مرگ از چشمان تو خواهد نگریست

نگاهی به زندگی چزاره پاوزه, شاعر و نویسنده ایتالیایی

مجموعه شعر «مرگ خواهد آمد و از چشمان تو خواهد نگریست» آخرین اثری است که از پاوزه باقی مانده و در آن او همه نگاهش به زندگی و مرگ را جمع کرده است. ترجمه فارسی این کتاب هم موجود است.

در کتاب آخر «جمع زنان تنها» که پس از مرگ پاوزه منتشر شده، او مرگی مثل مرگ خودش را‌ در اتاق یک هتل‌تصویر کرده است.

این کتاب که اخیرا در ۱۸۰ صفحه به فارسی ترجمه شده، داستان زنی است که پس از سال‌ها به شهر محل تولدش بازمی‌گردد و آنجا با افراد مختلفی برخورد می‌کند که یکی از آنها نقش مهمی‌ در روند داستان دارد و به عنوان یکی از شخصیت‌های کلیدی داستان در کنار این زن قرار می‌گیرد. آنتونیونی، کارگردان مشهور ایتالیایی سال ۱۹۵۵ فیلمی ‌با اقتباس از این داستان ساخت.

آخرین کتاب پاوزه که سال ۱۹۵۰ در ایتالیا منتشر شد «ماه و آتش» است که ۲ سال بعد ترجمه انگلیسی آن نیز به بازار آمد.

چزاره پاوزه را بدون شک در شمار یکی از چهره‌های بزرگ ادبی ایتالیا و جهان در قرن بیستم جای می‌دهند. او اگر در ۴۲ سالگی این دنیا را ترک نمی‌کرد، حالا ۱۰۲ سال داشت. این شاعر، نویسنده، مترجم و منتقد مشهور ایتالیایی یکی از آن نویسندگانی است که در اوج سلطه فاشیسم در این کشور، در تحول ادبی سرزمینش نقشی مهم داشت.

پاوزه را به عنوان چنین مردی می‌شناسند: مردی خجالتی که خود را از دیگران مخفی می‌کرد و تنها در اشعارش می‌شد با شخصیت او روبه‌رو شد، مردی مصمم که برای مبارزه با فاشیسم تردید نداشت. مردی غمگین که زندگی را یکسره سیاهی و تباهی می‌دید و از رفتارهای سیاسی خسته بود... .

پاوزه پس از پایان تحصیلات مدرسه ۲ سال را صرف یادگیری زبان یونانی و لاتین کرد و از آنجا ادبیات را کشف کرد. بعد در دانشکده ادبیات دانشگاه تورین، به یادگیری زبان انگلیسی پرداخت و با ادبیات آمریکا آشنا شد. همه عشق او برای یادگیری زبان انگلیسی خواندن اشعار والت ویتمن شاعر نوگرای آمریکایی و پدیدآورنده شعر آزاد آمریکا به زبان اصلی بود. او پایان‌نامه دانشگاهی‌اش را سال ۱۹۳۰ درباره ویتمن نوشت. در دانشگاه یکی از مرشدهای او آلن گینزبرگ متخصص در ادبیات کلاسیک روسیه و همسر ناتالیا گینزبرگ بود.

پاوزه در دهه‌های اول قرن بیستم از راه ترجمه نقش مهمی‌در آشنا کردن مردم کشورش با ادبیات انگلیسی و آمریکایی داشت. او که با ترجمه اثر «چهره مرد هنرمند در جوانی» اثر جیمز جویس این نویسنده مشهور ایرلندی را به هموطنانش معرفی کرد. از ملویل تاثیر زیادی پذیرفته است، زیرا خود او بود که «موبی دیک» اثر مشهور هرمان ملویل نویسنده آمریکایی را به ایتالیایی برگرداند. آثاری از جان دوس پاسوس، ویلیام فاکنر، جیمز جویس و چارلز دیکنز هم به قلم پاوزه به ایتالیایی برگردانده شده است.

با این حال او خیلی زود دست به قلم برد و آثار خودش را خلق کرد. به دلیل آشنایی با زبان لاتین و یونانی او به افسانه‌ها، سمبل‌ها و اسطوره‌ها علاقه خاصی داشت و آنها را در آثار خودش جای داد. او آنقدر به این اسطوره‌ها علاقه داشت که در یک سوژه ابتکاری ۲۷ شخصیت اسطوره‌ای جهان را انتخاب کرد و در خلال گفت‌وگوهایی با آنها، ویژگی‌های آنان را مورد بررسی قرار داد. این گفت‌وگوها را او در قالب یک کتاب با عنوان «گفت‌وگوهایی با لئوکو» منتشر کرده که از آثار مهمش محسوب می‌شود. این کتاب سال ۱۳۸۴ به زبان فارسی ترجمه شده و امسال نیز ترجمه دیگری از این کتاب وارد بازار نشر ایران شده است.

او در این کتاب شخصیت‌های افسانه‌ای یونانی و رومی را که در حماسه‌های هومر، سوفوکل یا سافو حضور دارند‌ با دیالوگ‌هایی عمیق و پرمفهومی ‌که بین آنها برقرار می‌کند به خواننده امروزی معرفی می‌کند.

در این کتاب انسان‌ها با خدایان و پریان با دیوها حرف می‌زنند. هرکول، اولیس، پنه لوپه، هرمس، زئوس، کاستوره، دیانا و دافنه از شخصیت‌های این کتاب هستند.

پاوزه مثل خیلی از نویسندگان برجسته ایتالیایی بخش مهمی از زندگی‌اش را صرف مبارزه با فاشیسم کرد و به تشکیلات ضدفاشیستی ملحق شد. در همان زمان بود که دستگیر شد. «حرفه؛ زیستن» یکی از مهم‌ترین آثار او از این دوره باقی مانده است.

یکی از مهم‌ترین دلایل دستگیری او کار در مجله ضدفاشیستی «فرهنگ» بود. تجربیات این سال‌ها بعدها الهام بخش پاوزه برای نوشتن رمان‌هایش شد. او در داستان «زندان» هم بخش دیگری از این روزها را منعکس کرده است.

با این حال چزاره پاوزه از نظر سبک ادبی در قالب رئالیست یا نئورئالیست جای می‌گیرد. او که بشدت از امیل‌زولا ، نویسنده مشهور سبک رئالیسم الهام گرفته بود، مسایل اجتماعی ـ‌ سیاسی آن روزگار را در قالب مفاهیمی‌مثل تنهایی و خیانت بارها و بارها وارد داستان‌هایش کرد و در شعرهایش به آنها پرداخت.

تنهایی نه تنها از ویژگی‌های اصلی قهرمان‌های داستان‌های اوست بلکه در شعرهایش هم تکرار می‌شود. رنج‌ها و درام‌ اجتماعی هم در اشعار او جای خاص خود را دارند و در خدمت بیان واقعیت‌های زندگی مدرن و تصاویر درونی انسان به زبانی شاعرانه است.

اولین اثری که از پاوزه منتشر شد، مجموعه شعری به نام «کار سخت» بود که سال ۱۹۳۶ چاپ شد. او در این شعرها، رویاها و آرزوهایش را از دوران کودکی تا بزرگسالی بیان کرده است. در این شعرها می‌شود بخوبی با روحیه شاعر روبه‌رو شد، مرد جوانی که در ۲۸ سالگی تنهایی دوره کودکی و رنج مرگ پدرش وقتی او هنوز ۶ سال بیشتر نداشت در شعرهایی با مفهوم عدم وابستگی به زندگی امروزی، خودشان را نشان می‌دهند. این فضاهای تلخ و تیره بعدها در آثار دیگرش هم تکرار شد و حکومت فاشیست‌ها بر ایتالیا و تمامی‌ زندگی مردم بعدها این سیاهی را در افکار سیاسی او هم تکرار کرد. رمان «ماه و آتش» بهترین نمونه از این افکار چزاره است.

آرزو پناهی