حصیر‌

حصیربافی‌ یا بافت‌ بوریا یکی از قدیمیترین‌ صنایع‌ دستی و شاید کهنترین‌ آنهاست‌.‌نمونه‌های بدست‌ آمده در بین النهرین‌ و آفریقا گواه آنست که‌ حصیر بافی‌ و سبد بافی‌ منشا‌نه …

حصیربافی‌ یا بافت‌ بوریا یکی از قدیمیترین‌ صنایع‌ دستی و شاید کهنترین‌ آنهاست‌.‌نمونه‌های بدست‌ آمده در بین النهرین‌ و آفریقا گواه آنست که‌ حصیر بافی‌ و سبد بافی‌ منشا‌نه فقط نساجی‌، بلکه، سفالگری یا کوزه‌ گری نیز بوده‌ و اسناد و مدارکی‌ در دست‌ است‌ که‌‌نشان می‌دهد نخستین زیراندازهای بشری از نی‌ و گیاهانی‌ که‌ در باتلاقهای سفلای بین‌النهرین‌ میروئیده، تهیه شده و اولین سر پناهها پس‌ از زندگی‌ در غاره‌ها به‌ کمک حصیر ونی‌‌پدیدآمده است‌ . حصیر بافی‌ در بسیاری‌ از کشورهای جهان بویژه آن دسته از ممالکی که‌ به‌‌مواد اولیه مورد نیاز این‌ رشته دسترسی‌ دارند، مرسوم و متداول‌ بوده‌ و از مهمترین‌‌کشورهای تولید کننده محصولات حصیری میتوان: برمه‌ هنگ کنگ هند اندونزی ژاپن‌‎-‌جمهوری‌ کره مالزی پاکستان سریلانکا تایلند مکزیک‌ کامرون‌ چاد اتیوپی‌ و سنگال را نام‌برد.‌

حصیربافی‌ در ایران نیز دارای سابقه طولانی‌ است‌. صنعت پررونق‌ بافت‌ حصیر و نی‌ در‌سیستان بحدی گسترده‌ بود که‌ فرآورده‌ هایش‌ همه نقاط ایران فرستاده‌ میشد. امروزه‌ در‌مناطق مختلف کشورمان بویژه مناطق شمال و جنوب آن، هر کجا که‌ دسترسی‌ به‌ برگ درخت‌‌خرما، ساقه‌ گندم، نی‌ و ترکه‌ امکانپذیر باشد میتوان نشانه‌هایی‌ از حصیر و سبد بافی‌ را‌یافت‌.‌

مراکز تولید‌

در استانهای سیستان و بلوچستان، خوزستان، کردستان، هرمزگان، بوشهر، کرمان، یزد،‌فارس‌، مازندران، گیلان و تهران حصیر بافی‌ در خوزستان، خراسان و آذربایجان شرقی‌‌سبدبافی‌ در گیلان مروارید بافی‌ و چم‌ بافی‌ رایج‌ است‌. حصیرهای ساخت‌ شمال طرحهائی‌‌هندسی‌ دارند که‌ از خود بافت‌ نی‌ طبیعی یک‌ رنگ‌ پدید می‌آیند و در میناب نوارهای رنگین‌از نی‌ قرمز، در داخل‌ حصیر بافته می‌شود. حصیر نه‌ فقط بعنوان کف‌ پوش و زیر انداز، بلکه‌همراه باتیرهای چوبی‌ بعنوان پوشش‌ سقف خانه‌ها نیز بکار میرود. در چادرهای عشایری،‌دیواره‌ چادر از بافتن نی‌ به‌ ریسمان و موی بز میسازند. قشقائیها در این‌ زمینه طرحهایی‌‌مشبک با ریسمان مشکی بوجود می‌آورند. عشایر کرد نی‌های عمودی‌ را تماما از ریسمانهای‌رنگین پشمی می‌پوشانند و طرحهای هندسی‌ جانداری‌ از آنها می‌سازند و گاه تصویر آدمها و‌حیوانات را هم‌ بر آنها می‌افزایند، چیغها در درون‌ چادر در آستانه‌ در قرار دارند و تابستانها‌که حصیر بیرونی‌ را بالا میزنند تا هوا به‌ درون‌ بیاید، چیغ هم‌ مانع‌ دیده شدن درون‌ چادر از‌بیرون‌ می‌شود، هم‌ هوای خنک را از لابه‌ لای خود میگذراند و هم‌ جلوی گرد و غباری‌ را که‌‌ناشی‌ از باد و عبور حیوانات است‌ میگیرد.‌

بلوچها خانه‌های خود را به‌ شکل سبدهایی‌ غول آسا بنام کپر میسازند.‌

حالت‌ دیوار کپر که‌ از درون‌ به‌ گنبد میماند با نقشهای مارپیچ خود روح‌ آدمی‌ را بسوی‌نامتناهی‌ اوج‌ میدهد.‌

انواع مواد اولیه مصرفی‌‌

مواد اولیه مورد مصرف حصیر بافان نقاط مختلف ایران به‌ نسبت تنوع محیط جغرافیایی‌ کشور ‌مختلف و بیشتر عبارت‌ است‌ از: برگ درخت‌ خرما(پیش) برگ درخت‌ خرمای وحشی نر (پرگ) ‌برگ درخت‌ خرمای وحشی ماده‌ (داز) ساقه‌های نی‌ باتلاقی‌ مناطق گرمسیری خوزستان‌ساقه‌های نی‌ باتلاقی‌ مناطق سردسیر اطراف دریاچه‌ زریوار نزدیکی شهر مریوان ساقه‌های نی‌ ‌باتلاقی‌ مردابهای انزلی‌ (لی‌ یا لیغ) ساقه‌های گندم در استانهای زنجان و آذربایجان ساقه‌های ‌نی خود روی‌ اطراف رودخانه‌های استان فارس‌ (مور) ساقه‌های نی‌ باتلاقی‌ اطراف دریاچه‌‌هامون در نزدیکی زابل‌ ترکه‌ بید در استانهای تهران و مازندران و روستاهای مراغه‌ و‌ساقه‌های نی‌ خود روی‌ اطراف جویهای آب -نی‌ باغی‌ .‌

ابزار حصیربافی‌‌

ابزار و وسایل‌ مورد استفاده‌ در حصیر بافی‌ بسیار محدود بوده‌ و از تعدادی‌ ابزار ساده‌ و‌ابتدایی‌ نظ‌یر داس، انواع کارد، سوهان، درفش‌، قیچی، سوزن‌ و... تجاوز نمیکند. این‌ ابزار‌که عمدتا برای قط‌ع‌ گیاهان و پیراستن آنها به‌ منظور آماده‌ سازی‌ مواد اولیه مورد استفاده‌‌قرار میگیرد و گاهی‌ نیز حین تولید بعنوان وسیلهای کمکی امر ساخت‌ را تسهیل می‌بخشد‌دارای ساختمان و خصوصیات بسیار ساده‌ یی‌ است‌ و آنچه بیشتر محصولات حصیری را شکل‌میبخشد مهارت‌ و ذوق‌ دست‌ اندرکاران است‌.‌