بالا رفتن از پله های موفقیت

الگوهای ما چه نقشی در موفقیت ما دارند

ما انسان‌های معمولی، هیچ‌کدام‌مان کامل نیستیم. هر یک از ما ممکن است در یک یا چند زمینه خاص، برتری‌هایی بر دیگران داشته باشیم اما در زمینه‌های دیگر ممکن است از دیگران عقب‌تر باشیم. برای خیلی‌هایمان حداقل در دوره‌ای از زندگی، این سوال و دغدغه پیش آمده که آیا کسی یا کسانی هستند که با نگاه کردن به آنها و اقتباس از تفکر و رفتارشان بتوانیم مسیر زندگی و پیشرفت‌مان را مشخص‌تر کنیم و با خیال راحت‌تر و بهتر آن را بپیماییم؟ ...

این هفته قصد داریم درباره این موضوع صحبت کنیم که «الگو» گرفتن از افراد موفق چه اهمیتی در پیشبرد خودمان و دیگران به سوی موفقیت و پیشرفت دارد و چگونه باید این کار را انجام داد؟

«الگو» به فردی گفته می‌شود که به دلیل برتری ویژه‌اش در برخی خصوصیات و توانمندی‌ها، در جایگاهی بالاتر از عموم جامعه قرار می‌گیرد و موفقیتی که او در تقویت این توانمندی‌ها کسب کرده یا پله‌های بالاتری که به آنها رسیده است، می‌تواند به عنوان هدفی برای سایر افراد جامعه (برحسب سن و تناسب آن موضوع) قرار گیرد تا در راه رسیدن به آن تلاش نمایند.

● چند الگو لازم داریم؟

خاصیت عمده زندگی اجتماعی این است که ما انسان‌ها هیچ وقت تنها نیستیم، همیشه افرادی دور و برمان پیدا می‌شوند که یا از ما جلوترند یا از ما عقب‌تر. در زندگی اجتماعی ما هیچ فردی را نمی‌توان پیدا کرد که از همه آدم‌های دیگر بهتر، موفق‌تر و دارای درجه بالاتر باشد. به همین دلیل، در ابعاد مختلف زندگی، همیشه می‌توان افرادی را پیدا کرد که توانسته‌اند گام‌های بزرگ‌تری نسبت به ما برداشته باشند، پله‌های بیشتری را طی کرده باشند، با صرف هزینه‌ها و زمان کمتری به درجات بالاتری رسیده باشند، دستاوردهای بزرگ‌تری کسب کرده باشند و بیشتر مورد احترام اطرافیان و جامعه باشند. هر کدام از ما ممکن است برای خودمان یا افراد خانواده‌مان یا حتی کودکان‌مان به دنبال الگوی خوب، مثبت و مفیدی باشیم که با اقتباس از آنها بتوانیم بهتر جلو برویم. هیچ لزومی ندارد دنبال افرادی باشیم که همه صفات مثبت را داشته باشند بلکه ممکن است مثلا الگوی ما در بعد روابط خانوادگی یک نفر باشد، در حالی که در زمینه تحصیلی یا علمی و سواد و دانش، فرد دیگری را به عنوان الگو برگزینیم. ابتدا لازم است ببینیم نیاز به الگو گرفتن در زندگی خود و یا اعضای خانواده‌مان داریم یا خیر؟ برای این کار باید ابعادی از زندگی را که برایمان مهم است، مشخص کنیم و بین یک تا ۱۰ به خودمان در این ابعاد امتیاز بدهیم. یعنی هر بعد را که تعیین کردیم، اگر وضع‌مان در آن زمینه خوب بود، امتیاز بالاتر (نزدیک به ۱۰) و اگر بد بود، امتیاز پایین‌تر (نزدیک‌تر به ۱) بدهیم. در هر بعدی که امتیازمان کم بود، حتما باید به دنبال الگو باشیم. این ابعاد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

▪ بعد علمی

▪ بعد اعتقادی، مذهبی و دینی

▪ بعد اجتماعی و روابط خانوادگی

▪ بعد شغلی و رضایت از کار

▪ بعد اقتصادی و رفاه در زندگی

▪ بعد سلامت جسم، روان و روح

می‌بینید که هر فرد می‌تواند در ابعاد مختلف زندگی خودش و دیگران، الگوهایی را برای خود انتخاب کند و با نگاه به آنها و اقتباس از تجربیات‌شان، مسیر بهتری را برای رسیدن به پله‌های بالاتر برای خود ترسیم کند. چه بهتر که دنبال الگو یا الگوهایی باشیم که در چند بعد از ابعادی که مدنظرمان است، موفق باشند اما اگر چنین فردی به راحتی پیدا نمی‌شود، هیچ ایرادی ندارد که مثلا در بعد علمی، یک فرد یا چند فرد برایمان الگو باشند و در بعد سلامت فرد دیگر و در بعد اعتقادی و مذهبی، شخص دیگر.

● الگوی خوب یعنی که؟

آنچه یک الگو را تبدیل به یک الگوی مناسب و مفید می‌سازد شامل این موارد است:

▪ فرد «الگو» معمولا خودش یک عضو از جامعه خودمان است. موفقیت آقای «بیل گیتس» نمی‌تواند لزوما الگویی برای پیشرفت هر مهندس کامپیوتری باشد (البته این قضیه، قانون متقن نیست.)

▪ فرد «الگو» از مسیرهای رایج و مرسوم توانسته است موفقیت خود را کسب کند، نه از روش‌های نامتعارف و غیرعادی.

▪ یک فرد الگو، در زوایای مثبت زندگی‌ توانسته است به موفقیت دست یابد. هیچ کلاهبرداری، حتی اگر خیلی هم پولدار باشد، به خاطر پول داشتنش لیاقت الگو شدن ندارد. مهم آن است که الگوهایی که از آنها یاد می‌کنیم، دارای صفات مثبت در موفقیت‌های زندگی باشند.

▪ فرد الگو، با شناسایی صحیح و استفاده مناسب از فرصت‌های دور و برش توانسته است به انسان موفقی تبدیل شود که حال، ما او را به عنوان یک الگو می‌شناسیم. این فرصت‌ها ممکن است برای هر کدام از ما هم پیش بیاید اما تفاوت یک فرد عادی با فردی که به جایگاه الگوی ما رسیده در استفاده از این فرصت‌ها و تبدیل آنها به نقاط قوت است.

▪ افرادی که نقش الگو را پیدا می‌کنند، اغلب افرادی پرتلاش و با پشتکار فراوان هستند. این قاعده کاملا صحیح است که هیچ فردی را نمی‌توان پیدا کرد که بدون زحمت و سختی کشیدن، به جایگاه‌های بالاتر رسیده باشد.

▪ یک فرد الگو، فردی است که معمولا خودش با امیدواری زندگی کرده است و در زندگی، رفتار و گفتار روزمره‌اش به راحتی می‌توان زوایای امید را مشاهده کرد؛ حتی اگر در شرایطی آنها را ببینیم که در حال دست و پنجه نرم کردن با مشکلات روزمره هستند.

▪ یک فرد الگو، مسیر موفقیت و پیشرفت خود را به تنهایی طی نکرده است. این گونه افراد، معمولا با کمک و همراهی دیگران و با حضور مثبت در کارهای گروهی و پرورش توانایی‌های خود در زمینه کار تیمی و فعالیت کردن با دیگران، توانسته‌اند گام‌های مثبت بردارند.

▪ یک فرد الگو، ابایی ندارد که موفقیت‌های خود را در اختیار دیگران بگذارد و راه رسیدن به آن را به دیگران بیاموزد. معمولا افراد الگو به دلیل آنکه خودشان با دشواری و با سرسختی توانسته‌اند به جایگاه‌های بالاتر برسند، این اصل را می‌پذیرند که جاده‌ای که ساخته‌اند و یا پیدا کرده‌اند را به دیگران نیز نشان دهند.

● چگونه یک الگوی مناسب انتخاب کنیم؟

درباره آثار مثبت انتخاب الگو در زندگی (چه برای خودمان و چه برای اطرافیان و فرزندانمان) زیاد می‌توان نوشت اما چند نکته مهم و کاربردی در انتخاب الگو نهفته است که خصوصا برای الگوپذیری کودکان و نوجوانان ارزش زیادی پیدا می‌کند:

▪ الگوها باید افرادی از بطن جامعه و ترجیحا نزدیک به فرهنگ، آداب و عوامل اجتماعی خودمان باشند. هر چه‌قدر الگویی که انتخاب می‌کنیم از این نظر با ما فاصله داشته باشد، احساس نزدیکی کمتری با او خواهیم کرد و ارزش الگوپذیری از او کمرنگ‌تر می‌شود.

▪ هیچ الگویی در زندگی اجتماعی روزمره، صددرصد کامل نیست. باید به خودمان و دیگران بیاموزیم که اگر فردی را در یک زمینه به عنوان الگو انتخاب کردیم و آن وقت دیدیم که در زمینه‌های دیگر دچار نقص و ناتوانی است، این دلیل بر کم‌ارزش بودن جنبه‌های مثبت مورد نظرمان نیست.

▪ الگوی انتخاب‌شده باید تا حد امکان در دسترس باشد تا بتوان هر از چند گاهی چهره او را (ترجیحا به صورت حضوری) دید و یا با او به صحبت نشست و یا درباره او صحبت کرد و یا مطلبی راجع به او مطالعه کرد. هر چه‌قدر الگویمان دور از دسترس باشد، امکان ارتباط گرفتن ما با او کمتر می‌شود.

▪ تا حد امکان باید به صورت شفاف مشخص کرد که الگویی که برای خود انتخاب کرده‌ایم، چه هدف‌هایی را برای خود مشخص کرده، چگونه این اهداف را به واقعیت تبدیل کرده، چگونه تلاش کرده و چه‌طور مشکلات را شناسایی کرده، چه نقاط ضعفی را در خود برطرف کرده، از چه کسانی و چه چیزهایی کمک گرفته، چگونه امیدش را حفظ کرده و بسیاری موارد دیگر که او را از نظر ما به یک الگو تبدیل کرده است.

▪ در مرحله بعدی باید به صورت دقیق و شفاف مشخص کرد که این نکاتی که در بند قبلی، آنها را شناختیم و استخراج کردیم، برای خودمان به چه صورتی است؛ یعنی اینکه در این زمینه‌هایی که اطلاعاتش را از فرد به دست آوردیم، خودمان چه تفاوتی با او داریم. آن وقت هدف‌گذاری باید با توجه به قابلیت‌ها، امکانات و شرایط خودمان (و البته با نگاه به آنچه الگوی مورد نظر به آن رسیده است) انجام شود.

▪ بهتر است آنچه را که از الگویمان می‌آموزیم، یادداشت کنیم.نوشتن این موارد، هم کمکی است به شفاف‌تر شدن موضوع برای خودمان، هم برایمان مشخص می‌کند که کجا را درست رفته‌ایم و کجا را اشتباه و ضمنا ذخیره‌ای می‌شود برای انتقال تجارب خودمان به دیگران (خصوصا فرزندانمان).

▪ هر از چند گاهی باید الگوهایی را که برای خودمان انتخاب کرده‌ایم، مجددا بررسی کنیم. به هر حال، هم آنها تغییر می‌کنند و هم خود ما. ممکن است فردی که در دوره دبیرستان برایمان الگو بوده، دیگر در دوره دانشگاه برایمان الگوی خوبی نباشد.

▪ با الگوی انتخاب شده نباید به شکل مقایسه منفی برخورد کرد، یعنی اینکه باید نقاط مثبت و دستاوردهای او را (هر چه‌قدر که در ظاهر قضیه، بزرگ و دست‌نیافتنی باشد) شناخت و با هدف‌گذاری صحیح به سمت آن حرکت کرد. مهم، فقط رسیدن به همان پله‌های بالا نیست بلکه حرکت کردن در این مسیر هم خودش نوعی موفقیت است.

▪ با دیگران درباره الگوهایی که برای خود یا فرزندانتان انتخاب کرده‌اید، صحبت کنید. شاید دیگران افراد بهتری را بشناسند که بتوانند به شما معرفی کنند و برعکس.

هدف از الگو گرفتن و انتخاب فرد یا افرادی به‌عنوان الگو، هدف‌گذاری بهتر در زندگی و رسیدن به پله‌های بالاتر موفقیت است. هر انسانی در شرایط خاص از زندگی خود، نیازمند چنین الگوبرداری‌هایی خواهد بود. مهم‌ترین اصول در انتخاب الگو عبارت است از: مثبت‌اندیشی، پشتکار و تلاش، درس گرفتن از موفقیت‌ها و شکست‌ها، انتخاب اهداف و افراد دست‌یافتنی. اگر الگوهای مناسبی برای خودمان انتخاب کنیم، مطمئنا روزی خواهد رسید که خودمان نیز می‌توانیم الگوی خوبی برای دیگران باشیم و پدر و مادری خوب برای فرزندانمان.

دکتر علیرضا احمدوند