پنجشنبه, ۲۳ اسفند, ۱۴۰۳ / 13 March, 2025

مجله ویستا

فاطمه س در اندیشه امام خمینی

این نوشتار سزاوار می‏بیند، نظری به دیدگاه امام خمینی; در باره شخصیت فاطمه زهرا(س) داشته باشد، گذشته از آنکه حضرت امام; از فرزندان حضرت زهرا(س) است و در مکتب او پرورش یافته و عمر شریف خویش را در راه اهداف والای اسلام و اهل بیت(ع) سپری فرموده است، همزمانی میلاد امام خمینی; (بیستم جمادی‏الثانی سال ۱۳۲۰ ه .ق) و میلاد فاطمه زهرا(س) بر این مناسبت، دو چندان، افزوده است. حضرت امام; در برخی از پیامها و سخنرانیهای خود به ترسیم و توصیف شخصیت جاودانه فاطمه زهرا(س) پرداخته‏اند، اما به این نکته نیز باید توجه داشت که آنچه بیان کرده‏اند تنها اشاره به بخشی از فضایل بی‏پایان و وصف‏ناشدنی زهرای مرضیه(س) است، نه تبیین همه آن، که اصولا از قدرت بشر خارج است، و به کلام امام; نیز در این باره خواهیم پرداخت.

اینک سخنان حضرت امام; را تحت عناوینی چند به شما خواننده گرامی تقدیم می‏داریم:

۱) فاطمه(س) مایه افتخار

در دنیایی که در آن زندگی می‏کنیم، از گذشته تا حال، انسانها بر حسب دیدگاه خود از جهان و انسان و زندگی، به اشیاء یا اشخاصی افتخار می‏کرده‏اند و آنها را مایه فخر و مباهات خود دانسته‏اند، اما حضرت امام; فاطمه زهرا(س) را مایه افتخار می‏دانند، ببینیم چه کسانی به زهرای مرضیه(س) افتخار می‏کنند.

الف) افتخار جهان هستی

روز پر افتخار ولادت زنی [است] که از معجزات تاریخ و افتخارات عالم وجود است (۱) .

زنی که عالم به او افتخار دارد. (۲)

ب) افتخار خاندان وحی

زنی که افتخار خاندان وحی، و چون خورشیدی بر تارک اسلام می‏درخشد. (۳)

تاریخ اسلام گواه احترامات بی‏حد رسول خدا(ص) به این مولود شریف است. (۴)

ج) افتخار پیروان او

برای زن‏ها کمال افتخار است که روز تولد حضرت صدیقه را روز زن قرار داده‏اند، افتخار است و مسؤولیت. (۵)

۲) فاطمه(س) تجلی کمال انسان

تمام هویت انسانی در او جلوه‏گر است. (۶)

تمام ابعادی که برای زن متصور است و برای یک انسان متصور است در فاطمه زهرا(س) جلوه کرده و بوده است. (۷)

یک انسان به تمام معنی انسان، تمام نسخه انسانیت، تمام حقیقت زن، تمام حقیقت انسان،... تمام حیثیت زن، تمام شخصیت زن فردا [روز میلاد] موجود شد. (۸)

تمام هویت‏های کمالی که در انسان متصور است و در زن تصور دارد، تمام، در این زن است. (۹)

نکته: حضرت امام; در بیان اینکه چرا در آیه (انا انزلناه) به شکل جمع ذکر شده است فرموده‏اند: بدانکه نکته آن تفخیم مقام حق تعالی به مبدئیت تنزیل این کتاب شریف است... بعبارت دیگر این صحیفه نورانیه [قرآن کریم] صورت اسم اعظم است چنانچه انسان کامل نیز صورت اسم اعظم است، بلکه حقیقت این دو در حضرت غیب یکی است و در عالم تفرقه از هم بحسب صورت متفرق [هستند]. (۱۰)

▪ نتیجه: با توجه به اینکه حضرت امام;، حضرت زهرا را انسان کامل معرفی نموده‏اند و از سویی انسان کامل را صورت اسم اعظم می‏دانند، نتیجه می‏گیریم که:

«حضرت زهرا(س) صورت اسم اعظم الهی است‏».

۳) مقامات معنوی حضرت زهرا(س)

الف) نور او قبل از خلقت‏بشر آفریده شده است. (۱۱)

امام;: اصولا رسول اکرم(ص) و ائمه(علیهم‏السلام) طبق روایاتی که داریم قبل از این عالم انواری بوده‏اند در ظل عرش... و مقاماتی دارند الی ماشاءالله... چنانکه بحسب روایات این مقامات معنوی برای حضرت زهرا(س) هم هست. (۱۲)

ب) موجودی ملکوتی و جبروتی

امام;: او [فاطمه زهرا] موجود ملکوتی است که در عالم انسان ظاهر شده است، بلکه موجود الهی جبروتی در صورت یک زن ظاهر شده است. (۱۳)

معنویات، جلوه‏های ملکوتی، جلوه‏های الهی، جلوه‏های جبروتی، جلوه‏های ملکی و ناسوتی همه در این موجود است. (۱۴)

ج) مجمع اوصاف انبیاء(ع)

امام;: فردا [روز ولادت فاطمه زهرا] همچو زنی متولد می‏شود که تمام خاصه‏های انبیاء در اوست. (۱۵)

د) حقیقت لیلة القدر

امام;: دلالت‏بر آنچه احتمال دادیم از حقیقت لیلة‏القدر می‏کند حدیث‏شریف طولانی که در تفسیر برهان از کافی شریف نقل فرموده و در آن حدیث است که نصرانی گفت‏به حضرت موسی بن‏جعفر که تفسیر باطن (حم، والکتاب المبین، انا انزلناه فی لیلة مبارکة، انا کنا منذرین فیها یفرق کل امر حکیم) چیست؟ فرمود:

اما «حم‏» محمد(صلی الله علیه و آله) و اما «کتاب مبین‏» امیرالمؤمنین‏ع) است و اما اللیلة، فاطمه(س) است. (۱۶)

و در روایتی لیالی عشر به ائمه طاهرین از حسن تا حسن تفسیر شده است و این یکی از مراتب لیلة القدر است که حضرت موسی بن‏جعفر(ع) ذکر فرموده و شهادت داده بر آنکه لیلة‏القدر تمام دوره محمدیه است روایتی که در تفسیر برهان از حضرت باقر(ع) نقل می‏کند و این روایت چون روایت‏شریفی است و به معارف چندی اشاره فرموده و از اسرار مهمه کشف فرموده ما تیمنا عین آن حدیث را نقل می‏کنیم:

قال (رحمه الله) و عن الشیخ ابی جعفر الطوسی عن رجاله عن عبدالله بن‏عجلان السکونی قال سمعت اباجعفر(ع) یقول:

بیت علی و فاطمة حجرة رسول الله(ص) و سقف بیتهم عرش رب العالمین و فی قعر بیوتهم فرجة مکشوطة الی العرش معراج الوحی والملائکة تنزل علیهم بالوحی صباحا و مسائا و کل ساعة و طرفة عین، و الملائکة لا تنقطع فوجهم، فوج ینزل و فوج یصعد و ان الله تبارک و تعالی کشف لابراهیم(ع) عن السموات حتی ابصر العرش و زاد فی قوة ناظره، و ان الله زاد فی قوة ناظر محمد و علی و فاطمة و الحسن و الحسین(ع) و کانوا یبصرون العرش و لایجدون لبیوتهم سقفا غیر العرش، فبیوتهم مسقفة بعرش الرحمن و معارج الملائکة و الروح فیها باذن ربهم من کل امر سلام، قال قلت: من کل امر سلام؟

قال: بکل امر

فقلت: هذا التنزیل؟

قال: نعم (×)

و تدبر در این حدیث‏شریف، ابوابی از معرفت‏به روی اهلش باز کند و شمه‏ای از حقیقت ولایت و باطن لیلة القدر به آن مکشوف شود. (۱۷)

ه) تسبیحات فاطمه زهرا بهترین تعقیبات نماز

امام ;: و از جمله تعقیبات شریفه، تسبیحات صدیقه طاهره(س) است که رسول خدا(ص)، آن را به فاطمه(س) عطا فرمود. از حضرت صادق(ع) مرویست که این تسبیحات در هر روز، در تعقیبات هر نمازی پیش من محبوب‏تر است از هزار رکعت نماز در هر روز. (۱۸)

و) مراوده با جبرئیل، بالاترین فضیلت زهرا(س)

امام;: من راجع به حضرت صدیقه(س) خودم را قاصر می‏دانم ذکری بکنم، فقط اکتفا می‏کنم به یک روایت که در کافی شریفه است و با سند معتبر نقل شده است و آن روایت این است که حضرت صادق(ع) می‏فرماید:

فاطمه(س) بعد از پدرش ۷۵ روز زنده بودند، در این دنیا بودند و حزن و شدت برایشان غلبه داشت و جبرئیل امین می‏آمد خدمت ایشان و به ایشان تعزیت عرض می‏کرد و مسائلی از آینده نقل می‏کرد.

ظاهر روایت این است که در این ۷۵ روز مراوده‏ای بوده است‏یعنی رفت و آمد جبرئیل زیاد بوده است و گمان ندارم که غیر از طبقه اول از انبیاء عظام در باره کسی اینطور وارد شده باشد. ... مساله آمدن جبرئیل برای کسی یک مساله ساده نیست، خیال نشود که جبرئیل برای هر کسی می‏آید و امکان دارد بیاید، این یک تناسب لازم است‏بین روح آن کسی که جبرئیل می‏خواهد بیاید و مقام جبرئیل که روح اعظم است، چه ما قائل بشویم به این که قضیه تنزیل، تنزل جبرئیل، به واسطه روح اعظم خود این ولی است‏یا پیغمبر است، او تنزیل می‏دهد او را و وارد می‏کند تا مرتبه پایین، یا بگوییم که خیر، حق تعالی او را مامور می‏کند که برو و این مسایل را بگو... تا تناسب ما بین روح این کسی که جبرئیل می‏آید پیش او و بین جبرئیل که روح اعظم است نباشد، امکان ندارد این معنا، و این تناسب بین جبرئیل که روح اعظم است و انبیاء درجه اول بوده است مثل رسول خدا و موسی و عیسی و ابراهیم و امثال اینها، بین همه کس نبوده است... در هر صورت من این شرافت و فضیلت را از همه فضایلی که برای حضرت زهرا ذکر کرده‏اند، با این که آنها هم فضایل بزرگی است، این فضیلت را من بالاتر از همه می‏دانم،... و این از فضایلی است که مختصات حضرت صدیقه(س) است. (۱۹)

ز) صحیفه فاطمیة

نتیجه رفت و آمدهای بسیار جبرئیل و گفتگوی با فاطمه زهرا، جمع مطالبی در مجموعه‏ای شد که صحیفه فاطمیه خوانده می‏شد. حضرت امام;:

ما مفتخریم که ادعیه حیات‏بخش که او را قرآن صاعد می‏خوانند از ائمه معصومین ما است، مناجات شعبانیه امامان و دعای عرفات حسین بن‏علی(علیهما السلام)، و صحیفه سجادیه این زبور آل محمد و صحیفه فاطمیه که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالی به زهرای مرضیه است، از ما است. (۲۰)

در ظرف ۷۵ روز جبرئیل امین رفت و آمد داشته است و مسائل را در آتیه‏ای که واقع می‏شده است، مسائل را ذکر کرده است و حضرت امیر هم آنها را نوشته است، کاتب وحی بوده است‏حضرت امیر، همان طوری که کاتب وحی رسول خدا بوده است - و البته وحی به معنای آوردن احکام، تمام شد به رفتن رسول اکرم - کاتب وحی حضرت صدیقه در این ۷۵ روز بوده است. (۲۱)

و شاید یکی از مسائلی که گفته است راجع به مسائلی است که در عهد ذریه بلند پایه او حضرت صاحب(عج) است، برای او ذکر کرده است، که مسائل ایران جزو آن مسائل باشد، ما نمی‏دانیم، ممکن است. (۲۲)

۴) پرورش یافتگان مکتب زهرا(س)

امام;: مکتبی که می‏رفت‏با کجرویهای تفاله جاهلیت و برنامه‏های حساب شده احیای ملی‏گرایی و عروبت‏با شعار «لا خبر جاء و لا وحی نزل‏» محو و نابود شود و از حکومت عدل اسلامی یک رژیم شاهنشاهی بسازد و اسلام و وحی را به انزوا کشاند که ناگهان شخصیت عظیمی که از عصاره وحی الهی تغذیه و در خاندان سید رسل محمد مصطفی و سید اولیاء علی مرتضی تربیت در دامن صدیقه طاهره بزرگ شده بود قیام کرد و با فداکاری بی‏نظیر و نهضت الهی خود واقعه بزرگی را بوجود آورد که کاخ ستمکاران را فرو ریخت و مکتب اسلام را نجات بخشید. (۲۳)

این خانه کوچک فاطمه(س) و این افرادی که در آن خانه تربیت‏شدند که به حسب عدد، چهارپنج نفر بودند و به حسب واقع، تمام قدرت حق تعالی را تجلی دادند، خدمتهایی کردند که ما را و شما را و همه بشر را به اعجاب درآورده است. (۲۴)

زنی که در حجره‏ای کوچک و خانه‏ای محقر، انسانهایی تربیت کرد که نورشان از بسیط خاک تا آن سوی افلاک و از عالم ملک تا آن سوی ملکوت اعلی می‏درخشید، صلوات و سلام خداوند تعالی بر این حجره محقری که جلوه‏گاه نور عظمت الهی و پرورشگاه زبدگان اولاد آدم است. (۲۵)

در ناحیه معنویات آنقدر در مرتبه بالا بودند که دست ملکوتی‏ها هم به آن نمی‏رسید و در جنبه‏های تربیتی آنقدر بوده است که هر چه انسان می‏بینند برکات در بلاد مسلمین هست و خصوصا در مثل بلاد ماها، اینها از برکت آنهاست. (۲۶)

زنی که دخترش در مقابل حکومتهای جبار ایستاد و آن خطبه را خواند. (۲۷)

۵) لزوم تشکیل حکومت اسلامی

ما برای اینکه وحدت امت اسلام را تامین کنیم، برای این که وطن اسلام را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولتهای دست‏نشانده آنها خارج و آزاد کنیم راهی نداریم جز اینکه تشکیل حکومت‏بدهیم ... چنانکه حضرت زهرا سلام الله علیها در خطبه خود می‏فرماید که امامت‏برای حفظ نظام و تبدیل افتراق مسلمین به اتحاد است. (۲۸)

۶) زهرا(س) الگوی زندگی

الگو حضرت زهرا است، الگو پیغمبر اسلام است. (۲۹)

ما باید تبعیت کنیم و زندگی خود را برای آنها قرار دهیم. (۳۰)

ما باید سرمشق از این خاندان بگیریم، بانوان ما از بانوانشان و مردان ما، از مردانشان، بلکه همه، از همه آنها، آنها زندگی خودشان را وقف کردند از برای طرفداری مظلومین و احیای سنت الهی. (۳۱)

این خاندان ... برای ملت‏ها و مستضعفین قیام کردند در مقابل کسانی که می‏خواستند مستضعفین را از بین ببرند. (۳۲)

خطبه فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در مقابل حکومت و قیام امیرالمؤمنین و صبر امیرالمؤمنین و ... و فداکاری دو فرزند عزیزش ... اسلام را زنده کردند و برای ما و شما برادرهای عزیز الگو شدند ... ما هم الگوی آنها را، تبعیت از آنها را می‏پذیریم. (۳۳)

همه باید به او (حضرت زهرا سلام الله علیها) اقتدا کنیم و همه باید دستورمان از اسلام را بوسیله او و فرزندان او بگیریم و همان طوری که او بوده است‏باشید. (۳۴)

۷) میلاد حضرت زهرا(س)

تا توجه به آنچه تا بحال بیان شد به این نتیجه می‏رسیم که الگویی برای زنان مسلمان مناسب‏تر و ارزشمندتر از فاطمه زهرا(س) نمی‏توان پیدا کرد و بنابر این روز ولادت آن حضرت، بهترین انتخاب به عنوان روز زن خواهد بود.

حضرت امام;:

اگر روزی باید روز زن باشد، چه روزی والاتر و افتخارآمیزتر از روز ولادت با سعادت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) است. (۳۵)

روز ولادت سرتاسر سعادت صدیقه طاهره که والاترین روز برای انتخاب روز زن است، به ملت‏شریف ایران، خصوصا زنان محترم تبریک و تهنیت عرض می‏کنم. (۳۶)

مبارک باد بر ملت عظیم‏الشان ایران بویژه زنان بزرگوار، روز مبارک زن، روز شرافتمند عنصر تابناکی که زیربنای فضیلتهای انسانی و ارزشهای والای خلیفة الله در جهان است. (۳۷)

برای زنها کمال افتخار است که روز تولد حضرت صدیقه را روز زن قرار داده‏اند، افتخار است و مسؤولیت. (۳۸)

۸) حکم اهانت‏به فاطمه(س)

روز شنبه ۸ بهمن‏۱۳۶۷، از صدا و سیمای جمهوری اسلامی، مصاحبه‏ای با برخی خانمها پیرامون زن و الگوی زنان پخش شد از آن جمله، یکی از خانمهادر باره فاطمه زهرا(س) مطلبی قریب به این مضمون گفت که «فاطمه زهرا تعلق به چهارده قرن قبل داشته‏اند و ما زنان امروز باید طبق زمان خود زندگی کنیم‏» روز بعد حضرت امام; در باره پخش اینگونه مصاحبه‏ها در نامه‏ای به مدیر عامل وقت صدا و سیما، چنین مرقوم داشتند:

با کمال تاسف و تاثر روز گذشته (روز شنبه ۸ بهمن) از صدای جمهوری اسلامی مطلبی در مورد الگوی زن پخش گردیده است که انسان شرم دارد بازگو نماید، فردی که این مطلب را پخش کرده است تعزیر و اخراج می‏گردد و دست‏اندکاران آن تعزیر خواهند شد، در صورتی که ثابت‏شود قصد توهین در کار بوده است‏بلاشک فرد توهین‏کننده محکوم به اعدام است. اگر بار دیگر از این‏گونه قضایا تکرار گردد، موجب تنبیه و توبیخ و مجازات شدید و جدی مسؤولین بالای صدا و سیما خواهد شد، البته در تمامی زمینه‏ها قوه قضاییه اقدام می‏نماید.» (۳۹)

۹) ناتوانی از درک و ترسیم شخصیت فاطمه زهرا(س)

فاطمه زهرا زنی که افتخار خاندان وحی و چون خورشیدی بر تارک اسلام عزیز می‏درخشد، زنی که فضایل او همطراز فضایل بی‏نهایت پیغمبر اکرم و خاندان عصمت و طهارت بود، زنی که هر کس با هر بینش در باره او گفتاری دارد و از عهده ستایش او برنیامده، که احادیثی که از خاندان وحی رسیده به اندازه فهم مستمعان بوده و دریا را در کوزه‏ای نتوان گنجاند و دیگران هر چه گفته‏اند به مقدار فهم خود بوده، نه به اندازه مرتبت او، پس اولی آنکه از این وادی شگفت درگذریم! (۴۰)

پدیدآورنده: محمد اسحاق مسعودی

۱ - صحیفه نور، ج‏۱۶، ص ۱۲۵، چاپ وزارت ارشاد اسلامی.

۲- همان، ج‏۶، ص‏۱۸۷.

۳- همان، ج ۱۲، ص ۷۲.

۴- همان، ج ۱۴، ص ۲۰۱.

۵- همان، ج‏۱۹، ص ۲۷۸.

۶- همان، ج‏۶، ص ۱۹۴.

۷- همان، ج‏۶، ص ۱۸۵.

۸و۹ - همان.

۱۰ - آداب الصلوة، ص‏۳۴۷ چاپ آستان مقدس رضوی. برای اطلاع از مطالبی در باره اسم اعظم به تفسیر دعای سحر امام خمینی، ص‏۱۲۳ تا ۱۵۸، انتشارات نهضت زنان مراجعه شود.

۱۱- به گفتار علامه امینی در باره فاطمه زهرا، ص‏۳۹ و۱۰۷ مراجعه شود.

۱۲- ولایت فقیه، ص ۵۸، انتشارات آزادی قم.

۱۳و۱۴ - صحیفه نور، ج‏۶، ص ۱۸۵.

۱۵- همان.

۱۶- آداب الصلوة، ص‏۳۵۶.

حضرت باقر(ع) می‏فرمود: خانه علی و فاطمه حجره رسول الله است و سقف خانه‏شان عرش رب‏العالمین است و در عمق خانه‏هاشان شکافی است، رو باز تا عرش که معراج وحی است و فرشتگان هر صبح و شام و هر ساعت و هر چشم بهم زدن بر آنان با وحی فرود می‏آیند و دسته‏های فرشتگان از هم گسیخته نمی‏شود، دسته‏ای فرود می‏آیند و دسته‏ای بالا می‏روند. و همانا خدای تبارک و تعالی برای ابراهیم(ع) از آسمانها پرده برداشت تا آنکه عرش را دید و خداوند نور دیده او را نیرو بخشید و همانا خداوند به نور دیده محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین نیرو بخشید، آنان عرش را می‏دیدند و سقفی برای خانه خودشان بجز عرش نمی‏یافتند، پس سقف خانه‏های آنان عرش رحمان است و معراج‏های ملائکه و روح در این خانه‏ها است و با اذن پروردگارشان از هر امری سلامت است، راوی گوید: گفتم: از هر امری سلامت است؟ فرمود: به هر امری. گفتم: این چنین نازل شده؟ فرمود: آری.

۱۷- همان، آداب‏الصلاة، پاورقی، ص‏۳۵۷.

۱۸- همان، ص ۴۰۸.

۱۹- صحیفه نور، ج‏۱۹، ص ۲۷۸.

۲۰- همان، ج ۲۱، ص ۱۷۱ از وصیت نامه سیاسی - الهی امام(ره)

۲۱و۲۲ - همان، ج‏۱۹، ص ۲۷۸.

۲۳- همان، ج ۱۲، ۱۸۱.

۲۴- همان، ج‏۱۶، ص‏۱۶۷.

۲۵- همان، ص ۱۲۵.

۲۶- همان، ج‏۱۷، ص‏۲۱۶.

۲۷- همان، ج‏۶، ص‏۱۸۷.

۲۸- ولایت فقیه، ص‏۳۶.

۲۹- صحیفه نور، ج‏۷، ص‏۱۷.