جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
کتاب و کتابخانه در دوران تمدن اسلامی
دوران شکوه و عظمت تمدن اسلامی که تا اواخر قرن ششم ادامه داشت در هنگام حمله مغولها به کشورهای اسلامی دچار وقفه و رکود شدو این شوق مردم به تحصیل علم، ارزش کتاب و کتابخانه را به بالاترین حد خود رسانده بود.
ویل دورانت در این باره می نویسد: "در غالب مساجد، کتابخانه بود، در بیشتر شهرها نیز کتابخانه ای عمومی بود که تعداد زیادی کتاب داشت، و درهای آن به روی طالبان علم گشوده بود. در سال ۳۳۹ هجری قمری در موصل کتابخانه ای بود که یکی از نیکوکاران تأسیس کرده بود و مطالعه کنندگان به جز کتاب، کاغذ مورد احتیاج خود را در آنجا می یافتند. تنها فهرست کتاب های موجود در کتابخانه عمومی ری، ده مجلد قطور بود. کتابخانه بصره به دانشورانی که در آنجا مطالعه می کردند، مستمری و اعانه هایی می داد" یاقوت حموی جغرافیدان معروف سه سال در کتابخانه مرو و خوارزم به فراهم کردن اطلاعات برای کتاب معجم البلدان اشتغال داشت. وقتی مغولان بغداد را ویران کردند سی وشش کتابخانه عمومی در آنجا بود و این به جز تعداد بیشمار کتابخانه های خصوصی بود زیرا رسم بود که هر یک از ثروتمندان مقدار زیادی کتاب داشته باشد. نقل شده است امیر بخارا یک طبیب معروف را به دیار خود دعوت کرد او نپذیرفت و گفت: چهارصد شتر برای حمل کتابهای خود لازم دارد.
وقتی واقدی در گذشت ششصد صندوق پر از کتاب به جا گذاشت که برای برداشتن هر صندوق دو مرد لازم بود. این در حالی بود که بعضی از بزرگان چون صاحب بن عباد به قدر همه کتابخانه های اروپا کتاب داشتند.
در همان موقع در اروپا ارزش کتاب و کتابخانه در پایین ترین محل خود بود و ارباب کلیسا علم را با مذهب در تضاد دانسته لذا دادگاه تفتیش عقاید را تشکیل داده و دانشمندان را شکنجه داده و یا می کشتند. یکی از پژوهشگران اروپایی در این باره می نویسد: "ششصد سال قبل کتابخانه دانشگاه طب پاریس کوچکترین کتابخانه دنیا بود.
این کتابخانه فقط دارای یک کتاب بود و این کتاب نیز نوشته یکی از دانشمندان اسلام بود. این کتاب آن قدربرایشان ارجمند بود که حتی لودویگ یازدهم که پادشاهی با ایمان و مسیحی بود و می خواست این کتاب را به امانت بگیرد می بایست یکصد سکه طلا و دوازده سکه نقره به ودیعه بگذارد و این کتاب را کرایه کند تا اینکه پزشکان خصوصی اش از آن رونویسی کرده تا در موارد بیماری و چه در دوران سلامتی به عنوان یک فرهنگ امراض و دستورات طبی از آن استفاده کنند"
فیلیپ خلیل در کتاب تاریخ عرب می نویسد: مسجد، کتابخانه نیز بود و کتابخانه های مسجد از هدیه های مردم مخصوصا از کتب افراد ثروتمند پر بود. خطیب بغدادی مورخ معروف، کتابهای خود را بر مسلمانان وقف کرد. بعضی از مردم معتبر و توانگر، کتابخانه هایی بنیاد کرده بودند، که تقریبا عمومی بود و کتابهای منطق، فلسفه ، هیئت و علوم دیگر داشت. دانشوران صاحب شأن برای دستیابی به کتابخانه های خصوصی به اشکالی بر نمی خوردند.
در موصل پیش از نیمه قرن دهم میلادی کتابخانه ای بود که یکی از مردم شهر پدید آورده بود. و دانشجویان که وارد آنجا می شدند کاغذ رایگان می گرفتند.
عضدالدوله بویهی در شیراز کتابخانه ای بنیاد کرده بود و کتابهای آن در صندوقهایی بود که فهرست مرتبی داشت و گروهی کارمند مراقب آن بودند. در همین قرن در بصره کتابخانه ای بود که بنیانگذارش به دانشجویان و دانشورانی که در آنجا کار می کردند کمک نقدی می کرد. در همان اوقات در شهر ری کتابخانه ای بود که چهار صد بار شترکتاب داشت و فهرست آن ده جلد بود. ضمنا این کتابخانه انجمنی بود که در آنجا دانشوران همدیگر را برای مذاکره و بحث دیدار می کردند.
عده ای از مورخین، ایرانیان را از بزرگترین عوامل تأسیس کتابخانه و مدارس به شمار آورده اند از جمله: در ایران پیش از اسلام کتابخانه هایی در سرابها و پستوها داشته اند و کتابهایشان از پوست و به خط پهلوی بوده است و پس از پیدایش تمدن اسلام ایرانیان از بزرگترین عوامل تأسیس کتابخانه و مدارس در بغداد و غیره به شمار می آمدند. در خراسان بیش از تمام ممالک اسلامی دارای مدرسه و کتابخانه بود و از آن روی به دیار علم و ادب معروف گشت با این وصف اطلاعات مهمی از کتابخانه های خراسان در دست نیست .فقط یاقوت حموی می گوید: در سال ۶۱۶ هجری کتابخانه عمومی دیدم که مانند آن در هیچ جای دنیا یافت نمی شد.
مصطفی محققی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل غزه روسیه مجلس شورای اسلامی نیکا شاکرمی روز معلم معلمان رهبر انقلاب مجلس بابک زنجانی دولت
هلال احمر یسنا بارش باران آتش سوزی قوه قضاییه پلیس تهران سیل شهرداری تهران آموزش و پرورش سازمان هواشناسی دستگیری
حقوق بازنشستگان قیمت خودرو بانک مرکزی قیمت طلا قیمت دلار بازار خودرو خودرو دلار سایپا ایران خودرو کارگران تورم
فضای مجازی سریال نمایشگاه کتاب تلویزیون مسعود اسکویی عفاف و حجاب سینما سینمای ایران دفاع مقدس موسیقی
رژیم صهیونیستی آمریکا فلسطین حماس جنگ غزه اوکراین چین نوار غزه ترکیه انگلیس ایالات متحده آمریکا یمن
استقلال فوتبال علی خطیر سپاهان باشگاه استقلال لیگ برتر لیگ برتر ایران تراکتور لیگ قهرمانان اروپا رئال مادرید بایرن مونیخ باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی تلفن همراه گوگل اپل آیفون همراه اول تبلیغات اینستاگرام ناسا
فشار خون کبد چرب بیمه بیماری قلبی دیابت کاهش وزن داروخانه رابطه جنسی