وقایع اتفاقیه در صنعت گاز بین الملل

سازمان بین المللی انرژی كه برنامه های صنعت نفت و گاز روسیه راتحت نظر دارد, توانست برنامه اعمال قدرت روسیه را بر پروژه های گاز اروپا پیش بینی نماید

سازمان بین‌المللی انرژی كه برنامه‌های صنعت نفت و گاز روسیه را تحت نظر دارد، توانست برنامه اعمال قدرت روسیه را بر پروژه‌های گاز اروپا پیش‌بینی نماید.این تصمیم با جنگ زرگری روسیه و اوكراین آغاز گردید. روسیه كه قرار است در كنفرانس هشت دولت صنعتی حضور داشته باشد به سایر همكاران فهمانید باید همچنان به دولت روسیه به عنوان ابرقدرت بنگرند و در مسائل داخلی او دخالت ننمایند.

گرچه كارشناسان نفتی در مورد عواقب قطع گاز روسیه به اروپا بارها هشدار داده بودند ولی اتحادیه اروپا هیچ گاه فكر نمی‌كرد كه این مساله می‌تواند به صورت جدی مطرح گردد و دولت‌های اروپایی را بلرزاند. این حركت روسیه دولت‌های اروپایی را متوجه كرد كه باید به مساله خرید گاز از منابع متعدد به ویژه خاورمیانه و آسیای مركزی بیندیشند و سایر منابع انرژی را جست‌وجو نمایند. از این رو بلافاصله دولت‌های پولدار اروپایی ساخت نیروگاه‌های جدید اتمی را در سرلوحه برنامه‌‌های انرژی برای آینده قرار دادند.اما مساله این است كه برای ساخت این نیروگاه‌ها زمان زیادی لازم است و آیا این نیروگاه‌ها می‌توانند تمام نیازهای اتحادیه اروپا به گاز را تامین كنند. لذا همچنان گاز و تهیه آن اولویت اتحادیه اروپا برای سال‌های آینده خواهد بود.كشور تركیه كه با وجود قرارداد گاز بلندمدت خود با ایران همچنان سعی در جایگزینی این مقدار گاز در طی سال‌های گذشته با گاز روسیه و آسیای میانه داشته است، اكنون برای اولین بار متوجه شد كه ایران بهتر از هر كشوری می‌تواند گاز مورد نیاز آن كشور را تامین و با ادامه این خطوط لوله گاز مورد نیاز اروپا را تا حدی كه بتواند، تامین نماید.اما مساله اساسی برای ما این است كه در شرایط فعلی، به دنبال انتقال گاز ایران از طریق تركیه باشیم و یا از طریق خطوط لوله انتقال گاز از ارمنستان و گرجستان به طرف اوكراین به اتحادیه اروپا نشان دهیم كه می‌توانیم یكی از فروشندگان گاز به قیمت‌های مناسب باشیم و به عنوان یك شریك قابل اطمینان با اروپا همكاری نماییم؟ در مورد شركت گاز پروم كه برنامه‌های دولت روسیه را به مورد اجرا می‌گذارد، باید گفت كه به‌رغم از دست دادن بیش از یك‌سوم خطوط لوله انتقال گاز و یك‌چهارم ایستگاه‌های تقویت فشار در سال ۱۹۹۹ كه به كشورهای جدا شده تعلق گرفت، این شركت همچنان پیشتاز صنعت گاز در طی سال‌های آینده خواهد بود. اما اوكراین در این برنامه‌ها به خاطر موقعیت استراتژیكی كه دارد، ایستگاه اصلی تقسیم گاز روسیه به كشورهای اروپایی است و تغییر این موقعیت درحال حاضر برای گاز پروم امكان ندارد لذا ایجاد این به ظاهر درگیری، فقط برای قدرت‌نمایی گاز پروم بوده است.

از دیگر اهداف گاز پروم جلوگیری از ایجاد خطوط لوله انتقال گاز ایران است چون دولت روسیه بیش از هر كشور دیگری از منابع و ذخایر نفت و گاز ما اطلاع داشته و آن را تحت نظر دارد و از این مساله هراس دارد كه ما در آینده بتوانیم به خاطر حجم عظیم منابع خود جدا از همكاری با گاز پروم در دنیای گاز فروشنده مقتدری باشیم. در حال حاضر گاز پروم دارای بیش از ۶۰درصد ذخایر روسیه است و از ۵شركت نفتی بزرگ دنیا ذخایر بیشتری در اختیار دارد. گاز پروم با اكتشافات اخیر كه میزان آن را ۳۷۸ بیلیون‌متر مكعب برآورد كرده‌اند، تا سال ۲۰۱۱ سعی خواهد كرد كه بزرگ‌ترین تولیدكننده گاز جهان باشد. این شركت در سال ۲۰۰۴ با استخراج ۱/۵۴۵بیلیون‌متر مكعب گاز به هدف‌های خود رسیده است. البته چون در داخل روسیه بازار كافی برای گاز وجود ندارد و گاز تولیدی برای تحصیل ارز به اروپا فروخته می‌شود بنابراین تمام برنامه‌ها برای در دست داشتن این بازار تنظیم می‌شود. در سال ۲۰۰۴، ۵/۱۴۰ میلیون مترمكعب و در سال ۲۰۰۵ به میزان ۱۴۵میلیون مترمكعب گاز به اروپا تحویل شده است.

گاز پروم به دنبال ساخت خطوط لوله انتقال جدید با سرمایه كشورهای اروپایی است چون بیش از ۳۰درصد خطوط انتقال شركت كهنه شده است و سرمایه‌های لازم برای ساخت آنها با توجه به اینكه درآمد این شركت، مورد نیاز دولت روسیه برای سایر برنامه‌های اقتصادی است، وجود ندارد.از این رو قرارداد جدید ساخت خط لوله انتقال گاز روسیه به آلمان با شیوه‌ای بسته شده است كه سرمایه اولیه توسط دولت آلمان پرداخت شود. حتی ایجاد مراكز ذخیره گاز در اروپا در دنباله این برنامه‌ است.

نهایتا نباید از برنامه‌های دولت روسیه برای دستیابی و انتقال گاز به صورت انحصاری از سه كشور واقع در حوزه دریای خزر غافل بود. لذا گاز پروم سعی دارد از انتقال منابع این كشورها از طریق ایران به بازارهای بین‌المللی جلوگیری نماید و با پیشنهادهای مختلف سعی در كاهش ظرفیت خطوط سواپ ایران و خطوط گازی تركمنستان داشته و بر سر راه برنامه‌های هندوستان و پاكستان كه قرار است گاز ایران را به این كشورها برساند، با دادن پیشنهادهای وسوسه‌انگیز ممانعت می‌كند، لذا با توجه به سیاست دولت روسیه نسبت به ایران كه كمتر صادقانه بوده است، مسوولان ما باید اولویت نخست را به ساخت این خطوط لوله دهند.در مورد نیازهای هندوستان به گاز قبلا گزارشی در روزنامه دنیای اقتصاد چاپ شده است اما باید خاطر نشان ساخت كه مصرف گاز هند كه در سال ۲۰۰۰ حدود ۷درصد از كل انرژی عرضه شده به بازار داخلی هند بوده است، در سال ۲۰۳۰ به ۱۳درصد می‌رسد و بیش از ۴۰درصد این گاز باید از خارج از كشور تامین شود.لذا اهمیت ایجاد خطوط لوله گاز از ایران به هندوستان از طریق پاكستان روشن و آشكار است.در حال حاضر كه نیاز هندوستان به گاز در حال افزایش است این نیاز را با خرید محموله‌‌های ال‌ان‌جی جبران می‌كند و ضمن توسعه تنها مركز دریافت ال‌ان‌جی، برنامه‌ای برای ساخت دو ترمینال جدید دریافت ال‌ان‌جی نیز در دست اجرا دارد.