جشنواره تناقض ها

۸۱ فیلم فرم حضور در جشنواره را به گزارش روابط عمومی پر کرده اند و در نهایت ۵۷ فیلم در بخش های مختلف جشنواره حضور دارند نگاهی به اسامی فیلم های حذف شده و نشده روایتی است از این انتخاب که مانند همان سال ۸۴ در نام و خاطره خواهد ماند

۸۱ فیلم فرم حضور در جشنواره را به گزارش روابط عمومی پر کرده اند و در نهایت ۵۷ فیلم در بخش های مختلف جشنواره حضور دارند. نگاهی به اسامی فیلم های حذف شده و نشده روایتی است از این انتخاب که مانند همان سال ۸۴ در نام و خاطره خواهد ماند.

● برگشت به عقب

سال ۸۴ اولین دوران حضور احمدی نژاد و وزیر فرهنگش صفار هرندی بود. آنان هم می خواستند گشاده دستانه عمل کنند و هم به نظر آنان فیلم هایی که ساخته شده بود با معیارهایشان نزدیکی نداشت. نتیجه این شد که تعدادی از فیلم ها را در بخش مهمان قرار دادند از جمله آفساید جعفر پناهی و آتش بس تهمینه میلانی. جعفر پناهی برایش حضور در جشنواره فجر و دیدار با مردم کشورش پس از سال ها دوری آنقدر مهم بود که این نگاه را بپذیرد و فیلم را در سالن مطبوعات و چند سینمای دیگر نشان دهد. حضور در جشنواره برلین و دریافت خرس نقره یی تاکید بر توانایی او بود. اما ارتباط با مخاطب هم در این سال ها از او گرفته شد تا سرانجام فیلم در بساط دستفروش ها اکران شد. اما تهمینه میلانی فیلم را بیرون آورد و دل به اکران خوش کرد و نامش را به عنوان کارگردان اولین فیلم یک میلیاردی تاریخ سینمای ایران ثبت کرد. در همان سال هم بود که «مسعود کیمیایی» و «بهمن فرمان آرا» از نمایش فیلم هایشان در جشنواره فیلم فجر منصرف شدند و ترجیح دادند حتی در شرایط بد، فیلم هایشان را به اکران عمومی دربیاورند. خب انگار تاریخ مدام تکرار می شود.

● پیش از واقعه

کارگردانان از اصرار جشنواره و مدیرانش برای حضور و شرکت فیلم ها می گویند. چند کارگردان شناخته شده، حضور یا عدم حضور فیلم شان باعث مطرح شدن برخی مسائل دیگر می شود. درباره فرزند صبح گفته ایم شاید عدم حضورش در جشنواره به دلایل سیاسی است. ماجرای فیلم صدرعاملی همچنان ادامه دارد. او می گوید فیلمش را هنوز به اتمام نرسانده و ساخت موسیقی آن ادامه دارد. اما در نهایت فارس اعلام کرده است «علیرضا سجادپور» طی این چند روز، شخصاً نسخه آماده شده «زندگی با چشمان بسته» ساخته رسول صدرعاملی را بازبینی می کند. بحث درباره فیلم «خانه خورشید» هم در نهایت به اینجا منجر شد که سازمان فرهنگی و هنری شهرداری آن را در پردیس های سینمایی نشان خواهد داد. درباره اصرار فیلمسازان نیز مسوولان درخصوص اجبار در شرکت برخی از فیلم ها در جشنواره فجر گفته اند؛ «حضور در جشنواره فجر برای همه اهالی سینما به نوعی افتخار به حساب می آید، ضمن اینکه فیلم هایی که آماده باشند و در جشنواره شرکت کنند، از امتیازات خاصی برخوردار خواهند بود اما اگر فیلمی طبق روال عادی مراحل فنی خود را طی کند و نتواند خود را به موقع به جشنواره برساند، نمی شود گفت با مشکلی روبه رو شده است و قطعاً در سال های بعد این جشنواره می تواند میزبان این آثار باشد، بنابراین هیچ اجباری جهت حضور آثار در جشنواره بیست و هشتم وجود ندارد.»

مساله دیگری که درباره فیلم ها مطرح می شد بحث حضور و دریافت مجوز فیلم های توقیفی است؛ هنگامی که خبر رسید شبانه روز، صدسال به این سال ها، به رنگ ارغوان، سفر سرخ و محفل اکس رفع توقیف شدند. بی تردید این سوال پیش آمد که چرا این قطعیت درباره فیلم های «سفر به هیدالو» و «آتشکار» نیست. هر چند اعلام شده بود پروانه نمایش ۱۰ فیلم مورد بررسی مجدد قرار می گیرد، اعلام شد با همراهی کارگردانان و تهیه کننده ها می توان سوءتفاهم ها را برطرف کرد.

● اعلام

اسامی فیلم های شرکت کننده در بخش های مختلف جشنواره اعلام شد. ۲۶ فیلم در مسابقه سینمای ایران، ۲۳ فیلم در مسابقه فیلم های اول و دوم و ۱۰ فیلم در بخش خارج از مسابقه- مهمان- آنقدر تعداد فیلم های شرکت کننده در جشنواره به زعم مسوولان زیاد بوده است که درصدد بودند یک بخش جدید را راه اندازی کنند. از بین ۸۱ فیلمی که فرم پر کردند چند نام بیشتر از هر چیزی به چشم می خورد مانند «آتشکار» محسن امیریوسفی، «آدمکش» رضا کریمی، «آسمان محبوب من» داریوش مهرجویی، «از ما بهتران» مهرداد فرید، «پاداش» کمال تبریزی، «چیزهایی هست که نمی دانی» فردین صاحب الزمانی،«دیگری» مهدی رحمانی، «زم هریر» علی روئین تن، «زمزمه با باد» شهرام علیدی، «زندگی با چشمان بسته» رسول صدرعاملی، «سربازان اعدام» پرویز شیخ طادی، «سن پترزبورگ» بهروز افخمی، «سینما سوخته» مهرشاد کارخانی، «شکارچی» رفیع پیتز، «لطفاً مزاحم نشوید» محسن عبدالوهاب، «ناسپاس» حسن هدایت و «هیچ» عبدالرضا کاهانی. اولین واکنش در برابر حیرت برخی فیلمسازان گفته های سجادپور مدیر نظارت و ارزشیابی و یکی از اعضای هیات انتخاب به ایسنا بود ؛«بعضی از فیلم ها به دلیل کیفی انتخاب نشدند و بعضی دیگر نیز ممکن است مشکل نظارتی داشته باشند که علت عدم انتخاب شان به تدریج اطلاع رسانی خواهد شد. مهم برای ما برگزاری خوب جشنواره است و در این راستا هر کاری که لازم باشد انجام می دهیم.»

نکته این است که برای بسیاری از کارگردانان حضور در جشنواره بهانه یی بود برای دریافت نظرات مردم، همان طور که سامان مقدم و شایسته سازندگان فیلم «صدسال به این سال ها» اعلام کرده بودند تنها رفع توقیف فیلم برایشان مهم بوده است، حضور در بخش مهمان یا مسابقه فرقی نداشت.

مهرداد فرید کارگردان از ما بهتران فیلم خود را به دفتر جشنواره ارائه داده است. او در این باره می گوید؛ «هیات انتخاب حق دارند هر فیلمی را بپسندند یا انتخاب کنند. اما من فیلمم را برای مردم ساخته ام و به دنبال اکران آن هستم. چه در جشنواره باشد و چه برای حضور در جشنواره انتخاب نشده باشد، فرقی به حالم نمی کند. بهترین قضات همان مردم و منتقدان هستند. به سلیقه هیات انتخاب هم احترام می گذارم و امیدوارم مردم از نمایش آن محروم نشوند. بعید می دانم فیلم من مشکل ممیزی داشته باشد. امیدوارم همان طور که مشکل فیلم های سامان مقدم، ابراهیم حاتمی کیا و تهمینه میلانی برطرف شده و به نظر می رسد در جشنواره امسال ممیزی نسبت به سال های قبل سهل تر شده، مشکلی برای فیلم من به وجود نیاید. محمد احمدی تهیه کننده فیلم «لطفاً مزاحم نشوید» ساخته محسن عبدالوهاب نیز درباره حضور این فیلم در بخش مسابقه فیلم اول و دوم می گوید؛ «نامه یی به آقای مسعودشاهی دبیر جشنواره نوشته ایم. ما یکی از شرط هایمان برای شرکت در جشنواره عدم حضور در این بخش بود برای اینکه محسن عبدالوهاب با دو فیلم «ننه گیلانه» و «خون بازی» پیش از این همکار خانم بنی اعتماد بود و در جشنواره شرکت کرده بود. ما به مسعود احمدیان دبیر اجرایی جشنواره هم گفته ایم با این سابقه اصلاً نمی تواند در این بخش حضور داشته باشد.»

این تهیه کننده اعلام می کند؛ «هدف این است که فیلم دیده شود. تاکیدی نداریم که حتماً در جشنواره حضور داشته باشد. جایزه مهم نیست، دوست داریم فیلم دیده شود چون به شدت معتقدیم فیلم با حضور بازیگران حرفه یی و ساخت خوب آن خیلی بهتر از فیلمنامه شده است.» مهدی رحمانی یکی دیگر از کارگردانانی که با فیلم دیگری جزء کارگردانان تعجب زده جشنواره امسال است، می گوید؛ «وقتی آن همه پیش از دریافت فیلم اصرار بود و حتی به لابراتوار گفته شده بود فیلم در اولویت قرار گیرد پس حتماً دلیل حذف فیلم مساله کیفی نیست.» به خصوص که مسعودشاهی در مقام دبیر جشنواره در گفت وگویی با مهر عنوان کرده بود؛ «ما سعی می کنیم به جوانان اهمیت بیشتری بدهیم.» شنیده ها حاکی از این است که فیلم تا دقیقه ۹۰ هم در لیست بوده است. نکته دیگر درباره این فیلم تهیه کننده آن است. محمدعلی نجفی از چهره های شناخته شده سینمای ایران از زمان انقلاب تاکنون تهیه کنندگی این فیلم را بر عهده دارد.

محسن امیریوسفی کارگردان آتشکار همچنان جزء ناکامان جشنواره امسال است یا نه؟ این سوالی است که جواب آن تنها پیش مسوولان سینمای ایران است. او از قولی می گوید که آنان به او داده اند؛ «من همچنان امیدوارم همان طور که گفته اند در این یک هفته قبل از جشنواره مشکل اکران فیلم حل شود. فیلم هایی که با فیلم من توقیف شده اند مشکل شان الان حل شده است و «آتشکار» آخرین فیلم از آن دوران بوده که امیدوارم سرش بی کلاه نمانده باشد.» او ادامه داده است؛ «من با مسوولان تماسی نداشتم. حضور در جشنواره هم مهم نیست. من بحث اکران را دنبال می کنم. با داشتن پروانه نمایش مشکل آن حل می شود. من فکر می کنم فیلم مرا به عنوان فیلم توقیفی به یادگار نگه داشته اند تا فیلم های دیگر احساس تنهایی نکنند.»

عبدالرضا کاهانی نیز در این باره نخواست صحبت کند اما شنیده ها در این زمینه حاکی است این فیلم به دلیل فضای تلخی که در آن ترسیم شده مشکل نظارتی پیدا کرده است. در لحظات بعد از اعلام اسامی فیلم ها طبق شنیده ها به این کارگردان پیشنهاد شده بود فیلم برای داوران بخش بین الملل به نمایش دربیاید اما به نظر می رسد این کارگردان جوان که در چهارمین فیلم خود توانسته جایگاهی جهانی پیدا کند این درخواست را نپذیرفته است. در فیلم «هیچ» ۹ بازیگر حرفه یی حضور دارند. دیگر فیلمی که عدم حضورش به چشم می خورد فیلم «چیزهایی هست که نمی دانی» از فردین صاحب الزمانی است که بازیگران شناخته شده یی همچون لیلا حاتمی، علی مصفا و مهتاب کرامتی در آن بازی می کنند. به نظر می رسد تهیه کننده یی مانند منیژه حکمت نیز پشت این فیلم است. اما عدم حضور فیلم «سن پترزبورگ» بهروز افخمی نیز خود جالب است. هرچند سازندگان فیلم در این باره به طور مستقیم اعلام نظر نکرده اند اما پیش از این بهروز افخمی اعلام کرده بود این فیلم را برای مخاطب ساخته است و بیشتر به دنبال اکران آن است. در خبر آمده نسخه ۱۰۰ دقیقه یی آن به جشنواره ارائه شده و با توجه به سابقه فیلمسازی بهروز افخمی بعید به نظر می رسد این فیلم مشکل کیفی داشته باشد. شاید نام او بر فیلم حاشیه انداخته است همان طور که در طول ساخت فیلم فرزند صبح نام «هدیه تهرانی» سبب حاشیه هایی بر فیلم شد. البته در نهایت این فیلم نیز به دلایل سیاسی در جشنواره امسال حضور ندارد.

فیلم «کیفر» حسن فتحی نیز طبق اعلام خودش احتمالاً به جشنواره امسال نمی رسد.

در فیلم «آدمکش» رضا کریمی نیز دو بازیگر حرفه یی همچون مهتاب کرامتی و بهرام رادان بازی می کنند با گریم های متفاوت که گریم رادان نیز تا به حال مخفی مانده است. این فیلم اکنون در بخش مهمان جشنواره حضور دارد ولی به نظر می رسد سازندگان فیلم در تدارک خروج فیلم از جشنواره هستند.

تهمینه میلانی هم در حالی که در گفت وگو با ایلنا اعلام کرده بود فیلم «تسویه حساب» را بدون دریافت پروانه نمایش به جشنواره ارائه نمی کند به جشنواره داده است و در بخش مسابقه سینمای ایران حضور دارد. این فیلم درباره چهار زن خلافکار است که به سرنوشت بدی دچار می شوند. البته به نظر می رسد تهمینه میلانی هنوز به حضور فیلمش در بخش مسابقه سینمای ایران قانع نیست چرا که به چند روزنامه و خبرگزاری اعلام کرده است هنوز مشکل اکران فیلم حل نشده است. در همین حال محمد نیک بین در مقام تهیه کننده فیلم اعلام کرده است این فیلم امکان دریافت چهار سیمرغ بلورین را دارد.

حضور فیلم «شکلات داغ» حامد کلاهداری در بخش مسابقه سینمای ایران نیز خود از شگفتی های جشنواره است. این فیلم به تهیه کنندگی علیرضا سجادپور مدیرکل نظارت و ارزشیابی ساخته شده است. اما چند روز پیش سجادپور از این سمت انصراف داده است. به نظر می رسد اکنون که نام این کارگردان به عنوان جوان ترین کارگردان جشنواره امسال عنوان شده است ذکر این نکته نیز لازم باشد که تا به حال هیچ کارگردان فیلم اولی نتوانسته تهیه کننده فیلم خود باشد.

در این میان عدم حضور فیلم «قلب های آسمانی» داریوش مهرجویی در بخشی از مسابقه علاوه بر اینکه جای شگفتی دارد، ذکر این نکته را هم ضروری می کند که فیلم «تهران، طهران» نیز هنوز کامل نشده است. فیلم «شب واقعه» نیز هنوز آماده نیست. به نظر می رسد این روزها کارگردانان بیشتر به دنبال سوال های بی جواب خود هستند. هرچند ۲۶ فیلم برای بخش مسابقه سینمای ایران انتخاب شده است. برخی فیلم ها احتمالاً نمی رسند و برخی دیگر جایگزین می شوند. باید منتظر ماند و دید این اتفاق به چه شکلی پیش می رود.

بیتا موسوی