رقابت انتخاباتی, سبقت در خیر

در اندیشه سیاسی اسلام, مفاهیمی چون قدرت, مشارکت در قدرت, مهار قدرت و مانند آن جایگاهی ندارد

در اندیشه سیاسی اسلام، مفاهیمی چون قدرت، مشارکت در قدرت، مهار قدرت و مانند آن جایگاهی ندارد؛ زیرا اصولا این امور مسئله جامعه اسلامی و قرآنی نیست؛ چرا که در اندیشه سیاسی اسلام، به جای این اصطلاحات مادی و دنیوی، مسائلی چون ولایت همگانی، مشارکت در امور اجتماعی، مسئولیت اجتماعی، وظیفه و تکالیف مؤمن نسبت به جامعه و رهبری مطرح است. بنابراین، هر کسی موظف است تا برای رهایی از خسران ابدی نه تنها در انجام کارهای عبادی شخصی صرف چون نماز و روزه و حج بکوشد، بلکه لازم است تا در کارهای عبادی اجتماعی نیز مشارکت فعال داشته باشد و اهل انفاق، زکات و دستگیری مردم باشد و کارهای نیک انجام دهد و حتی دیگران را بدان بخواند و توصیه و سفارش کند. (بقره، آیات ۱ تا ۵؛ سوره عصر و آیات دیگر)

مشارکت در عرصه های اجتماعی، وظیفه ای همگانی

از نظر اسلام، هر انسانی وظیفه دارد به عنوان مکلف در امور اجتماعی مسئولیت بپذیرد و فعالانه در همه کارهای خیر و نیک مشارکت داشته باشد. اسلام به شدت با هرگونه رفتار ضداجتماعی مخالفت می کند و رهبانیت را برنمی تابد؛ زیرا سعادت شخصی را در گرو سعادت جمعی می داند. (حدید، آیه ۲۷؛ سوره عصر) از این رو مشارکت در همه عرصه های اجتماعی از عمران مساجد (توبه، آیه ۱۸)، جهاد و جنگ در راه خدا (مائده، آیه ۳۵)، تولید علم و ثروت و آبادانی زمین و ایجاد تمدن جهانی (هود، آیه ۶۱) قیام به عدالت و اجرای قسط و برپایی و اجرای قوانین (حدید، آیه ۲۵)، آموزش و تعلیم و تربیت (بقره، آیه ۱۲۹؛ آل عمران، آیه ۱۶۴) و مانند آن امری واجب و تکلیفی الزام آور است که نمی توان از زیر بار آن شانه خالی کرد.

پس حضور هر مسلمانی در هر عرصه اجتماعی، به عنوان انجام تکلیف و وظیفه، عملی عبادی است که موجبات تعالی فرد و جامعه و سعادت دنیوی و اخروی را فراهم می آورد. حضور در عرصه هایی چون انتخابات و در اموری چون شوراها، برای همه کسانی که شایسته مشورت هستند، لازم و تکلیف است و کسی نمی تواند از انجام این تکلیف و وظیفه خودداری کند و در جایی که به حکم اسلام لازم است تا به عنوان اتاق فکر در جامعه حضور قوی داشته باشد و به رهبری و کارگزاران نظام اسلامی مشاورت دهد، نباید از انجام این مسئولیت سر باز زند.

خداوند همان گونه که به پیامبر(ص) به عنوان اولوالامر و رهبری جامعه فرمان می دهد تا از مشورت های دیگران سود برد، همچنین به مؤمنان و مسلمان فرمان می دهد تا مشارکت فعال در این عرصه داشته باشند و به درخواست مشورت ایشان پاسخ مثبت دهند. (آل عمران، آیه ۱۵۹)

اصولا جامعه اسلامی از آن جایی که جامعه عقلایی است افراد آن به حکم عقل می کوشند تا از مشاورت و مشورت دیگران سود برند و عقل دیگران را بر عقل خویش بیفزایند و خود را از راهنمایی های عقول دیگران بهره مند سازند. این مسئله بویژه در کارهای اجتماعی و انجام مسئولیت های اجتماعی بیشتر نمود می یابد، زیرا امور اجتماعی از پیچیدگی های فزون تر برخوردار است و لازم است تا با مشاورت از دیگران، مسایل آسان تر و ساده تر گردد و از علم و دانش و خبره دیگران استفاده شود. (شوری، آیه ۳۸)

رقابت و سبقت در کار خیر

جامعه اسلامی، به قصد انجام مأموریت های الهی که مأموریت همه پیامبران و مؤمنان در طول تاریخ بوده است، بر آن است تا براساس عقل و وحی، انسان را در مقام خلافت الهی و حق بنشاند و سعادت دنیوی و اخروی مردم را تحقق بخشد. برهمین اساس هر مسلمانی به عنوان شهروند، بر خود فرض و واجب می داند که در کارهای خیر اجتماعی و امور زندگی بشری مشارکت فعال داشته و بخشی از مسئولیت و نقش های اجتماعی را به عهده گیرد. اینجاست که رقابت سالمی در چارچوب مسئولیت پذیری و انجام تکالیف الهی شکل می گیرد و هر کسی در انجام کارهای خیر و نیک بر دیگری سبقت می گیرد و با شتاب و سرعت می کوشد تا آن را به سامان برساند و کاری بر زمین نماند.

خداوند با عبارت: فاستبقوا الخیرات به مؤمنان توجه می دهد که هر کسی می بایست مانند مسابقات بکوشد تا بر دیگری با سرعت سبقت گیرد و بکوشد تا اولین کسی باشد که وظیفه و مسئولیت اجتماعی و کار خیری را انجام داده است و بر این اولین بودن ها افتخار کند و به خود ببالد که وظیفه ای را انجام داد و مسئولیتی را به عهده گرفت.

این مسارعت و شتاب در کارهای خیر اجتماعی، به معنای شتاب گرفتن و رفتن به سایه امنیت الهی و مقام مغفرت است. (آل عمران، آیه۱۳۳) کسی که در کارهای خیر شتاب و سرعت می گیرد و اجازه نمی دهد که کسی بر او در انجام کارهای خیر سبقت و پیشی گیرد، در حقیقت به سوی بهشت، سبقت گرفته و از آتش دوزخ خود را رهایی بخشیده و از خسران ابدی به در آمده است.(حدید، آیه۲۱)

ازنظر قرآن راه مستقیم رهایی و نجات و رسیدن به مقام خدایی شدن، سبقت در کارهای خیر اجتماعی است. (یس، آیه۶۶؛ بقره، آیه۱۸۴؛ مائده، آیه۴۸) بنابراین، هرکسی که امید رهایی و رسیدن به تقرب و متاله شدن و بهشت رضوان الهی را دارد، می بایست در کارهای خیر اجتماعی و پذیرش مسئولیت ها و نقش های اجتماعی پیشی گیرد.

انتخابات، رقابت برای انجام مسئولیت الهی

از مصادیق روشن کارهای خیر، مشارکت در عرصه های اجتماعی و انجام مسئولیت های اجتماعی است؛ زیرا اسلام ، خیر را در کارهایی می داند که انسان برای رضایت و خشنودی خدا انجام می دهد و دیگران از آن سود می برند حتی اگر خودش به ظاهر بهره ای از این کار نبرد؛ چراکه این گونه کارهای اجتماعی مانند انفاق و ایثار و احسان و جهاد از ماندگاری برخوردار است و به عنوان باقیات صالحات برای فرد می ماند.

هر انسانی موظف و مکلف است تا در کارهای اجتماعی از دعوت دیگران به کارهای خیر و توصیه آنان به این تا انجام کارهای اجتماعی خیرخواهانه و نیکوکارانه، مشارکت فعال داشته باشد. انتخابات به عنوان یک روش در انتخاب شایستگان برای مشاورت به دولت اسلامی و رهبری یا شایستگان برای انجام کارهای خطیر اجتماعی، مطرح می باشد. بنابراین، وظیفه انتخاب کننده و انتخاب شونده است تا به عنوان انجام مسئولیت و نقش اجتماعی بر یکدیگر سبقت جویند و بخواهند تا هر کسی زودتر از دیگری رأی خود را در صندوق اندازد و مسئولیت اجتماعی مشاورت و معاونت در امر کارهای اجتماع و جامعه را به عهده گیرد.

بنابراین، ازنظر اندیشه سیاسی اسلام، حضور هر شخص در مقام انتخاب کننده یا انتخاب شونده، به معنای رقابت در سبقت جویی برای کارهای خیر و انجام وظیفه و مسئولیت است و می بایست از این دید به مسأله حضور در عرصه انتخابات نگریست.

اگر چنین نگرشی به مسأله انتخاب در جامعه اسلامی شکل گیرد، دیگر چیزی به نام بد خلقی های انتخاباتی و رقابت ناسالم، رقابت های غیرقانونی و اتهام زنی و افترا بستن و هتک حرمت ها و آبروریزی ها معنا و مفهوم نخواهد داشت. به امید روزی که جامعه اسلامی چنین نگرشی را پیدا کند و در چارچوب فرهنگ قرآنی در عرصه های اجتماعی از جمله انتخابات مشارکت کند و وظیفه خود را انجام مسئولیت الهی بداند و نه چیز دیگر.

علیرضا شعاعی