اخلاق ورزشی در دنیای امروز

امروزه ورزش در زندگی مردم دنیا نقش مهمی دارد و میلیونها نفر نیز به آن اشتغال دارند از اینرو توجه به اخلاق ورزش در میان تمام دست اندرکاران ورزش مسئله ای حائز اهمیت است

امروزه ورزش در زندگی مردم دنیا نقش مهمی دارد و میلیونها نفر نیز به آن اشتغال دارند. از اینرو توجه به اخلاق ورزش در میان تمام دست‌اندرکاران ورزش مسئله‌ای حائز اهمیت است.

برخی ورزش را آن دسته فعالیتها یا مهارتهای عادی جسمانی دانسته‌اند که بر پایه یک رشته قوانین همگانی به هدف تفریح، مسابقه، نشاط شخصی، دست‌یابی به ورزیدگی، مهارت‌جویی یا آمیزه‌ای از این اهداف صورت می‌گیرد.

در این جا ورزش بر اساس هدف از آن تعریف شده است. پس بر اساس این دیدگاه ورزش به شمار آمدن یک فعالیت با هدف و منظور از آن فعالیت سنجیده می‌شود. ورزش کردن طی سالیان طولانی از قالب یک تفریح و سرگرمی به صورت یک حرفه و فعالیت درآمده است و تعداد بی‌شماری از ورزشکاران حرفه‌ای در سراسر جهان از طریق ورزش به ثروت و رفاه رسیده‌اند. این یکی دیگر از خصوصیات ورزش است.

پرسشها و مسائلی که در عرصه اخلاق ورزش مطرح می‌شود از این قرار است: چرا ما به ورزشکارها به عنوان الگوی رفتار اخلاقی نگاه می‌کنیم؟ اصول اخلاقی ورزش از کجا می‌آید؟ آیا باید میان انواع اخلاق ورزش هم تمایز گذاشت؟ آیا موازین و الزامات اخلاقی در فضای ورزش آماتور با دنیای ورزش حرفه‌ای یکسان است؟

در خیلی از کشورها نیروی ورزشکار کالایی گرانبها است که صاحبش آن را به بهترین خریدار می‌فروشد. ورزشکارها خرید و فروش می‌شوند و حتی خود برچسب یا مارکی برای فروش می‌شوند که کالاهای دیگر را با نام آنها بتوان فروخت.

برخی از مهمترین موضوعات اخلاق ورزش که در کتابهای اخلاق کاربردی به آنها توجه شده، ارزشها در ورزش؛ ورزش اخلاق و هویت؛ ورزش و تعلیم اخلاقی؛ توسعه اخلاقی در ورزش؛ فلاسفه در میدان ورزش؛ جوانمردی به مثابه مقوله‌ای اخلاقی؛ رقابت و همکاری؛ بازی منصفانه؛ تقلب؛ ورزش، مواد نیروزا و مواد مخدر؛ ارزش‌ها و خشونتها در ورزش امروز؛ ورزش و جنسیت؛ ورزش و موضوعات نژادی هستند.

افزون بر سر فصلهای پیش گفته محورهای ذیل می‌تواند مجال طرح مباحث مهم اخلاق ورزش قرار گیرد:

▪ باشگاه اخلاقی: روابط اخلاقی میان صاحبان باشگاه، مدیران فنی، مربیان و ورزشکاران.

▪ تیم اخلاقی: روابط اخلاقی میان مربی و کمک مربی‌ها، کاپیتان، اعضای تیم و اعضای ذخیره.

▪ اخلاق هواداری و تماشاچی‌گری.

▪ اخلاق سازمان‌های ورزشی: سازمان تربیت بدنی، فدراسیون‌های ملی، کنفدراسیون‌های جهانی، کمیته‌های المپیک و ....

▪ اخلاق مشاغل ورزشی: اخلاق داوری، تحلیلگران ورزشی، اخلاق خبرنگاری و روزنامه‌نگاری و گزارشگری ورزش.

▪ اخلاق در حوزه ورزشهای اصناف خاص: اخلاق ورزش بانوان، اخلاق ورزش معلولان، اخلاق ورزش سالمندان.

جان بوکسیل در پاسخ به برخی از این پرسشها به تعریف خود از ورزش پرداخته و مدلی ایده‌آل در ورزش را مطرح کرده است. او معتقد است بررسی شکل ایده‌آل ورزش می‌تواند به اهمیت مثبت و منفی اخلاقی آن کمک کند و برای آن چهار ویژگی را ذکر می‌کند: اختیاری و گزینشی باشد؛ مبارزه فیزیکی و جسمانی داشته باشد؛ رقابتی و برتری‌جویانه باشد.

اینکه ورزش فعالیتی اختیاری است و در حیطه آزادی شخص قرار دارد، موجب نفی از خود بیگانه‌کنندگی ورزش و معنادار شدن آن می‌گردد. در این صورت ورزش غایتی فی نفسه دارد، هر چند که می‌تواند وسیله‌ای برای غایات دیگر هم باشد.

البته هر ورزشکاری به طور قطع دارای اهدافی است و مثلا فردی که بسکتبال بازی می‌کند هدفش بردن است، اما این اهداف در درون فعالیتهای ورزشی قرار دارند که فراتر از آنها فی نفسه نیز موجود است.

ویژگی دومی که برای شکل ایده‌آل ورزش ذکر شد قاعده‌مند بودن آن است. در اینجا دو دسته قواعد متفاوت از هم درباره ورزش وجود دارد که هر دو اهمیتی اساسی دارند: قواعد نزاکت و بازی منصفانه؛ قواعد تأسیسی.

دسته اول قواعدی هستند که مربوط به نزاکت، امنیت و بازی منصفانه‌اند. در صورت عدم رعایت این دسته قواعد بازیکن جریمه می‌شود. قواعد بازی منصفانه شامل جرایم درون مسابقه نیز می‌شود. قواعد نزاکت منعکس کننده معیارهای اصیل اخلاق‌اند.

قواعد تأسیسی نیز قواعدی هستند که از تیم و حرکتهای مجاز دفاع می‌کند. این قواعد برای پیشبرد و نمایش انواع مهارتها و توانایی‌های وضع شده‌اند و در مجموع ایجاد انظباط می‌کند و چارچوبی برای ابتکار، خودنمایی و خود شکوفایی افراد فراهم می‌کنند.

از نظر بوکسیل سومین ویژگی ورزش ایده‌آل این است که ورزش توأم با مبارزه‌ای فیزیکی باشد. این ویژگی ورزش را از بازیهای فکری و رایانه‌ای جدا می‌سازد. این بازیها نیز مانند ورزش قاعده‌مند هستند، اما همیشه بر مبارزه فیزیکی و برتری جسمانی تاکید ندارند.

آخرین ویژگی ورزش ایده‌آل این است که باید مستلزم رقابت باشد. در همین رقابت است که مهارتهای جسمی و روحی، تواناییها و هماهنگیها با هم جمع می‌شوند و این مسئله موجب رشد جسمی و روحی ورزشکار می‌گردد.