مفهوم حکومت

▪ پرسش:
مفهوم حکومت در آموزه های قرآنی چه تفاوتی با مفهوم حکومت در اصطلاح سیاست و علوم سیاسی متعارف دارد؟
ـ پاسخ:
از جمله مفاهیم اساسی در قرآن کریم و آموزه های آن حکومت می باشد. …

پرسش:

مفهوم حکومت در آموزه های قرآنی چه تفاوتی با مفهوم حکومت در اصطلاح سیاست و علوم سیاسی متعارف دارد؟

ـ پاسخ:

از جمله مفاهیم اساسی در قرآن کریم و آموزه های آن حکومت می باشد. حکومت از ماده حکم است. حکم در لغت به معنای منع و بازداشتن برای اصلاح و کار محکم و استوار است و حکومت به معنای جلوگیری شخص از ظلم و ستم می باشد. حکومت و حکم، هر دو به معنای داوری کردن، فیصله دادن و نیز به معنای استقرار، ثبوت، اتقان و قاطعیت در رأی آمده است.

در اصطلاح سیاست و علوم سیاسی نیز حکومت و حکم به معنای فن کشورداری و تدبیر و اندیشه در اداره و تنظیم امور داخلی و خارجی کشور می باشد.

بنابر این در اصطلاح به فن تدبیر مدن و آیین کشورداری تعریف شده است، نه به معنای فرمانروایی و خودکامگی که هرگونه آزادی و استقلال در اندیشه و عمل افراد را سلب می کند. در این زمینه ارسطو می گوید: «کشورداری، عالی ترین شکل نمادین یک جامعه می باشد و هدف آن، چیزی جز تدبیر و اندیشه گرایی و جلب منافع و حفاظت مصالح و دفع مفاسد آن جامعه به وجه احسن نیست» (مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ص ۵۸)

مفهوم حکومت در آموزه های قرآنی معنا و مفهومی فراتر از آن چیزی که در علوم سیاسی متعارف از آن بحث می شود، دارد. حکومت هر چند به معنای فرآیند اعمال سیاست ها و تصمیم گیری از سوی مقامات رسمی در دستگاه سیاسی است، ولی در مفهوم قرآنی آن با کار ویژه هایی که برای آن بیان می شود، مفهومی فراتر پیدا می کند که می توان گفت: حکومت در آموزه های قرآن، خلافت و ولایت از سوی خداوند برای بسترسازی درجهت کمال یابی بشر است. از این رو، همه چیز در محور توحید و تکامل انسانی، معنا و مفهوم می یابد.

در این راستا حکومت به معنای سلطه و فرمان، یکی از مراتب توحید بوده و تنها خداوند حاکم برمال و جان انسان ها است. پس می تواند برای اداره امور بشر و کمال یابی او شخصی را از جنس بشر مشخص کند تا از جانب او حکومت کند. منظور از حکومت در اینجا همان حکومتی است که در قرآن از آن به عنوان حکومت مطلوب یاد شده است؛ حکومت مطلوبی که خدایی، صالح و در راستای کمالات انسانی می باشد.

در قرآن برای بیان مفهوم حکومت از واژگانی چون حکم، ملک، خلف و ولی استفاده شده است.