همه داشته های جدایی نادر از سیمین

در برقراری رابطه منطقی بین محبوبیت و اقبال یک فیلم در فستیوال های جهانی و مبادلات سیاسی پس زمینه آن حرف و حدیث های زیادی وجود دارد. اصولا برخی از جشنواره های سینمایی دنیا به آثار ساخته شده جهان سوم، دیدی بعضا افراطی و جانب دارانه دارند و در این بین تعاملات سیاسی و منطقه ای در قبول و رد یک اثر سینمایی تاثیر مستقیمی دارد. اما هستند جشنواره هایی که بعد هنری اثر ارائه شده بر تعاملات سیاسی در آن ارجحیت دارد. حال در طول یک سال گذشته فیلمی مانند جدایی نادر از سیمین مورد اقبال اکثر جشنواره های سینمایی دنیا قرار گرفته است. این استقبال که تاکنون در مورد هیچ فیلم ایرانی دیگری صورت نپذیرفته بود تا جایی ادامه داشت که جدایی... جایزه گلدن گلاب را ازآن خود کرد. این موفقیت آنقدر در سینمای ما بی سابقه بود که موج متفاوتی از تائید ها و تکذیب ها را در حواشی این فیلم به راه انداخت.عده ای این موفقیت را یک بازی صرفا سیاسی می دانستند و عده ای دیگر با رویکرد مثبت نگاه مضمونی فیلم را ستایش می کردند.

این تناقضات مختلف نه تنها باعث نشد چیزی از ارزش های ذاتی این فیلم کم شود بلکه به نوعی با نامزدی اسکار بهترین فیلم خارجی زبان به رواج اینگونه روایت ها دامن زده شد. این درحالی بود که تنها فیلم بچه های آسمان که نگاهی حساس به مقوله فقر داشت توانسته بود این موفقیت را کسب کند. با این موفقیت در حالی که برای اولین بار فیلمی ایرانی نامزد بهترین فیلم نامه غیر اقتباسی شده است، نگاه های متفاوتی را به این فیلم و مقوله روایتی آن جذب کرده است. در ادامه سعی می کنیم دلایل موفقیت این فیلم در سطح جهانی را بررسی نمائیم.

مهمترین وجه بارز موفقیت این فیلم در مضمون جهان شمول اصلی فیلم نامه نهفته است. تجربه نشان داده است اصولا در زمینه آثار هنری نوشتاری یا سینمایی، مضمون نهفته قصه اگر بتواند با وجه انسانی مخاطب ارتباط برقرار کند بی شک مورد اقبال او قرار خواهد گرفت. نمونه اینگونه موارد در زمینه فرهنگی در بین آثار پخش شده تلویزیون خودمان بسیار زیاد است. سریال های خارجی زیادی بودند که توانستند مورد اقبال مخاطب ایرانی قرار بگیرند. جدایی... در این وجه با نشان دادن خانواده ای در آستانه فروپاشی، مضمونی جهانی را دستمایه درام خود قرار داد. روایت داستان اختلاف بین نادر و سیمین در هر کجای این دنیا می تواند رخ دهد.

از وجه دیگر رابطه بین مادر و پدر و فرزند نیز یک موضوع جهانی به حساب میآید. در همه نقاط دنیا فرزند برای هرپدر و مادری عزیز است و بعضا در بسیاری موارد اختلافات شدید خانوادگی برسر فرزند به راه می افتد. از نگاهی دیگر نوع رابطه نادر و پدرش می تواند هر انسان نوع دوستی را تحت تاثیر قرار دهد.

اگر از منظر دینی به این فیلم نگاه کنیم، اضطراب و ترس نهفته در چشمان راضیه به نوعی ترس از انجام ندادن وظایف دینی است. موضوعی که در همه ادیان الهی به نوعی بیان شده است و آدمی با هر کیش و آیینی می تواند با اضطراب و نگاه های سرشار از ترس او همذات پنداری کند.

حجت و نادر هر کدام می توانند نماینده شخصیت هایی از چهار گوشه جهان باشند.عدالتی که مد نظرحجت است در هر کجای این عالم معنی پیدا می کند. ترس ها وعدم اطمینان نادر در هر موضوعی و تضاد ظاهری او با همسرش می تواند در هر نقطه ای از عالم نماینده کاراکتری باشد. فرهادی با این نگاه کاراکترهایش را تعریف می کند و شاخصه های کارگردانی او در استفاده مناسب از فضا سازی و فیلمنامه ای استخوان دار در کنار فیلمبرداری موفق محمود کلاری و مجموعه بازی های به یاد ماندنی فیلم سبب شده است اثری درخور ستایش به جهانیان معرفی شود.علی الخصوص که این موفقیت ها سبب شده است که دریافت جایزه های بزرگ عالم سینما برای یک فیلم ایرانی خارج از تصور نباشد. مضمون اصلی جدایی نادر از سیمین در پس زمینه کاراکترهای آن است. تردید و شک نادر و سیمین، نگرانی و اضطراب حجت و راضیه، تنهایی و بی کسی ترمه و نگاه های معنادار پدر نادر مسئله ای مختص به جغرافیای خاصی نیست. هر انسانی در هر کجای این کره خاکی می تواند با این کاراکترها ارتباط برقرار کند. جدایی، نماینده سرافراز کشور ما در اسکار است و چه این فیلم را دوست داشته باشیم یا مخالفش باشیم در هر صورت این فیلم مهم ترین جایزه سینمایی تاریخ ایران را کسب کرده است. پس با مخالفت خوانی، خود را زیر سوال می بریم.

نویسنده : سیده مریم مطلب پور