واکنش سرد و سردرگم بازار ارز

در شرایطی که در روزهای هفته گذشته, کوچک ترین خبر و گمانه زنی در بازار ارز و طلای ایران به تغییر قیمت ها دامن می زد, عدم تحقق پیش بینی برخی محافل برای دیار روسای جمهور ایران و امریکا باعث شد تا قیمت دلار در بازار تهران بار دیگر رو به صعود گذارد و وضعیت کاهشی قیمت ها تغییر یابد

در شرایطی که در روزهای هفته گذشته، کوچک‌ترین خبر و گمانه‌زنی در بازار ارز و طلای ایران به تغییر قیمت‌ها دامن می‌زد، عدم تحقق پیش‌بینی برخی محافل برای دیار روسای جمهور ایران و امریکا باعث شد تا قیمت دلار در بازار تهران بار دیگر رو به صعود گذارد و وضعیت کاهشی قیمت‌ها تغییر یابد. این وقایع تا روز پنجشنبه ادامه داشت اما خبر دیدار و گفت‌وگوی دو جانبه وزرای خارجه ایران و امریکا در حاشیه نشست ۱+۵ باعث ایجاد این امیدواری شد که بهبود رابطه ایران و امریکا و لغو تحریم‌های احتمالی در پیش است. با این واقعه این احتمال می‌رفت تا بازار تهران روزی پر امید‌تر را برای کاهش قیمتی آغاز کند. اما در ادامه و در شامگاه شنبه خبر رسید که روسای جمهور ایران و امریکا مذاکرات تلفنی داشته‌اند و قرار است وزیرخارجه ایران برای تدارک شرایط مذاکرات احتمالی تا اواسط مهر ماه در امریکا بماند. همین خبر‌ها باعث شد تا بازار تهران صبح شنبه را با کاهش ۲۶ هزار تومانی قیمت سکه و۹۰ تومانی دلار آغاز کند و در بازار تهران قیمت سکه طرح جدید به ۹۴۵ هزار تومان و دلار به ۲۹۶۰تومان برسد. هیجان ایجاد شده در بازار تعداد فروشندگان ارز را بالا برد اما در پی بی‌میلی صرافان به خرید ارز، قیمت خرید دلار در افتی بیش از معمول، حدود۲۹۰۰ تومان باقی ماند تا مشخص شود که بازار انتظار کاهش بیشتر قیمت‌ها را دارد.اما این وقایع در عصر روز شنبه تغییر مسیر داد و بار دیگر قیمت هر دلار امریکابه حدود قیمتی روز پنجشنبه بازگشت تا معلوم شود، هیجان ایجاد شده با واکنش سرد بازار به وقایع سیاسی همراه شده است. نوسان ناگهانی و حدود ۱۰۰ تومانی دلار در یک روز، در نهایت نرخ دلار را در ۳۰۳۰ تومان نهایی کرد تا مشخص شود گمانه های قبلی دولتمردان برای حفظ دلار رویکردی نهایی است.

● موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟

حالا با موفقیت آمیز بودن مذاکرات رییس‌جمهور در امریکا این احتمال می‌رود تا به زودی مسائل تحریم‌های اقتصادی رفع شود و شرایط اقتصادی بهبودی نسبی یابد، اما در این میان دو گروه مهم وجود دارند (در بحث قیمت ارز و موضوع تحریم‌ها) که موافقان و مخالفان کاهش قیمت ارز را تشکیل داده‌اند. عده‌یی فعالان اقتصادی هستند که مذاکره با امریکا را مفید می‌دانند و عاملی برای کاهش قیمت دلار و نفع تولید برمی‌شمارندش و عده‌یی دیگر هم تجار و بخشی از بدنه دولت هستند که کاهش قیمت دلار را به زیان اقتصاد می‌دانند. خواست هر دو سوی این داستان آن است که باید وضع بهتر شود اما راه رسیدن به این ثبات اقتصادی از نظر این دو گروه اندکی متفاوت است و اظهارات‌شان خواندنی و حاوی نکات تازه‌یی است. نکاتی که از پشت پرده‌ها خبر می‌دهد. اما در این میان، اظهارات رییس کل بانک مرکزی که از کنترل نرخ ارز و عدم افت شدید دفاع می‌کرد، واکنش‌های شدیدی را برانگیخته و باعث شده تا این بیم رود که امید کاهش قیمت دلار بیهوده است و دولت مداخله دارد و مانع افت زیاد قیمت‌ها می‌شود. درست به همین دلیل، برخی کارشناسان گفته‌های سیف، رییس کل بانک مرکزی را عجولانه ارزیابی می‌کنند و می‌گویند که دولت به دلیل اینکه بخش عمده‌یی از درآمدهایش از محل فروش ارز تامین می‌شود، راغب به کاهش نرخ ارز نیست.

● واکنش به اظهارات عجولانه سیف

علی قنبری، مهدی تقوی و احمد توکلی از کارشناسان اقتصادی مطرحی هستند که به این دیدگاه معتقدند و اظهارنظرهایی در این خصوص داشته‌اند. احمد توکلی در نامه‌یی مفصل در این خصوص موضع ارزی رییس کل بانک مرکزی را شگفت‌آور و خلاف قانون و مصالح مردم دانسته و می‌گوید که تعیین کف نرخ ارز عدول از وظایف قانونی است. علی قنبری با اشاره به اینکه وظیفه بانک مرکزی جلوگیری از نوسانات نرخ ارز است معتقد است که بهتر است نرخ ارز با توجه به مکانیزم بازار و شرایط اقتصادی تعیین شود زیرا افزایش قیمت ارز (به عمد) در بازار نادرست است و اظهارات اخیر رییس کل بانک مرکزی درباره رسیدن قیمت دلار به کف غیرحرفه‌یی است. مهدی تقوی هم درباره اظهارات اخیر رییس بانک مرکزی به مهر گفته است: این اظهارات واقعا غیرحرفه‌یی بود و با طرح این مطلب که قیمت دلار در بازار به کف رسیده است، نرخ دلار در بازار بالا رفت، البته محمدباقر نوبخت، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور صحبت‌های رییس کل بانک مرکزی را به نوعی اصلاح کرد. این کارشناس مسائل پولی با تاکید بر اینکه بهتر است رییس کل بانک مرکزی درباره چنین مسائلی اظهارنظر نکند، افزود: پیش از صحبت‌های رییس کل بانک مرکزی قیمت دلار در حال کاهش بود و به زیر ۲۸۰۰ تومان می‌رسید، اما یک مرتبه قیمت‌ها بالا رفت و به بیش از ۳ هزار تومان رسید. اما با این وجود برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند که بحث‌های ارتباط با امریکا کار خود را خواهد کرد و در صورت بروز توافقی ابتدایی هم، بازار واکنشی محسوس خواهد داشت. اما در سوی دیگر این ماجرا هم، برخی فعالان اقتصادی در اتاق بازرگانی معتقدند که بحث ارتباط با امریکا تعیین‌کننده در اقتصاد ایران نیست و اولویت‌ها به موضوع لغو تحریم بانک مرکزی مربوط است و در این میان باید مانع رانت‌خوارانی شد که مترصد فرصتی تازه هستند.

● مانور رانت‌خواران

اسدالله عسگر اولادی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران و ایران از جمله کسانی است که در چنین شرایطی بر این موضوع تاکید دارد که فضای مساعدی که در مسائل دیپلماتیک به وجود آمده آرامش را به اقتصاد بازگردانده اما لغو تحریم‌های نفتی و همچنین تحریم بانک مرکزی ایران باید در اولویت دولت باشد چرا که با لغو تحریم‌ها بسیاری از مشکلات اقتصادی حل می‌شود. وی با تاکید بر اینکه، تحرک اقتصادی کشور با رفع این تحریم‌ها در ارتباط است به فارس گفت: رابطه با امریکا مشکلات را حل نمی‌کند اما فضای مساعدی که در مسائل دیپلماسی به وجود آورده است آرامش را به اقتصاد بازگردانده است. اما مسعود دانشمند، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران هم در این حوزه معتقد است که دولت اجازه کاهش مجدد بهای ارز را نخواهد داد زیرا کاهش یا افزایش بیش از ۵/۱ درصد قیمت ارز در هر ماه، ثبات اقتصادی و امکان برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاران را دچار چالش می‌کند. او درباره سخنان اخیر رییس بانک مرکزی گفت: در بودجه سال ?? بهای دلار را بر مبنای نرخ مبادله‌یی ???? تومان تنظیم کرده‌اند بنابراین مطمئنا قیمت دلار نمی‌تواند کمتر از نرخ ارز مبادله‌یی در بازار شود و دولت اجازه این کاهش را نخواهد داد. وی به ایلنا افزود: از طرفی نیز اقتصاد کشور، خود را بر اساس دلار ? هزار تومانی تنظیم کرده است و کالا‌ها با ارز ? هزار تومان در کشور توزیع شده‌اند و اگر از فردا بگوییم دلار ? هزار تومان شده خیل عظیمی در کشور ورشکست می‌شوند و صادرات نیز متوقف می‌شود. وی با بیان اینکه باید سعی شود همین شرایط فعلی تثبیت شود، گفت: در وضعیت ثبات اقتصادی در کشور می‌توان برنامه‌ریزی درستی داشت در غیر این صورت رانت‌خواران توان مانور بیشتری پیدا می‌کنند. محسن جلال‌پور، نایب‌رییس اتاق ایران درباره نوسانات اخیر قیمت ارز و در مخالفت با دیگر فعالان اقتصادی گفت: «خوشبختانه رییس کل بانک مرکزی هفته گذشته در اظهارنظری سنجیده، افت یک باره و توهمی دلار در بازار را منطقی ندانست و همین سخنان باعث شد امروز که شوک سیاسی داشتیم، قیمت بی‌دلیل و تحت تاثیر هیجانات روانی، افت نکند.»

● کاهش بیشتر بعید است

اما در حوزه بازار، علیرضا سمیعی، رییس سابق کانون صرافان در اظهارنظری گفت: قیمت دلار در بازار از صبح شنبه در نوسان است و بعید می‌رسد قیمت به پایین‌تر از این برسد. بنابراین بعید است قیمت در بازار آزاد به کمتر از ۲۹۰۰ تومان برسدزیرا سخنان هفته گذشته رییس کل بانک مرکزی درباره کف قیمتی دلار در بازار نیز باعث شده است قیمت با وجود شوک سیاسی (شب شنبه) به کمتر از ۲۹۰۰ تومان نرسد.

● گفت‌وگو با امریکا و حمایت از صنعت

اما در سمت دیگر این قضایا، بخش تولید است که امیدوار به رفع تحریم و کاهش قیمت دلار است. در این خصوص محسن شرکا، عضو هیات‌مدیره خانه صنعت ایران گفته است که برقراری ارتباط با امریکا باید باعث کم شدن شیب تحریم‌ها و در نتیجه رفع آن و حمایت از بخش صنعت شود. وی با بیان اینکه باید با حفظ تمام ارزش‌ها، اصول و آرمان‌ها با تمام دنیا تعامل اقتصادی داشته باشیم، اظهار داشت: نمی‌توانیم در یک مجموعه حضور داشته باشیم ولی با بخش بزرگی از واحدها دچار درگیری و اختلاف شویم. وی با بیان اینکه کشورها باید از امکانات یکدیگر استفاده کنند، گفت: درحال حاضر امریکا از تکنولوژی بسیار بالایی برخوردار است و ایران نیز پتانسیل زیادی دارد که با تعامل می‌توان به سمت توسعه و پیشرفت هر دو کشور حرکت کرد و این تعامل باعث ارتقای سطح زندگی و افزایش توانمندی‌ ایران و امریکا خواهد شد.

● اهمیت ارتباط با کارگزاری‌ها

اما در حوزه بانکی که یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در رفع تحریم‌ها هستند، بهمن وکیلی، مدیرعامل یکی از بانک‌ها اعلام کرده که اتصال به سوییفت موجب تسهیل ارتباط با بانک‌های خارجی می‌شود و ایجاد ارتباط با بانک‌ها و کارگزاری‌های بانک‌های خارجی مهم‌تر از اتصال سوییفت است. وی درباره احتمال برقرار مجدد سوییفت در شبکه بانکی اظهار داشت: وقتی اتحادیه اروپا رای خروج بانک توسعه صادرات از لیست تحریم‌های اتحادیه اروپا را صادر کرد، اتحادیه اروپا می‌تواند در مدت ۷۰ روز اعتراض خود را نسبت به این رای ارائه کند. مدیرعامل بانک توسعه صادرات با بیان اینکه سوییفت مساله متفاوت است، گفت: سهامدار اصلی سوییفت امریکاست و تا زمانی که این کشور موافق نباشد، امکان اتصال سوییفت نیست؛ البته برخی نمایندگی‌های سوییفت به تازگی با برخی بانک‌ها برای اتصال به این سامانه مذاکره کرده‌اند.

وی تصریح کرد: قطعا با اتصال بانک‌ها به سوییفت، ارتباطات خارجی برای بانک‌ها تسهیل می‌شود اما مشکل اصلی شبکه بانکی کشور، سوییفت نیست بلکه رابطه بین بانکی است.

● فرمول دیکته نرخ دلار کف بازار

اما در مقابل این نقد‌ها اکبر کمیجانی، معاون اقتصادی بانک مرکزی درباره فرمول محاسبه نرخ دلار کف بازار در بانک مرکزی گفته است: همان طور که بارها از سوی بانک مرکزی و محققان اقتصادی اعلام شده روش‌ها و مبانی نظری مختلفی برای محاسبه نرخ ارز به‌کار گرفته می‌شود و شاید یکی از متداول‌ترین این روش‌ها «روش برابری قدرت خرید» باشد.

وی به اظهارات رییس کل بانک مرکزی مبنی بر اینکه نرخ دلار هم‌اکنون به کف خود رسیده نیز اشاره کرد و در این خصوص این را گفت که منظور آقای دکتر سیف این بود که بانک مرکزی بر حسب وظیفه و ماموریت قانونی خود نمی‌تواند در مواقعی که ممکن است نوسانات نرخ ارز بازارها را با شدت عدم تعادل مواجه می‌کند، ساکت بنشیند و در این شرایط عده‌یی ناخواسته با زیان‌های هنگفت یا با سودهای هنگفت مواجه شوند.

وی در ادامه به تسنیم افزود: هدف آقای دکتر سیف بیشتر این منظور بوده اما متاسفانه در جراید این کلمه را گرفتند و روی آن تحلیل و تصریف صورت می‌گیرد مبنی براینکه رییس کل بانک مرکزی بدون توجه به شرایط اقتصادی ایران طی دو سال گذشته اینچنین می‌گوید؟ به گفته این مقام مسوول در نظام بانکی، هدف رییس کل بانک مرکزی این بود که اگر اتفاقات غیرقابل تحملی در نرخ ارز به شکل نوسانات ایجاد شود بانک مرکزی قاعدتا به عنوان هدایتگر وارد بازار می‌شود و با نظارت در بازار و ممانعت از افزایش شدید یا کاهش شدید نرخ دلار بازار را مدیریت کند.

معاون اقتصادی بانک مرکزی در پاسخ افزود: لغو تحریم‌هایی را که یک جانبه یا دو جانبه امریکا و اتحادیه اروپا وضع کرده‌اند در دست خودشان است و هیچ قاعده‌یی وجود ندارد که اگر واقعا حسن نیت داشته باشند امکان اصلاح این تحریم‌ها را دارند. البته روند فعلی مذاکرات رییس‌جمهور در امریکا و بهبود این مذاکرات این امید را ایجاد می‌کند که حداقل غرب شرم می‌کند و تحریم‌های جدید را علیه کشورمان وضع نمی‌کند.

طهماسب طلایی