری هستند وجمیل عازر، محمد اکریشان، فیصل القاسم، سامی حداد و احمد منصور از گزارشگران و مجریان سرشناس این تلویزیون به شمار می آیند.

تعداد کارکنان این شبکه در حدود ۳۷۰ نفر است که همگی به استثنای چند تکنسین فیلیپینی، عرب هستند و در مجموع پانزده ملیت مختلف از جمله تونسی، الجزایری، لبنانی و مصری در این شبکه مشغول کار هستند. در این شبکه ده نفر اعم از ۵ مرد و ۵ زن که تنها یکی از آنها دارای حجاب است به صورت تمام وقت و ۲۴ ساعته مسئول تهیه خبر هستند. همچنین دارای ۸ گوینده خبر ثابت تلویزیونی است که سه نفر آنان زن و بقیه مرد هستند. اولویت در گزینش مجریان الجزیره تسلط آنان به خبر و شیوایی لهجه عربی آنهاست. بنابراین مجریان لبنانی بیشترین شانس را برای استخدام در الجزیره داشته اند. در میان مجریان الجزیره گرایش های مختلفی را می توان مشاهده نمود، از مجریانی که به نحوی طرفداران ج.ا.ا هستند تا طرفداران القاعده، عربستان و غیره. تنها مجری محجبه این شبکه سال گذشته به حجاب روی آورد و تا قبل از آن بدون حجاب جلوی دوربین حاضر می شد. وی از طرفداران جمهوری اسلامی ایران است. خانم کوشرت که از مجریان دیگر این شبکه است نیز از طرفداران ایران به شمار می آید.

● سیاست مالی

شبکه الجزیره از ابتدای تاسیس خود درصدد بود که از طریق پخش آگهی تا سال ۲۰۰۱ به خود کفایی برسد. اما زمانی که برای رسیدن به این هدف با مشکل مواجه شد امیر قطر موافقت کرد تا به صورت سالانه به کمک مالی خود (۳۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۴) به این شبکه ادامه دهد. از راهکارهای دیگر این شبکه برای کسب درآمد و نیل به خودکفایی ،حق اشتراک کابلی، معاملات رسانه ای و فروش برنامه و فیلم است. در ژانویه ۲۰۰۳ بی بی سی موافقتنامه ای را با الجزیره برای مشارکت در تسهیلات و اطلاعات شامل فیلم های خبری امضا کرد. در حال حاضر مصاحبه های اختصاصی الجزیره و سایر فیلم های آن به طور گسترده در رسانه های غربی از قبیل سی ان ان و بی بی سی پخش مجدد می شود. پخش پیام های صوتی و تصویری اسامه بن لادن، تهیه گزارش های اختصاصی از افغانستان قبل و بعد از حمله آمریکا، نزدیکی به سران طالبان و شخصیت های القاعده و گزارش های قبل و بعد از حمله آمریکا به عراق سودآوری فراوانی برای الجزیره به همراه داشته و بالطبع منجر به تشویق رسانه های تصویری غربی به انعقاد قرارداد با شبکه مذکور شد. گزارش های الجزیره از افغانستان که توسط تیسیر علونی خبرنگار این شبکه هدایت می شد به قراردادهای مهمی با شبکه های CNNو سایر شبکه های تلویزیونی مانند ZDF انجامید. چندی پیش تیسیر علونی به اتهام همکاری با گروه های تندرواسلامی و توریستی در اسپانیا دستگیر و به هفت سال زندان محکوم شد. نامبرده تنها خبرنگاری است که در پی سقوط کابل از افغانستان گریخت و همین اقدام به تردیدها نسبت به ارتباط وی با القاعده قوت بخشید.

● افتتاح کانال های مختلف

این شبکه در ادامه فرایند رشد و گسترش فعالیت های خویش اعلام کرد که کانال جدیدی را تحت عنوان «الجزیره زنده» تاسیس می کند. برنامه های این کانال شامل پخش مستقیم و بدون ویرایش، همچنین تفسیر جریان کنفرانس ها و جلسات مختلف مورد علاقه بینندگان علاقه مند به مسائل جهان عرب و خاورمیانه خواهد بود. همچنین در حال حاضر شبکه ای تحت عنوان الجزیره ورزشی؛ با مدیریت مستقل که در راس به الجزیره پیوند دارد راه اندازی شده است که صرفاً به اخبار و گزارش های ورزشی اختصاص دارد. تاسیس یک کانال برای پخش برنامه به زبان انگلیسی به نام الجزیره اینترنشنال و ایجاد کانال های ویژه پخش برنامه های مستند نیز در دستور کار این شبکه قرار دارد. این شبکه همچنین، در تاریخ ۹ سپتامبر ،۲۰۰۵ کانال ویژه کودکان خود (JCC) را افتتاح کرده است که سرمایه آن متعلق به موسسه توسعه جامعه، علوم و آموزش قطر است. این کانال نخستین کانال عرب زبان به شمار می آید که به طور اخص به پخش برنامه های ویژه برای کودکان می پردازد و ۴۰ درصد برنامه های آن به صورت مستقل توسط این شبکه تهیه می شود. این کانال دارای ۲۳۵ کارمند بوده و گروه های سنی ۳ تا ۱۵ سال را پوشش می دهد. تلویزیون الجزیره در ژانویه ۲۰۰۱ الجزیره نت (ALJAZEERA.NET) را به عنوان عمده ترین سایت اینترنتی خبری عربی افتتاح کرد که در صدر رسانه های عرب قرار گرفت. عنوان ها و مباحث داغ همراه با گزارش های خبری واقع بینانه و بازخوردهای متقابل از ویژگی هایی هستند که موجب شده الجزیره نت در میان ۵۰ سایت اول جهان قرار گیرد.

---