حجاب و پوشش اسلامی ,روش ها و توصیه ها

آنچه كه فرایند انتقال حجاب و پوشش اسلامی را به نسل جدید, دچار چالش نموده است ریشه در انتقال این فرهنگ در نسل های گذشته دارد اگر حجاب را یك مفهوم دینی و پوشش اسلامی را یك تكلیف و وظیفه ی دینی بدانیم, فرایند انتقال آن می بایست مطابق با مبانی نظری اسلام در تربیت دینی و رعایت استانداردهای آموزشی باشد

● مقدمه:

آنچه در مسئله حجاب و طرح آن در جامعه، خصوصاً پس از انقلاب اسلامی مطرح است دفاع بد از آن است كه كار دشمن را راحت كرده هر چند كه حملات به پوشش اسلامی و ایجاد شبه در میان جوانان نیز كم نبوده است.

آنچه كه فرایند انتقال حجاب و پوشش اسلامی را (به عنوان یك فرهنگ) و به نسل جدید، دچار چالش نموده است. ریشه در انتقال این فرهنگ در نسل های گذشته دارد. اگر حجاب را یك مفهوم دینی و پوشش اسلامی را یك تكلیف و وظیفه ی دینی بدانیم،‌فرایند انتقال آن می بایست مطابق با مبانی نظری اسلام در تربیت دینی و رعایت استانداردهای آموزشی باشد. آموزش ، پرورش و یا فرآیند انتقال فرهنگ به نسل جدید، تابع مراحل و مراتبی است. بنا به یك دیدگاه، در مراحل و مراتب تربیت دینی این مراحل و مراتب به شرح زیر هستند:

۱) انس دینی

۲) عادت دینی

۳) معرفت دینی

۴) شاكله دینی

۵) خودجوشی دینی

حال در ارتباط با حجاب و پوشش ، به عنوان یك مفهوم دینی و یك وظیفه و تكلیف، باید سئوال كرد كه نسل گذشته در كدامیك از این مراحل دارای نقص و كاستی بوده و به عبارت دیگر كدام مرحله را نگذرانده و میان برزده است.

با كمی دقت مرحله معرفت دینی را می توان نام برد. زنان و مادران ما در ارتباط با حجاب و با توجه به محیط خودشان ، از مراحل انس و عادت عبور كرده و در اجتماع به صورت شاكله دینی مشاهده شده است. ولی به دلیل ضعف در مرحله ی معرفت دینی، مادران نتوانسته اند پاسخگوی سئوالات ساده ی فرزندان خود باشند تا چه رسد كه بتوانند به شبهات آنها نیز پاسخ دهند.

دختر جوان امروزی بر خلاف مادر یا مادربزرگ خود، در صحنه ی اجتماع (اشتغال و تحصیل) بیش از گذشته حضور دارد و بیش از زنان گذشته نیز در مقابل سیل تهاجمات فرهنگی قرار دارد. دختر امروزی برای عبور از چگونگی و پاسخ به چرایی ها دچار ضعف اساسی شده و با توجه به اینكه انگیزه ای نیز برای پرداختن بهاء در این زمینه ندارد، عطای پوشش سنتی را به لقایش بخشیده است و خود را با حداقل های مورد پذیرش همسالان خود قانع كرده است.

متاسفانه در سطح جامعه و حكومت نیز، بیش از اینكه تكیه براین مرحله باشد (آنهم با روش ها نو، ظریف و متنوع) به تاكید بر شكل و شاكله ظاهری پرداخته شد و سال ها پافشاری بر یك نوع پوشش و عدم توجه به روحیه تنوع طلبی، نشاط و نوع جویی جوانان، راه برای پذیرش مدهای بیگانه باز شد. از سوی دیگر عدم تعریف و تعیین حدود، عدم هماهنگی میان اجزاء حكومت، غلبه ی روش های غلط بر روش های صحیح و موارد دیگر نوعی گریز و مقابله جوانان را نیز به دنبال داشت.

علاوه بر نقص و خطا در مراحل و مراتب تربیت دینی، در زمینه ی روش ها نیز دچار نقص و خطا بوده ایم.

بنا به استناد كتاب های تعلیم و تربیت دینی، روش های الگویی تكریم شخصیت، محبت، پند وموعظه، تشویق و تنبیه، استدلال و برهان و ... مورد تاكید قرار گرفته شده است.

بدیهی است كه حجاب و پوشش اسلامی به عنوان یك ارزش اجتماعی و تكلیف دینی می بایست با بهترین روش ها به نسل جدید ارایه می گردد.

باكمال تاسف، این روش ها نیز معمولاً در كلی گویی باقی مانده اند و بر اساس هر مخاطب، هر محیط اجتماعی و موقعیت ارتباطی تبدیل به موارد كاربردی نشده اند. در مفهوم حجاب و مقوله پوشش اسلامی نیز این اتفاق افتاده است.

هر چند معتقد هستیم، اولیاء و بسیاری طرح ها ، ایده ها، روش های خلاقانه را به كار برده اند، ولی ظاهراً در كشور ما آنچه كه تبدیل به مجموعه مقاله در همایش ها و سمینار ها می شود بحث های انباشته، تكراری در حوزه نظر است و در حوزه عمل دارای مجموعه هایی نیستیم.

این مقاله با نگاهی به مراحل تربیت دینی – روش های تربیت دینی، حیطه های یاد گیری، شیوه ها و قالب ها و رسانه ها و ... و ایجاد ارتباط به مقوله پوشش به بیان روش ها و توصیه هایی اقدام می نماید كه شایسته است كه در هر قسمت، راهكارهای متنوع اولیاء و مربیان به آن افزوده شود.

هرچند كه آحاد مردم و مسئولین ، به نحوی درگیر این موضوع هستند، ولی مخاطب این مجموعه در درجه اول مربیان و سپس اولیاء هستند. از این رو برخی اقدامات و روش ها كه در سطح بالاتر از خانه، مسجد و مدرسه می بایست انجام شود. در این مجموعه نیامده است:

نكته آخر اینكه، هر چند پوشش و حجاب برای زن و مرد است ولی تصور می شود كه گرایش

توصیه ها جهت پوشش دختران است.

آنچه كه درباره موضوع حجاب و پوشش باید بدانیم:

▪ اهداف اسلام از پوشش چیست:

۱) اینكه پوشش به صورت عام برای مرد و زن است.

۲) اینكه پوشش با شدت بیشتری در گذشته و در ادیان دیگر بوده و هست واسلام مبتكرآن نیست.

۳) اینكه پوشش ظاهری و عفت و حیای باطنی به صورت لازم و ملزوم مطرح است

۴) سیر تاریخی پوشش در جوامع انسانی.

۵) مغایرت تفكر اسلامی با ریاضت و رهبانیت، محدود كردن زن نابرابری میان زن و مرد، استثمار زن، حقیر شمردن او و ...

۶) اینكه در اسلام گرامی داشتن و ارزشمند بودن زن در همه عرصه ها مورد تاكید قرار گرفته است.

۷) اینكه حجاب و پوشش وظیفه ای الهی است كه به عهده زن گذاشته شده است.

۸) اینكه كرامت انسانی و تكریم شخصیت از اساسی ترین موضوعات در این زمینه است.

۹) اینكه لباس هر انسان پرچم كشور وجود اوست و معلوم می شود كه از چه ارزشها و بینشهایی تبعیت می كند.

ـ سئوالات و شبه هایی كه باید برای آن جواب داشته باشیم:

۱) چرا خداوند حجاب را قرار داده است؟

۲) آیا حجاب یا پوشش اسلامی فقط چادر است؟

۳) آیا حجاب فقط برای زنان است؟

۴) چرا باید پوشش داشته باشیم؟

۵) آیا پوشش و حجاب فقط در اسلام است؟

۶) چادر و مشكی بودن آن مال عرب هاست ما ایرانی ها چرا باید آنرا بپوشیم؟

۷) آیا ما ایرانی ها قبل از اسلام هم دارای حجاب و پوشش بودیم؟

۸) آیا پوشش اسلامی باعث محدودیت برای زنان نمی شود؟

۹) چرا افرادی كه رعایت حجاب را نمی كنند مشكلی هم برایشان پیش نمی آید؟

۱۰) وقتی اكثر افراد رعایت حجاب را نمی كنند ما چگونه اینكار را بكنیم؟

۱۱) آیا می توانیم نماز را بدون پوشش و حجاب بخوانیم؟

۱۲) خیلی ها كه با حجاب هستند ولی كارهای خطا انجام می دهند.

۱۳) آیا بی حجابی یا بدحجابی مجرم مخاطی و گناهكار است یا جاهل و بیمار؟

۱۴) آسیب یك بدحجاب بیشتر است یا یك مجرم اقتصادی كه راست راست راه می رود؟

۱۵) آیا می توان برخورد با بدحجابی را با تخلفات رانندگی مقایسه كرد؟

▪ مراحل و مراتب تربیت و فرهنگ مذهبی:

در تربیت، هر فرد منحصر به فرد است و نمی توان افراد هم سال، هم جنس و حتی از یك خانواده یكسان تلقی كرده با یك روش با آنها برخورد نمود.

علاوه بر نكته فوق، در تربیت دینی هر فرد می تواند در هر یك از تكالیف ، وظایف و واجبات دینی نیز در مرحله ای متفاوت باشد. برای مثال در امر نماز در مرحله معرفت دینی و در موضوع روزه در مرحله ی شاكله دینی باشد. همین فرد شاید در امر به معروف و نهی از منكر حتی در مرحله انس دینی نباشد و برعكس در حجاب و پوشش اسلامی در مرحله شاكله باشد بدون اینكه معرفت دینی را گذرانده باشد . (همان نقصی كه از آن گفتگو داشتیم)

پس مربیان و والدین می بایست ابتدا تشخیص دهند هر فرد، در هر موضوع و مفهوم دینی، در چه مرحله ای هست و آنگاه محتوی و روش مناسب را مطابق با ویژگی های آن مخاطب بكار برد.

توضیح هر یك از مراحل در زیر ارایه شده و سپس برای هر مرحله روش ها و توصیه هایی ارایه می شود.

۱) انس دینی: ایجاد تعلقات معنوی ازطریق شرطی شدن اعمال و افعال مذهبی.

۲) عادت دینی: ایجاد عادت مذهبی به كمك تكرار اعمال و احساس مسئولیت در عبادات.

۳) معرفت دینی: فهم و استنباط معارف دینی به كمك تفكر، تعقل و تحلیل مسائل مذهبی.

۴) شاكله دینی: تجلی و تبلور فرهنگ مذهبی در وجود و شخصیت نوجوان (اخلاقیات)

۵) خودجوشی دینی: درجستجوی عشق، عرفان و معنویت برتر به كمك جاذبه های قدسی

▪ در مرحله انس دینی:

۱) مادران، مانند چادر و یا مقنعه و روسری خود برای او نیز تهیه نمایند.

۲) هیچگاه در برابر او از پوشش خود گله نكرده مگر حدود آن را رعایت كنید.

۳) بانظر او برایش چادر، مقنعه و روسری تهیه نمایید.

۴) از دوره های مختلف (مانند جشن تولد) حداقل یك عكس با حجاب تهیه نمایید.

۵) عكس او با پوشش مناسب را در آلبوم گذاشته و یا قاب كرده و نصب نمایید.

۶) از علاقه ی او به پوشش در میان جمع صحبت كنید و رضایتمندی خود را نیز اعلام نمایید.

۷) چادر، مقنعه و روسری او را همواره تمیز كرده و معطر نمایید.

۸) باروحانی محل، اقوام متدین و ... ارتباط بیشتری برقرار نمایید.

۹) شعر و سرود مربوط به پوشش، عفت و حیا و ... به او یاد دهید.

۱۰) برای اماكن و موقعیت های مختلف، پوشش مناسب آنجا را در نظر بگیرید.

۱) جشن تكلیف باشكوه بگیرید و اثرات آن را با هدایای سالانه، تداوم ببخشید.

۱۲) از او بخواهید خاطرات مربوط به عبادت، زیارت، مجالس و مراسم هایی كه شركت داشته است را بیان نماید.

۱۳) در نمازهایتان و در زمانهای مناسب و حضوری او را دعا كنید.

۱۴) به حضور خانوادگی و یا گروه همسالان در مراسم های مذهبی اهمیت دهید.

در مرحله عادت دینی:

۱۵) باتوجه به ایجاد تنوع در پوشش و علاقمندی او، سعی كنید از محیط بیرون از خانه رعایت پوشش را آغاز نماید.

۱۶) برای رفتن به بیرون از خانه ، همراه با شادی و نشاط به او كمك كنید كه با پوشش مناسب حاضر شود.

۱۷) اقامه نماز كه در ارتباط مستقیم با پوشش است را مورد تاكید قرار دهید.

۱۸) عادت به نماز، عادت به پوشش را تسهیل می كند مراقب نماز او باشید.

۱۹) به صورت منظم و متنوع در اماكن زیارتی حضور یافته و در مراسم ها و نمازهای جماعت او را شركت دهید.

▪ در مرحله معرفت دینی:

۱) در جمع های خانوادگی و یا دوستانه موضوع پوشش را مطرح نموده و بحث نمایید.

۲) كتابهای مناسب سن او را تهیه نماید. و یا او را دركتابخانه ها عضو نمایید.

۳) برای طرح پرسش های او فضای محبت آمیزی فراهم آورید.

۴) او را با مراكز پاسخ به سئوالات، روحانیون، بانوان مبلغ و كتابهای پاسخ به پرسشها آشنا نمایید.

۵) حجاب و پوشش را با مفاهیم دیگر دین مطرح نمایید.

۶) در مورد انواع پوشش و لزوم آن برای زنان و مردان، توضیح دهید.

۷) باورهای غلط پیرامون حجاب و پوشش را برای او توضیح دهید تا رفع شود.

۸) از ویژگی های انسان با حجاب با او گفتگو نمایید.

۹) در مورد تاثیرات حفظ حجاب در دیگر ابعاد زندگی با او گفتگو نمایید.

۱۰) او را با ادبیات مقوله حجاب و مفاهیم مرتبط با آن آشنا نمایید.

۱۱) او را تشویق نمایید تا در مسابقات مربوط به مفاهیم دینی شركت نمایند.

۱۲) هر چند وقت یكبار درباره خصلت های خوب او و در رابطه با حجاب گفتگو نمایید.

۱۳) سعی كنید او را با دیگران مقایسه نكرده و به اندازه ی توانش توقع داشته باشید.

۱۴) او را به عضویت انجمنها و كانونهای دینی درآورده و رفتن منظم به مسجد را فراموش نكنید.

۱۵) راجع به ارزش و جایگاه زن، مادر و پوشش در اسلام، (قرآن و سنت) برایش توضیح داده و یا در معرض مطالب آن قرار دهید.

۱۶) بیش از هر چیز از نمادها نشانه ها استفاده كنید.

▪ در مرحله شاكله ی دینی:

۱) شكل و تیپ همراه با پوشش و حجاب را جزیی از شخصیت او قرار دهید.

۲) حجاب، عفت و حیا را علاوه بر ظاهر در شكل های رفتاری او اعم از كلام و غیر كلام تعمیم دهید.

۳) ضمن گفتگو با او، موانع داشتن پوشش مناسب، در موقعیت های مختلف را بررسی و رفع نمایید.

۴) شاكله ی ظاهری او را با دیگر فرایض دینی، مانند نماز، و وظایف دیگر، مانند انجام امور خیر، احترام به دیگران و ... پیوند دهید.

۵) با برنامه ریزی دقیق در مراسم ها و مكان های مذهبی حضور یافته و در امور خیر، او را شركت دهید.

۶) تصویر برداری از فعالیتهای او را فراموش نكنید. (در مراسم ها، زیارت ها و ...)

۷) برای پوشش او در خانه جایگاه خاصی در نظر بگیرید كه در مواقع لازم به راحتی از آن استفاده نماید.

۸) سعی كنید دوستان خود را از میان افراد با حجاب و عفت و ادب انتخاب نماید.

▪ در مرحله خودجوشی دینی:

۱) به او كمك كنید تا بتواند از عقاید خود در مقابل دیگران دفاع نماید.

۲) به او كمك كنید تا بتواند در میان همسالان خود موثر بوده و مبلغ پوشش باشد.

۳) هر چند وقت یكبار در مورد پوشش گفتگو نمایید.

۴) موانع حضور او را در امور داوطلبانه رفع نمایید.

۵) زمینه ای رافراهم آورید كه از رفتار خود رضایت داشته و خود را تشویق نماید.

۶) هیچگاه به جای او از حجاب و پوشش تعریف نكنید. بگذارید خودش آنرا دوست داشته باشد.

۷) روی عوامل بازدارنده مثل خودنمایی، حسادت، اكراه و بی میلی كار كنید.

نویسنده:خسرو كی منش

منبع:www.pajohe.ir

---