بالاتر از حج و جهاد

یکی از ویژگی‌های بارز اهل ایمان، اهتمام به امور مسلمانان و مؤمنان و تلاش برای رفع نیازمندیها و مشکلات آنهاست. از مجموع تعالیم اسلامی و سیره ائمه معصومین (ع) استفاده می‌شود …

یکی از ویژگی‌های بارز اهل ایمان، اهتمام به امور مسلمانان و مؤمنان و تلاش برای رفع نیازمندیها و مشکلات آنهاست. از مجموع تعالیم اسلامی و سیره ائمه معصومین (ع) استفاده می‌شود که پس از ادای فرائض، بالاترین وسیله برای تقرب به خداوند متعال، خدمت به مؤمنان و صالحان است. امام صادق (ع) در تفسیر آیه شریفه «و جعلنی مبارکا این ما کنت…»(مریم/۳۱) که درباره حضرت عیسی (ع) نازل گشته، می‌فرماید: مقصود از جعلنی مبارکاً، «جعلنی نفّاعاً» می‌باشد، یعنی خداوند حضرت عیسی (ع) را برای مردم بسیار سودمند قرار داد. در روایت دیگری نیز آمده است: «آنگاه که از رسول خدا (ص) پرسیدند: محبوب‌ترین مردم کیست؟ فرمود: آن کس که وجودش برای مردم سودمند‌تر باشد».

مؤمن واقعی نسبت به برادران دنیا آن قدر خیرخواه است که آنان را همچون خویشتن می‌داند، از این رو هیچگاه در برآوردن حاجات برادران مؤمن خویش کوتاهی و تعلل نمی‌کند. در روایتی از امام صادق (ع) به معلی بن خنیس می‌فرماید: «(برادران دینی حقوقی بر گردن تو دارند که) راحت‌ترین آنها این است که آنچه برای خود دوست می‌داری، برای برادر دینی خویش دوست بداری و آنچه برای خویش ناخوشایند می‌دانی برای او هم ناخوشایند بدانی». آن حضرت در بیان ارزش و اهمیت اهتمام به امور مؤمنین، می‌فرماید: «هر گاه برای رفع نیاز برادر مؤمنم گام بردارم، این عمل نزد من بهتر از آن است که هزار برده را آزاد سازم، و هزار اسب زین و لجام کرده، در راه خدا (به میدان جهاد) حرکت دهم». مطابق روایتی از امام کاظم (ع)، کسانی که برای رفع نیازهای مردم سعی و تلاش می‌نمایند، از دشواری‌ها و اهوال روز قیامت، در امان هستند: «هم الآمنون یوم القیامه».

در روایات، پاداش فراوانی برای کسانی که نسبت به رفع مشکلات مؤمنان اهتمام دارند، بیان شده است. امام صادق (ع) فرمودند: «مؤمنی نیست که برای رفع نیاز برادر مؤمنش گام بردارد، مگر اینکه خداوند برای او در هر گامی، پاداشی می‌نویسد و گناهی از او نابود می‌سازد و درجه او را بالا می‌برد و سپس ده حسنه بر حسنات او بیفزاید و در مورد ده حاجت، شفاعت او را بپذیرد». از رسول خدا (ص) روایت شده است: «بنده‌ای از بندگان خدا در اثر اینکه شاخه خاری را از سر راه مسلمین برداشت، اهل بهشت شد».

بعضی از مردم گمان می‌کنند که عبادت تنها به نماز خواندن و روزه گرفتن است. گاهی دیده می‌شود که این افراد حتی در مسافرتهای عبادی مانند زیارت و حج، تمام اوقات خود را به زیارت و دعا و اعمال مستحبه فردی می‌گذرانند و هیچ کمکی به همراهان و همسفران خود نمی‌کنند با اینکه می‌دانند در میان آنها افراد ضعیف و ناتوان فراوان وجود دارند که سخت به کمک و مساعدت نیازمندند. امام

صادق (ع) می‌فرماید: «هر کس هفت بار خانه خدا را طواف کند، خداوند برای او ثواب شش هزار حسنه می‌نویسد و شش هزار گناه از نامه عمل او محو می‌کند و شش هزار درجه به او می‌دهد. سپس فرمودند: برآوردن حاجت مؤمن برتر از ده طواف است».

افراد بی‌تفاوت و خودخواه لزوم تعاون و همکاری در نیکوکاری و سالم‌سازی اجتماع را که یک اصل مهم اسلامی است، نادیده می‌گیرند، با اینکه مطابق این اصل که مستفاد از آیه شریفه صدر بحث است، تمام مسلمین وظیفه دارند در کارهای نیک و پسندیده به کمک یکدیگر بشتابند. ائمه معصومین (ع) همواره نسبت به آنان که در مورد احتیاجات مردم، بی‌اعتنا بودند یا اقدام نمی‌کردند، برخورد شدید داشتند و از آنان انتقاد می‌کردند. اسحاق بن عمار می‌گوید: «به حضور امام صادق (ع) رفتم. حضرت با ترشرویی به من نگریست، عرض کردم: چرا با ترشرویی به من می‌نگرید؟ امام (ع) فرمودند: به سبب برخورد نامناسبی که با برادران دینی خود داری. ای اسحاق، به من خبر رسیده است که درِ خانه‌ات، دربان گذاشته‌ای تا فقرای شیعه را به خانه‌ات راه ندهند. عرض کردم: قربانت گردم، من از شهرت ترسیدم، فرمود: آیا از نزول بلا نترسیدی؟» مگر نمی‌دانی وقتی دو مؤمن ملاقات و مصافحه کنند، خداوند بر آنان صد رحمت می‌فرستد که نود و نه رحمت برای آن است که رفیقش را بیشتر دوست دارد…» نیز فرمودند: «هر مؤمنی که بین او و مؤمن دیگر حجابی باشد، خداوند بین او و بهشت، هفتاد دیوار بلند بکشد که فاصله بین هر دو دیوار، به اندازه پیمودن هزار سال راه باشد». در روایت مشهوری از نبی اکرم (ص) آمده است: «کسی که در هر صبحگاه به امور مسلمین همت نگمارد و در اندیشه کارهای آنان نباشد از آنها نیست، و کسی که بشنود مردی فریاد می‌زند و کمک می‌طلبد و به او کمک نکند، مسلمان نیست».

مطابق روایات، عدم اهتمام نسبت به برآوردن نیازهای مؤمنین، خواری و ذلت دنیا و آخرت را برای شخص به همراه دارد. امام ششم فرمودند: «هر مؤمنی که برادر دینی خود را یاری ندهد با اینکه قدرت این کار را دارد خداوند او را به حال خود واگذارد و در دنیا و آخرت خوار و ذلیلش کند».

علی خانی