رؤیاهای نسل پیاده رو

مایهٔ تباهی یك نسل و مایهٔ نجات نسل های بسیار » این یك مثل چینی است, مال قضیهٔ ساخت دیوار چین وقتی خاقان تصمیم گرفت با یك دیوار بزرگ خیال خودش را از جنگ با اقوام مهاجم راحت كند, تمام مردان امپراتوری برای ساخت این بنای عظیم به كار گرفته شدند

خارجی‌ها به‌شان می‌‌گویند NEET، ما هم معمولا به‌شان می‌گوییم آدم‌های علاف. این‌‌ها یك تفاوت عمده با آدم‌های بیكار دارند. آن‌ها نه درس می‌خوانند، نه كار می‌كنند، نه تمایلی به كار كردن دارند و نه مهارتی برای داشتن حرفه و شغلی.

حتی یك ذره انگیزه هم تویشان پیدا نمی‌شود. در واقع بودن‌شان هیچ سودی برای جامعه ندارد.

البته فكر نكنید آن‌ها همه از جماعت فقیر و بی‌پول‌اند، نه توی هر قشری از جامعهٔ ما از این جور جوان‌ها پیدا می‌شود. حتی شاید در میان خانواده‌های مایه‌دار آمارشان بیشتر هم باشد.

خارجكی‌ها برای این قماش یك اصطلاح خاصی پیدا كرده‌‌اند. به‌شان می‌گویند نیت (NEET). كلی هم تا به حال برایشان برنامه‌ ریخته‌اند و درباره‌شان تحقیق و پژوهش كرده‌اند. منتها توی كشور ما راجع به این جماعت بیكار و علاف تا به حال هیچ كاری نشده است.

خانواده‌ها هم خیلی وقت‌ها بی‌خیال آن‌ها شده‌اند و دیگر نمی‌‌دانند با این جماعت بی‌انگیزه چه كار باید كرد. كافی است نگاهی به دور و بر خود و فك و فامیل‌تان بیندازید.

آمار نیت‌های جامعهٔ ما هم روزبه‌روز دارد افزایش پیدا می‌‌كند. حالا درست كه اشتغال و ازدواج و مسكن جوانان خیلی مهم‌ترند، اما آیا برای نیت‌های جامعه نباید فكری كرد؟ پژوهشی، آماری، برنامه‌ای، چیزی. این بیماری شدیدا واگیردار است ها!

● كار، كار انگلیسی‌هاست!

یک مشت جوان علاف بیکار بی‌عار با موی بلند و روی سیاه و ناخن دراز و... واه واه واه! همان‌ها که به قول شاهکار بینش‌پژوه «خانه بابایشان نان مفت می‌خورند و گردن کلفت می‌کنند.»

اگر تا به حال چنین آدم‌هایی را دیده‌اید یا می‌شناسید یا حتی احیانا جزوشان محسوب می‌شوید(!)، بدانید و آگاه باشید که حضور و وجود این فرقهٔ جدیده در ادبیات اجتماعی روز دنیا به رسمیت شناخته شده و نام نامی‌شان به عنوان فخیمهٔ نیت ( NEET ـ با NEAT اشتباه نشود!) مزین گشته است.

تا این حد که حتی توی دایره المعارف اینترنتی «ویکی پدیا »هم برای خودشان مدخل دارند و حسابی سری توی سرها درآورده‌اند! و تو چه دانی که نیت چیست؟

خدا رحمت کند دایی جان ناپلئون را. راست می‌گفت که کار، کار انگلیسی‌هاست! نمونه‌اش همین «نیت».

آقایان دولتمردان اهل کشور بریتانیای کبیر، اوایل دهه ۹۰ داشتند مردم محترم کشورشان را طبقه‌بندی می‌کردند. آن هم برای این که بدانند چقدر کارگر و کشاورز و معلم و دکتر و طفل شیرخوره و پیرمرد از کارافتاده دارند تا برایشان برنامه‌ریزی کنند، اما ضمن این کار به فرقهٔ غریبی برخوردند که نه مدرسه می‌رفتند، نه در جایی برای کار استخدام بودند و نه دورهٔ آموزش شغلی را می‌دیدند.

متأسفانه سنشان هم با طفل شیرخوره یا پیرمرد از کارافتاده اختلاف زیادی داشت. آن ها هم برداشتند یک علامت اختصاری برای این گروه که به قول خودشان:

Not currently engaged in Employment, Education or Training بودند انتخاب کردند.

حروف بزرگ این عنوان را هم گذاشتند کنار هم تا شد نیت: «NEET».

این جماعت گرچه در انگلیس کشف شدند، اما به سرعت در سایر کشورها به‌خصوص ژاپن گسترش پیدا کردند. (یا شاید قبل از آن هم بودند و کسی آن‌قدر جدیشان نگرفته بود که برایشان اسمی انتخاب کند!) در حال حاضر انگلیس و ژاپن بیش از بقیهٔ کشورهای دنیا درگیر مسائل و معضلات اجتماعی «نیت» جماعت هستند.

تعریف دقیق این دسته توی این دو کشور کمی با هم فرق می‌کند. به‌خصوص در مورد ردهٔ سنی‌شان. در انگلیس نیت به افراد بین ۱۶ تا ۱۸ سالی گفته می‌شود که در فعالیت‌های اجتماعی شرکتی ندارند و دنبال کار و کاسبی به درد بخوری برای رفاه زندگی‌شان نیستند.

اما این تقسیم‌بندی در ژاپن افراد ۱۵ تا ۳۴ سال را در برمی‌گیرد که نه ازدواج کرده‌اند، نه مدرسه می‌روند، نه کار خانه می‌کنند، نه شغلی دارند و نه حتی دنبالش می‌گردند. البته افرادی که برای مدت کوتاه و به طور موقت هم این ویژگی‌ها را داشته باشند، جزو نیت طبقه‌بندی می‌شوند که بعضی از زعمای قوم این مسأله را قبول ندارند و می‌گویند باید بینشان تفکیک قائل شد.

«کی کودو» مدیر یک بنگاه کاریابی برای جوانان در ژاپن است. او اعتقاد دارد که جوان‌های امروز دیگر اعصاب حقوق‌بگیر بودن را ندارند. دلشان می‌خواهد تجربه‌های شغلی تازه‌ای داشته باشند. مثلا به کارهای پاره‌وقت رومی‌آورند یا خودشان مستقلا وارد صنعت می‌شوند. اما این وسط بعضی‌ها هم نمی‌توانند کاری از پیش ببرند و می‌شوند نیت.

از آن‌جا که نیت‌ها هیچ‌گونه فعالیت اقتصادی یا تولیدی انجام نمی‌دهند و صرفا مصرف‌کننده هستند (در واقع به نوعی زندگی انگلی دارند)، باعث پایین آمدن رشد اقتصادی می‌شوند. تمایل این افراد به انجام جرم و جنایت نیز بیشتر از دیگران است.

این‌گونه مسائل، دولتمردان را به شدت نگران می‌کند. مضاف به این‌که عدهٔ آن‌ها مدام در حال زیاد شدن است. مطابق آمار، ژاپن در سال ۲۰۰۳ چهار صد هزار نیت داشته که این تعداد نسبت به سال ۹۷، پنج برابر افزایش نشان می‌دهد.

نیت‌ها از آسایش و رفاه نسبی برخوردارند و به همین خاطر نیازی به کار یا تحصیل در خود نمی‌بینند. حمایت اقتصادی بیش از حد والدین از فرزندان، یکی از علل اصلی نیت شدن آن‌هاست که از هر گونه فعالیتی بی‌نیازشان می‌کند.

این مسأله به‌خصوص در ژاپن که پدر و مادرها بلانسبت شما مثل چی کار می‌کنند تا آب توی دل فرزندانشان تکان نخورد، زیاد دیده می‌شود.

رئیس مرکز حمایت از جوانان ژاپن معتقد است چون جامعه و مردم ژاپن در سال‌های اخیر بسیار ثروتمند شده‌اند، به فرزندانشان بیش از حد توجه می‌کنند و در نتیجه جوانان برای مستقل شدن باید متحمل فشارهایی شوند.

در واقع جور «لوس» بار آمدن این جوانان در خانواده را جامعه باید بکشد. حضور نامنظم در کلاس‌های مدرسه و عدم رعایت نظم اجتماعی خانوادگی در سنین پایین، از دیگر عوامل مؤثر ظهور پدیدهٔ نیت است.

محققان معتقدند که چهار دسته نیت وجود دارد: دستهٔ اول افرادی از جامعه كه طرد و منزوی شده‌اند، دوم آن‌هایی که بعد از دیپلم گرفتن یا ترک تحصیل با بر و بچ و رفقا این‌ور و آن‌ور پلاس و علاف‌اند، دستهٔ سوم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که نمی‌توانند تصمیمی برای ادامهٔ مسیر زندگی‌شان بگیرند و دستهٔ آخر کسانی که به طور تمام وقت در جایی مشغول به کارند، اما به خاطر ضعف در مهارت‌های شغلی، اعتماد به نفسشان را از دست داده‌اند.

آیسامو کوندو یک نیت سی سالهٔ ژاپنی است. او وقتی ده سال قبل در دانشگاه قبول شد، خانواده و دوستانش را کلا بوسید و گذاشت کنار و حتی آپارتمانی را که پدر و مادر دلبندش برایش اجاره کرده بودند، پس داد. بعد از چند صباحی درس خواندن هم قات زد و از دانشگاه آمد بیرون.

«فکر کردم آخرش که چی؟ وقتی بیام بیرون، باید مثل بابام حقوق‌بگیر باشم. این شد که دیگه دوام نیاوردم و زدم به چاك.»

اما چند سال بعد نگرانی عجیبی بر آیسامو مستولی شد. «دیدم اگه همین‌جور بخوام یه پا هوا و یه‌لاقبا بمونم، چند سال دیگه عمرا هیشکی به‌ام کار نده. این شد که از سر ناچاری، رفتیم تو یه کتابفروشی.»

او حالا در یک مرکز مشاورهٔ شغلی است. جایی که با بنگاه‌های کاریابی معمولی فرق می‌کند. آن‌ها به جای این‌که مدام کارهای مختلف را به آیسامو پیشنهاد کنند، به او فرصت می‌دهند تا دربارهٔ هر کدام کاملا دقیق شود و اطلاعات لازم را کسب کند تا در نهایت ببیند که به کدامشان علاقه‌مند است.

این روزها از این دست مراکز مشاورهٔ شغلی در ژاپن فراوان به چشم می‌خورد. در مارس ۲۰۰۳، شانزده تای آن‌ها در شهرهای ژاپن راه‌اندازی شد که فقط یکی‌شان در کمتر از یک سال، ۷۲۰۰ مراجعه داشته است!

بله. معضل نیت‌ها بسیار جدی و مهم است و حلش به قول بزرگان یک عزم ملی را می‌طلبد. هر گونه برخورد قهری و نامعقول با این افراد «حساس»(!)، تنها مسأله را بغرنج‌تر می‌کند.

به همین خاطر است که مثلا وزارت بهداشت و تأمین اجتماعی ژاپن در حال فراهم کردن شرایط و امکاناتی است که نسل جوان را به رعایت نظم اجتماعی در زندگی عادت دهد. چرا که گریز از این نظم، یکی از عوامل بسیار مؤثر در بی‌انگیزگی شغلی ـ تحصیلی جوانان و ظهور پدیدهٔ نیت محسوب می‌شود.

دانشگاه توکیو هم برای کاهش روند رشد نیت در جامعه، اقدامات پیشگیرانه‌ای را در سنین پایین پیشنهاد می‌کند. مثل این که هر دانش‌آموز دبیرستانی را موظف کنیم یک نوجوان دورهٔ راهنمایی را آموزش دهد تا برای حداقل یک هفته کار در شرکت‌ها یا جاهای دیگر آماده باشد.

این اقدام به بچه‌ها یاد می‌دهد که آدم‌بزرگ‌ها آن‌قدرها هم کارهای خفنی انجام نمی‌دهند و شاید این مشکل فراری بودن از کار در سنین بالاتر را تا اندازه‌ای کاهش دهد.

احسان عمادی

احسان رضایی

---