هالیتوز بوی بد دهان و بینی مروری بر علل ایجاد كننده و چگونگی برخورد با آن

هالیتوز یا بدبویی دهان یك شكایت شایع در بین بیماران مراجعه كننده به مطب متخصصین داخلی و گوش و حلق و بینی , دندانپزشكان و پزشكان عمومی می باشد اكثر بیماران بدون گرفتن نتیجه خاصی , از مراكز درمانی خارج می شوند و گاه این پدیده باعث بروز مسایل جدی در خود و خانواده آنها می گردد

هالیتوز یا بدبویی دهان یك شكایت شایع در بین بیماران مراجعه كننده به مطب متخصصین داخلی و گوش و حلق و بینی ، دندانپزشكان و پزشكان عمومی می باشد. اكثر بیماران بدون گرفتن نتیجه خاصی ، از مراكز درمانی خارج می شوند و گاه این پدیده باعث بروز مسایل جدی در خود و خانواده آنها می گردد.دلایل هالیتوز به سه دسته تقسیم می شوند. علل غیر پاتولوژیك ،علل پاتولوژیك و علل روحی روانی . علاوه بر مسایل مطرح شده در كتب و مقالات اخیرا ارتباط محكمی را بین وجود هلیكوباكترپیلوری و پدیده بدبویی دهان عنوان كرده اند كه روش درمان این عارضه را تغییر داده است.در این مقاله سعی در جمع آوری اطلاعات مفید برای درك بهتر بدبویی دهان و چگونگی برخورد و درمان با آن شده است . همچنین ارتباط بین هلیكوباكترپیلوری و بدبویی نیز مورد بحث قرار گرفته است.واژه های كلیدی : هالیتوز ، بوی بد دهان ، هلیكوباكترپیلوری

مقدمه

هالیتوز از واژه halitus به معنای بازدم ریشه گرفته است و عبارت از نفس بدبو ، زننده یا ناپسندی است كه از حفره دهان – بینی خارج می شود و به آن fetor oris یا fetor ex ore نیز می گویند. زمانی پزشكان سعی می كردند بین هالیتوز و دو اصطلاح اخیر تفاوت قایل شوند و هالیتوز را فقط به مواردی می گفتند كه بوی بد دهان منشا سیستمیك داشته و دفع بو از طریق ریه باشد. امروزه به چنیــــــن تفاوتی معتقد نیستند و به هر بوی بدی كه از حفره دهان – بینی بیرون آید صرف نظر از آنكه منشا آن در همین حفره باشد از سایر نقاط بدن منشا گیرد ، هالیتوز اطلاق می شود. به علت عدم وجود معادل فارسی كه تعریف هالیتوز را به صورت بدبویی غیر طبیعی دهان و بینی در یك كلمه بگنجاند از همان كلمه استفاده شد. هالیتوز مشكلی شایع است و گفته می شود می تواند به طور متناوب اكثر افراد بالغ را دچار كند . در یك بررسی كه در ژاپن به روی دانشجویان زن بهداشت دندان انجام شده ، نیمی از آنان معتقد بوده اند كه گاه هالیتوز دارند.

هالیتوز حداقل از سه جهت مهم است :

۱) با آزار دیگران به صورت یك مانع در برخوردهای اجتماعی عمل می كند و باعث كاهش كارآیی فرد می شود.

۲) فردی كه از بوی بد دهان خود آگاه است ممكن است بگونه ای نسبت به پاكی دهان دچار وسواس شود كه با كارایی وی مداخله كند.

۳) هالیتوز نشانه ای از یك وضعیت غیر طبیعی است كه نیاز به تشخیص و درمان دارد.

با وجود چنین شیوع و اهمیتی بررسیهای انجام شده روی آن اندك است و غالب كتابهای درسی دندانپزشكی و پزشكی درباره آن چیزی نگفته اند یا حاوی نكات اندكی هستند. برای همین دانش آموختگان، اغلب برخورد با این مسئله را مشكل می یابند. اندك بودن بررسیهای انجام شده عمدتا به علت مشكل اندازه گیری علمی هالیتوز است . از سوی دیگر شركتهای بزرگ سازنده وسایل بهداشت دهان كه قاعدتا باید چنین تحقیقاتی را پشتیبانی مالی كنند ، غالبا فقط مایل به پشتیبانی از تحقیقاتی هستند كه محصولات آنها را بررسی كرده و فروش تجاری داشته باشد.

عوامل موثر در ایجاد هالیتوز

۱- علل غیر پاتولوژیك

- تغییرات بالینی

- تنفس صبحگاهی

- تنفس گرسنگی

- تنفس قاعدگی

- تنفس سیگاری

- غذا

- دارو

۲- علل پاتولوژیك

- با منشا دهان و دندان

- با منشا بینی

- با منشا سینوس ها

- با منشا لوزه ها و حلق

- با منشا دستگاه گوارش

- با منشا ریوی

- با منشا بیماریهای سیستمیك

۳-علل روانی

- توهم بویایی

*با منشا خارجی

*با منشا داخلی

- صرع و لوب گیجگاهی

عوامل و آسیب زایی

همیشه نمی توان علتی برای هالیتوز یافت و معمولا نیز چنین است. این امر به علت تنوع علل آن و اندك بودن بررسیهای انجام شده است . هنگام برخورد با بیمار شاكی از هالیتوز باید سه گروه اتیولوژیك را در نظر داشت : گروه غیر پاتولوژیك ، گروه پاتولوژیك و گروه با منشا روانی الف علل غیر پاتولوژیك

۱-افزایش سن

بوی دهان شیرخواران و كودكان شیرین ، بوی دهان در دوره بلوغ غیر ناخوشایند ، بوی دهان بالغین تند و بوی دهان افراد سالخورده سنگین و زننده توصیف شده است. همراه با افزایش سن باكتریهای دهان افزایش می یابد و شاید به همین سبب زنندگی بوی دهان با افزایش سن بیشتر می شود.

۲- نفس صبحگاهی

شاید شایعترین علت هالیتوز باشد. دهان سرتاسر روز بوسیله بزاق شستشو می شود.PH بزاق حدود ۵/۶ و بطور خفیفی برای باكتریهای گرم منفی و بی هوازیها باكتریواستاتیك است . به هنگام خواب جریان بزاق كم می شود و بزاق گرد آمده به آرامی تغییر می كند . PHآن به حدود ۷ می رسد و آنزیم ها تخریب می شوند كه خود باعث بودار شدن بزاق می گردد. از سوی دیگر ذرات غذا و اپیتلیوم جدا شده ، محیطی مناسب برای تغییر فلور دهان است . با تشدید رشد باكتریها و تخریب این مواد نفس ناخوشایند صبحگاهی پدید می آید. پس از برخاستن از خواب با خوردن ، نوشیدن و صحبت كردن جریان بزاق تحریك شده مواد را شسته و نفس صبحگاهی بطور طبیعی برطرف می گردد.

۳- نفس گرسنگی

دهان كسانی كه به عللی چون رژیم غذایی یا روزه داری یك یا چند وعـــــده غذایی را نخورده اند ، بوی ناخوشایندی می دهد ، برخی معتقدند این امر به علت بازدم ریوی محصولات فرار متابولیسم چربیها و پروتئینهای بدن است . كاهش جریان بزاق و خشكی دهان نیز قطعا نقش مهمی دارد.

۴-نفس قاعدگی

در برخی منابع به بوی بد دهان در زنان قاعده اشاره شده است . احتمالا روز قبل از شروع قاعدگی شروع می شود و گفته شده در زنان با قاعدگی دردناك بیشتر رخ می دهد.

۵- غذا

– سیر شناخته شده ترین غذا در این ارتباط است . دیده شده كه دادن سیر از راه فیستولهای دستگاه گوارش و حتی مالیدن آن به پاهای فرد می تواند منجر به بوی سیر در دهان وی شود . پیاز ، ماهی ، غذاهای ادویه دار ، رژیم های پرچربی ، نوشابه های الكلی و رنگهای غذایی از سایر مواردی هستند كه باعث بوی مخصوص به خــــــــود می شوند.

داروهای ایجاد كننده هالیتوز

دی متیل سولفوكسید

آمیل نیتریت

پارالدئید

ایزوسورباید دی نیترات

ویتامین B۶

تتراسیكلین

۶- داروها

د ی متیل سولفوكسید آمیل نیتریت پارالدئید ایزوسورباید دی نیترات و برخی ویتامینها مثل ویتامین B۶ از داروهایی هستند كه می توانند باعث هالیتوز شوند. این امر احتمالا به علت دفع قسمتی از دارو از طریق ریه است . گزارشی از یك بیمار وجود دارد كه استفاده نادرست از تتراسیكلین باعث زبان سیاه مودار و هالیتوز شده كه با قطع دارو ، هر دو برطرف گشته است .

---