ناظران کاندیداها چه می کردند

گزارشی از روند رأی گیری و شمارش آرا در انتخابات ریاست جمهوری

طبق قانون، نظارت بر انتخابات ریاست‌جمهوری به عهده شورای نگهبان است. این نظارت عام و در تمام مراحل و در همه امور مربوط به انتخابات جاری است، اما وزارت کشور مأمور اجرای قانون انتخابات

ریاست ‌جمهوری بوده و مسؤول صحت جریان انتخابات است، بدین منظور می‌تواند مأمورانی جهت بازرسی و کنترل جریان انتخابات به طور ثابت یا سیار به شهرستان‌ها، بخش‌ها و شعب ثبت نام و اخذ رأی اعزام دارد.

مأموران انتظامی هم در حدود قانون موظف به ایجاد نظم و جلوگیری از هرگونه بی‌نظمی در جریان انتخابات و حفاظت صندوق‌ها هستند اما طبق قانون نیروهای نظامی و انتظامی حق دخالت در امور اجرایی و نظارت در انتخابات را ندارند.

● هیأت اجرایی

رئیس‌جمهور در مصاحبه با خبرنگاران داخلی و خارجی که در هفته جاری انجام شد گفتندکه مردم ناظران مستقیم انتخابات هستند و کسی نمی‌تواند در انتخاباتی که مردم ناظر آن هستند شبهه بیندازد. منظور رئیس‌جمهور از این حرف ماده ۳۹ قانون انتخابات ریاست جمهوری است که طبق آن باید از معتمدان و افراد با اعتبار محله‌ها و شهرها استفاده شود. این ماده قانونی می‌گوید، باید ۳۰ نفر از معتمدان با تأیید هیأت نظارت و دعوت کتبی فرماندار ظرف دو روز از تاریخ دعوت، تشکیل جلسه داده و پس از حضور حداقل دو سوم مدعوین (۲۰ نفر) در حضور هیأت نظارت از بین خود یا خارج، ۸ نفر را به عنوان معتمدان اصلی و پنج نفر را به عنوان معتمدان علی‌البدل هیأت اجرایی با رأی مخفی و اکثریت نسبی آرا انتخاب کنند.

اجرای انتخابات با وزارت کشور است اما هیات اجرایی چیست و چگونه به وجود می‌آید؟ طبق ماده ۳۸ قانون انتخابات ریاست جمهوری بلافاصله پس از صدور دستور شروع انتخابات از طرف وزیر کشور، فرماندار دستور تشکیل هیأت‌های اجرایی را به بخشداران صادر کرده و موظف است ظرف سه روز هیأت اجرایی انتخابات شهرستان را به ریاست خود و عضویت رئیس‌ ثبت احوال و دادستان یا نماینده وی و ۸ نفر از معتمدان تشکیل دهد. در شهرستان و بخش‌هایی که شورای اسلامی شهرستان یا بخش تشکیل شده است یک نفر از اعضای شورا به انتخاب شورا، یکی از ۸ معتمد مذکور خواهد بود.

در صورت حضور دادستان در محل، نامبرده مکلف است شخصاً در جلسات هیأت اجرایی شرکت کند.

طبق قانون هیچ یک ازاعضای هیأت اجرایی و ناظران شورای نگهبان و اعضای شعب ثبت نام و اخذ رأی نباید با داوطلبان انتخابات خویشاوندی نسبی یا سببی داشته باشند. هیأت اجرایی شهرستان پس از تعیین محل‌های استقرار شعب ثبت نام و اخذ رأی، بررسی، تأیید و تصویب مصوبات هیأت‌های اجرایی بخش‌ها درباره تعداد و محل شعب ثبت نام و اخذ رأی، ۹ روز قبل از روز اخذ رأی مبادرت به انتشار آگهی انتخابات حاوی تاریخ برگزاری انتخابات، ساعات اخذ رأی، شرایط انتخاب‌کنندگان، جرائم، تخلفات، مقررات جزایی و محل شعب ثبت نام و اخذ رأی در سراسر شهرستان می‌کند.

● صدا و سیما

نامزدهای ریاست جمهوری که صلاحیت آنان توسط شورای نگهبان تأیید و اسامی آنها از طرف وزارت کشور اعلام می‌شود هر یک حق دارند به طور مساوی از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برای معرفی و ارائه برنامه‌های خود استفاده کنند. ترتیب و تنظیم برنامه تبلیغات نامزدهای انتخاباتی از طریق صدا و سیما به عهده کمیسیون بررسی تبلیغات است.

● قبل از آغاز

قبل از شروع رای‌گیری باید در حضور نماینده یا نمایندگان هیأت نظارت، صندوق‌های خالی، بسته و ممهور به مهر شعبه ثبت نام و اخذ رأی شود و در صورتجلسه‌ای که قبل از شروع رأی‌گیری انتخابات توسط اعضای صندوق در محل اخذ رأی تنظیم می‌شود، نماینده یا نمایندگان هیأت نظارت شعبه مربوط، تعداد صندوق‌ها و خالی بودن آنها را گواهی کنند و در صورتی که در جریان رأی‌گیری نیاز باشد که صندوقی را اضافه کنند باید به همین ترتیب عمل کرده و صورتجلسه شود. برای اولین بار در انتخابات ۲۲ خرداد، ناظران کاندیداها در این مرحله که نقطه آغازین انتخابات است حضور داشته‌اند.

پس از پایان انتخابات صورتجلسه نتیجه انتخابات با امضای هیات اجرایی شهرستان و هیات نظارت بر انتخابات شهرستان در چهار نسخه تهیه می‌شود که یک نسخه نزد هیات اجرایی شهرستان می‌ماند و بقیه برای هیأت نظارت بر انتخابات مزبور و وزارت کشور و هیأت مرکزی نظارت برانتخابات ارسال می‌شود.

ناظران کاندیداها چه وظایفی دارند؟

هم اکنون سه نامزد انتخابات ریاست جمهوری به نتیجه انتخابات اعتراض دارند اما طبق قانون باید مستندات شکایت‌های خود را ارائه دهند. شاید در اینجا این سوال مطرح شود که مستندات تقلب و تخلف انتخابات چگونه تهیه می‌شود؟ طبق قانون، کاندیداهای ریاست جمهوری می‌توانند نمایندگان یا ناظرانی در صندوق‌های اخذ رای داشته باشند که همه مراحل اخذ رای و شمارش آرای صندوق را نظارت کنند. همچنین آنها می‌توانند در زمان تجمیع آرا در ستاد انتخابات کشور حضور داشته باشند، که در انتخابات اخیر نمایندگان کاندیداها پای صندوق‌های رأی از قبل رأی‌گیری تا پایان شمارش آرا حضور داشته‌اند.

به موجب این قانون هر یک از نامزدهای ریاست جمهوری به تنهایی یا چند نامزد مشترکاً می‌توانند در هر یک از شعب اخذ رأی، اماکن استقرار دستگاه شمارشگر رایانه‌ای آرا و هیأت‌های اجرایی شهرستان‌ها و بخش‌ها یک نفر نماینده داشته باشند. نمایندگان نامزدها می‌توانند در شعب اخذ رأی (ثابت و سیار) و اماکن استقرار دستگاه شمارشگر آرا بدون دخالت در انجام وظایف آنها حضور داشته باشند و در صورت مشاهده تخلف، مراتب را کتباً به ناظران شورای نگهبان، هیأت نظارت شهرستان و استان مربوطه و ستاد انتخابات وزارت کشور اعلام کنند. حضور ناظران هر یک از نامزدها تا پایان اخذ رای و شمارش و تنظیم صورت و جلسات بلامانع است.

برای جلوگیری از ازدحام ناظران در صورتی که تعداد نامزدهای ریاست جمهوری بیش از شش نفر باشد، هر یک از نامزدها می‌توانند فقط به ازای هر دو شعبه اخذ رأی یک نفر نماینده معرفی کنند.

همچنین نمایندگان نامزدها باید از میان افراد داوطلب و با معرفی نامزد یا مسؤول ستاد تبلیغات هر یک از نامزدها در شهرستان مربوطه به عنوان نماینده تام الاختیار نامزد حداقل ۵ روز قبل از شروع اخذ رأی به فرماندار همان شهرستان معرفی شوند.

طبق قانون، مسؤول ستاد تبلیغات هر یک از نامزدها در شهرستان فردی است که یک هفته قبل از شروع رأی‌گیری کتباً از طرف نامزد مربوط به فرمانداری همان شهرستان معرفی می‌شود.

در زمان رای‌گیری در انتخابات نمایندگان نامزدها حق تبلیغ له یا علیه هیچ‌یک از نامزدها یا دخالت در کار هیأت‌های اخذ رأی، بازرسان و ناظران شورای نگهبان را ندارند و در صورت تخلف از حوزه اخذ رأی اخراج خواهند شد.

● شکایت و نحوه رسیدگی

با اتمام انتخابات کار شورای نگهبان تمام نمی‌شود بلکه تازه باید شکایت‌ها را دریافت و به آن رسیدگی کند. اعلام نتایج رسیدگی به شکایت انتخابات

ریاست جمهوری از طریق رسانه‌های گروهی از اختیارات شورای نگهبان است.

شورای نگهبان ظرف یک هفته و در صورت ضرورت حداکثر ۱۰ روز پس از دریافت نتیجه انتخابات

ریاست جمهوری نظر قطعی خود را نسبت به انتخابات انجام شده به وزارت کشور اعلام و وزارت کشور از طریق رسانه‌های گروهی نتیجه نهایی را به اطلاع مردم خواهد رساند. هیأت‌های اجرایی موظفند از تاریخ اعلام نهایی صلاحیت داوطلبان تا دو روز پس از اعلام نتیجه اخذ رأی انتخابات، شکایت‌های واصله را بپذیرند و ظرف ۲۴ ساعت در جلسه مشترک هیأت اجرایی و ناظران شورای نگهبان در شهرستان مربوط به آنها رسیدگی کنند و نتیجه را صورتجلسه کرده و به وزارت کشور اعلام دارند.

طبق قانون کسانی که از نحوه برگزاری انتخابات شکایت داشته باشند، می‌توانند ظرف سه روز از تاریخ اخذ رأی شکایت مستند خود را به ناظران شورای نگهبان یا دبیرخانه این شورا نیز تسلیم دارند.

در صورتی که شاکی بدون دلیل و مدرک و مغرضانه داوطلبان انتخاباتی را متهم کند و عمل شاکی عنوان افترا داشته باشد قابل تعقیب و پیگیری است.

طرح و بررسی شکایت درباره افراد، محرمانه بوده و افشای آن ممنوع است و شکایت‌هایی که در جریان انتخابات به هیأت اجرایی تسلیم می‌شود مانع از ادامه کار انتخابات نبوده و در موعد رسیدگی به شکایت‌ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

هیات اجرایی پس از بررسی شکایت‌ها و گزارش‌ها چنانچه تشخیص دهد که امور انتخابات در یک یا چند شعبه از جریان عادی خارج شده و به صورت صحیح انجام نگرفته با تأیید شورای نگهبان، انتخابات یک یا چند شعبه مزبور را باطل اعلام می‌کند.

● تقلب غیر ممکن

با این قانون سفت و سخت انتخابات ریاست جمهوری احتمال تقلب و تخلف در انتخابات به صفر می‌رسد چراکه افراد با منافع مختلف برهم نظارت می‌کنند. بازرسان وزارت کشور بر مجریان، ناظران شورای نگهبان بر کار وزارت کشور، معتمدان و هیات اجرایی بر کار دیگران و ناظران کاندیداها بر همه مراحل رای گیری نظارت می‌کنند. آیا بهتر نیست از همین قانون استفاده کرد تا به همه شبهات پاسخ داده شود؟ آیا نمی‌توان بدون آتش زدن اتوبوس و کشتن افراد به قانون عمل کرد و دست به آشوب نزد؟