آشنایی با آیه الله العظمی بروجردی

مرحوم آیهٔ اللَّه بروجردی از فحول علما و برجستگان فقهای امامیّه در عصر خویش و از مجتهدان طراز اوّل قرن چهاردهم قمری و از مراجع علی الإطلاق عصر ما بودند

مرحوم آیهٔ اللَّه بروجردی از فحول علما و برجستگان فقهای امامیّه در عصر خویش و از مجتهدان طراز اوّل قرن چهاردهم قمری و از مراجع علی‏الإطلاق عصر ما بودند. ایشان فرزند علّامه فقید حاج آقا علی بروجردی است كه از خانواده جلیل و پر سابقه طباطبائی بروجردی می باشدو با سی واسطه به حضرت امام حسن مجتبی(ع) می‏رسد . غالب اجداد آن جناب، از دانشمندان و نوابغ اسلامی و از اشراف مؤمنان و اجلّای سادات ذوی العزّ والاحترام بودند. مرحوم آیهٔ اللَّه بروجردی در سال ۱۲۹۲ قمری در شهر تاریخی بروجرد دیده به جهان گشود و در شانزدهمین سال مرجعیّت عامّه و مطلقه شان در شهر مقدس قم در سال ۱۳۸۰ قمری رحلت كرد . ایشان در جوار حضرت معصومه(س) در مسجد اعظم بنابر وصیّتشان به خاك سپرده شدند . از ارتحال این فقیه توانمند شیعه، ثلمه بزرگی واقع شد كه چیزی آن را جبران نكرد و به محض انتشار خبر رحلت آن بزرگ مرجع تقلید شیعه امامیه، جهان اسلام عزادار شد و ایران كه كشور شیعه است، دولت و ملتِ آن، هم صدا عزای عمومی اعلام كردند و بیش از چهل روز در فراق آن شخصیّت بزرگِ اسلام، مجالس عزاداری بر پا كردند.

● ویژگی‏های شخصیّتی آیهٔ اللَّه بروجردی(ره)

آیهٔ اللَّه بروجردی(ره) از هوش و ذكاوت سرشار و استعداد قوی و فوق العاده‏ای برخوردار بود و در مسائل سیاسی و اجتماعی بصیر و بسیار روشن بود و همواره در جریان مسائلی كه در كشور می‏گذشت قرار داشت و در عین حال با تامل و دوراندیشی بسیار عمل می‏كرد. او از لحاظ تدبیر و مدیریت نیز فردی بسیار قوی و توانمند به شمار می‏آمد. با آمدن ایشان به قم، حوزه علمیّه رونقِ دوباره گرفت. حوزه‏ای كه بعد از ارتحال بنیانگذار آن مرحوم آیهٔ اللَّه العظمی حائری یزدی(ره) از هم پاشیده بود و در اثر نظام طاغوتیِ پهلوی اوّل ضربه زیادی خورده بود، بار دیگر تجدید قوا كرد و به اوج شكوفایی‏اش رسید و این موضوع نشأت گرفته از سیاست و تدبیر خاصّی بود كه آیهٔ اللَّه بروجردی در اداره حوزه علمیّه از خود بروز داد. آری، شیعیان جهان در زمان مرجعیّت ایشان از آبرو و حیثیّت تازه‏ای برخوردار شدند، به‏ویژه بعد از آن كه نمایندگانی از سوی ایشان به كشورهای آمریكا و اروپا اعزام شد و به ارشاد و هدایت شیعیان و مسلمانان آن كشورها پرداختند و در حقیقت می‏توان گفت نشر علوم آل محمد(ص) در آن كشورها با اعزام این نمایندگان به آن جاها صورت گرفت. حضرت آیهٔاللَّه بروجردی علاوه بر مكانت و مراتب علمی - كه به آن اشاره خواهد شد – دارای چهره‏ای نورانی و بسیار جذّاب بود به گونه‏ای كه موجب جذب و جلب هر بیننده‏ای می‏شد. او همیشه در كمال وقار و محبت و صفا با مردم برخورد می‏كرد. شیخ حسن باقوری - از دانشمندان معروف مصر و وزیر اوقاف وقت آن كشور - زمانی كه در قم با آیهٔاللَّه بروجردی ملاقات كرده بود، پس از مراجعت به مصر در پاسخ یكی از دانشمندان مصری كه از وی پرسیده بود: آیهٔاللَّه بروجردی پیشوای شیعیان را چگونه یافتی؟ گفت: أعظم شخصیّهٔ رأیْتُه فی عُمری؛

آیهٔاللَّه بروجردی بزرگ‏ترین شخصیتی است كه در عمرم دیده‏ام.

و این ملاقات چنان ثمربخش و مفید بود كه در روحیّه آن دانشمند مصلح مصری مؤثر واقع شد به نحوی كه زمینه‏ای شد برای تماس‏های بعدی دانشمندان مصری و ارتباط دارالتقریب مصر و پیشرفت‏های شیعه در آن كشور برای چاپ كتاب‏هایی مانند مختصرنافع محقق اوّل و تفسیر مجمع البیان.(۱)

هم چنین از كسان دیگری كه با مرحوم آیهٔاللَّه بروجردی ملاقات كرد دكتر آرشه تونگ دبیر كل سازمان بین‏المللی مبارزه با الكل بود - كه همراه دكتر چهرازی به حضور وی رسید-. دكتر آرشه تونگ كسی است كه با بیشتر رجال و شخصیّت‏های سیاسی جهان مصاحبه كرده و دیدگاه آنان را درباره الكل و مسكرات پرسیده است. وی در مصاحبه با آیهٔاللَّه بروجردی، پرسید: چرا در اسلام مشروبات الكلی تحریم شده است؟ ایشان فرمود:انسان به سبب داشتن عقل، اشرف مخلوقات شناخته شده است و منظور از خلقت وی همان پیمودن راه تكامل در خداشناسی است. این ودیعه گرانبهای الهی (عقل وشعور) را كه خداوند در اختیار ما قرار داده است، برای حفظ آن هم دستوراتی فرموده است. در این زمینه پیغمبر اسلام(ص) استعمال و شرب مواد الكلی را كه منجر به مستی و اختلال عقل می‏گردد حرام فرموده است و برای هر انسان دارای عقل سلیم، مسلّم و قطعی است كه حرمت این امر، صحیح و منطقی است.

دكتر آرشه تونگ با شنیدن این پاسخ بی نهایت تحت تأثیر قرار گرفت و وقتی سخنان آیهٔاللَّه بروجردی را در بیست و ششمین كنگره جهانی مبارزه با الكل در حضور كلّیّه نمایندگان كشورهای مختلف دنیا مطرح كرد، نمایندگان كنگره پس از استماع گزارش دكتر آرشه تونگ و قرائت مصاحبه و پیام حضرت آیهٔاللَّه بروجردی علاوه بر این كه اعتراف كرده بودند كه اسلام تنها دینی است كه رسماً مشروبات الكلی را تحریم كرده است همگی در برابر شخصیّت و عظمت آیهٔاللَّه بروجردی سر تعظیم فرود آوردند.(۲)

مرحوم آیهٔاللَّه بروجردی علاوه بر دارا بودن صفای باطنی و خلوص و ملكات نفسانی، دارای زندگی بسیار ساده‏ای بود به گونه‏ای كه هر كس زندگی ایشان را می‏دید تحت تأثیر قرار می‏گرفت و به ایشان ارادت می‏ورزید.

در این باره آمده است كه: آیهٔاللَّه بروجردی از زندگی ساده‏ای برخوردار بود و از غذا و لباس ساده‏ای استفاده می‏كرد و برای تهیّه لباس خود از پارچه‏های تولیدی كشور ایران استفاده می‏كرد و از پوشیدن پارچه و لباس‏های خارجی اجتناب می‏نمود .(۳)

● مكانت علمی آیهٔاللَّه بروجردی(ره)

مرحوم آیهٔاللَّه العظمی بروجردی از مجتهدان و فقیهان بزرگ شیعی بود.او را به نبوغ و احاطه علمی در فقه، اصول، حكمت و معقول می‏ستودند. ایشان را جامع معقول و منقول می‏دانستند، به ویژه این كه در علم فقه، اصول، درایه و رجال شیعه و سنّی آن قدر دارای نبوغ فكری و استعداد خدادادی بود كه در ۲۷ سالگی مجتهد مسلّم به شمار می‏آمد.

مرحوم بروجردی خود در این باره گوید:

وقتی كه من در اصفهان بودم در فقه و اصول مبنایی داشتم می‏خواستم بروم نجف ببینم مبنای من در حوزه نجف و دیدن اساتید بزرگ تغییر می‏كند یا نه؟ ولی بعد از رفتن به نجف تغییری پیدا نشد.(۴)

آیهٔاللَّه فاضل لنكرانی - مدّظلّه العالی - از شاگردان برجسته ایشان سوگند یاد می‏كند كه وی (آیهٔاللَّه بروجردی) گنجی از گنج‏های پیدا شده در این اعصار و قرون است و آیت بزرگی از آیات روشن خدا در این دوران است. چگونه چنین نباشد در حالی كه تمام سعی و تلاش خود را در راه تحقیق این علم شریف مبذول داشته است و خود را در تنقیح مسائل این علم به زحمت انداخته است به طوری كه باقی نمانده سرّی از اسرار فقه مگر این كه آن را كشف كرده است و مشكلی نمانده مگر این كه آن را آسان نموده است و قفل بسته‏ای در این علم نبوده است مگر این كه با كلید تحقیقاتش آن را باز كرده است و نیز مجملی نبوده است مگر این كه آن را توضیح داده است... و هیچ فرعی از فروع نبوده است مگر این كه بر آن احاطه پیدا كرده است. بنابراین، واجب است كه شكر خدای منعم را بر این نعمت بزرگ اظهار كنیم.(۵)

پی‌نوشتها:

۱) علی دوانی، زندگانی زعیم بزرگ عالم تشیّع آیهٔاللَّه بروجردی، ص ۱۸۵.

۲) همان، ص ۱۸۶.

۳) اعیان الشیعه، ج ۶، ص ۹۴.

۴) علی دوانی، زندگانی آیهٔاللَّه بروجردی، نشر مطهّر، ص ۹۷؛ طبقات الرجال، ج ۱، ص ۱۵، مقدّمه.

۵) نهایهٔ التقریر، ج ۲، چاپ حكمت، قم، ص ۳.

۶) خاطره از استاد معظم حضرت آیه الله حرم پناهی دام ظله .

۷) زندگینامه آیه الله بروجردی ، ص ۹۴ ـ ۹۳.

۸) مجله نور علم ، شماره دوازده ، آبان ۱۳۶۴، ص ۸۷ ـ ۸۹.

۹ - ۱۰. مجله نور علم ، شماره ۱۲، آبان ۱۳۶۴، ص ۹۸- ۹۹ .

---