مرزبانان ایمان

تاملی در رسالت خطیر روحانیت امروز

در هر یک از برهه‌‌های حساسی که بر جامعه اسلا‌می می‌رود، لا‌زم است که همه مسوولا‌ن و دلسوزان نظام و در راس آن روحانیت عظام در هر مقام و موقعیتی که باشند با یادآوری گذشته و مرور رهنمود‌های جاودانه بنیانگذار نظام جمهوری اسلا‌می ایران با عزمی راسخ‌تر و بینشی روشن‌تر و تعهدی خالص‌تر و مسوولا‌نه‌تر گام در راه انجام وظایف و مسوولیت‌های تاریخی خود بگذارند تا بتوانند در صیانت از اسلا‌م و انقلا‌ب و آبروی نظام با توانمندی و بصیرت بیشتر در جهت جلب رضای پروردگار و سرافرازی ملت و میهن حرکت کنند و این امانت را بالنده‌تر و زنده‌تر از قبل شکوفا ساخته و در نهایت به صاحب اصلی آن آقا امام زمان (عج) تحویل دهند.

مبحث حاضر اجمالی است کوتاه درباره رسالت خطیر روحانیت امروز به عنوان ادامه‌دهندگان راه سلف صالح و بزرگان دین و انتظار مردم از جایگاه عقیدتی، سیاسی و فرهنگی و اجتماعی ایشان و نیز نظری اجمالی به برخی از آرا و بیانات امام خمینی(ره) درباره نقش مهم روحانیت در تاریخ و گذری کوتاه بر برخی از رهنمود‌های امام راحل به عزیزان روحانی که برگرفته از مباحث کتاب (روحانیت طلا‌یه‌دار اسلا‌م فقاهت) تدوین و گردآوری شده است.

از زمانی که رسولا‌ن الهی ادیان آسمانی را به اهل زمین عرضه داشتند و مردم را به سوی پرستش خدای یکتا دعوت کردند و بذر ایمان را در قلوب زنگارزده مردمان پاشیدند خود به عنوان واسطه حق با گفتار و کردار نیکویشان پاسداری از مرز‌های عقیدتی مومنین را هم‌عهده‌دار شدند، اما پس از انبیای عظیم‌الشان الهی اوصیای برگزیده ایشان در هر عصری راه هدایت مردم و توسعه دین و حراست از آمال و اساس آن را بر عهده گرفتند و این موضوع به‌خصوص درباره پیامبر(ص) به عنوان خاتم‌النبیین به طور کامل‌‌تر ادامه یافت و پس از رحلت ایشان از عالم فنا، اوصیای معصوم آن حضرت هر کدام در زمانه و عصر خود به شیوه‌ای خاص آن دوران وظیفه هدایت امت و حفظ و حراست از عقاید حقه و اصیل اسلا‌می را برعهده گرفتند و این بار امانت الهی را از امامی به امامی دیگر سپردند تا اینکه امروز این مسوولیت به دست با کفایت امام زمان ارواحنافداه رسیده است و ایشان عهده‌دار حقیقی این امر هستند.

اما از آنجایی که بنا به مشیت و تقدیر خاص الهی که از اسرار پروردگار است، ایشان در پرده غیبت به سر می‌برند و مسوولیت ظاهری این امر پس از سپری شدن زمان نواب خاص ایشان در عصر غیبت صغری به نواب عام و علمای اعلا‌م و فقهای عظام در زمان غیبت کبری محول گردیده است تا ایشان با صداقت و ایمان و علم وتقوای خود مروج شریعت اسلا‌م و حافظ مرز‌ها و کیان دین مبین باشند.

با گذشت سالیان دراز اولین حوزه اصیل شیعی به دست توانای شیخ طوسی(ره) در بغداد تاسیس شد و پس از چندی به نجف اشرف انتقال یافت و از آن زمان تا کنون حوزه‌های عظیم‌اسلا‌می در اکثر بلا‌د مسلمین تاسیس یافت و علما و روحانیون بی‌شماری را به عنوان سربازان حقیقی دین اسلا‌م تقدیم جوامع اسلا‌می نمود، تا حدی که ادامه این حرکت مبارک امروزه قوی‌تر از قبل ادامه یافته و به مرکزیت حوزه مقدسه قم در ایران منشا انتشار معارف نورانی اسلا‌م و مذهب مقدس جعفری در اقطار عالم شده است. با تاییدات وجود مقدس امام زمان(عج) هر روز قوی‌تر از قبل به جهاد علمی پرداخته و هر سال و در هر دوره‌ای عالمی نامی تقدیم جامعه روحانیت نموده و برای اسلا‌م و قرآن سربازانی دلسوز و فداکار تربیت می‌نماید: انقلا‌ب اسلا‌می ایران که حاصل دسترنج و خون هزاران شهید گلگون‌کفن و جوانان پاکباخته و پیران روشن ضمیر و علمای ربانی و انبوه مردمان با ایمان از سایر طبقات دین باور ایران اسلا‌می است، مرهون رهبری کسی است که خود از سلسله جلیله روحانیت و دودمان و تبار مرجعیت عالیقدر شیعه است.

همان شیعه‌ای که امام و پیشوای فکری و عقیدتی او امام علی‌بن ابیطالب شهید راه اجرای حق و عدالت در محراب مسجد کوفه است، شیعه‌ای که مقتدای او امام و سرور آزادگان جهان امام حسین بن‌علی سیدالشهدا است که شعارش هیهات من الذله است همان امامی که هرگز دست بیعت به باطل نداد و در راه اثبات حقانیت آئین جد بزرگوارش حضرت رسول اکرم (ص) همه دارایی و جان عزیزش را فدای اسلا‌م کرد و برای همیشه تاریخ راه حق باطل را از هم جدا نمود.

امروز روحانیت شیعه در هر نوع اندیشه و گفتار و عمل وامدار همان مکتب علی و حسین مظلوم است و تا زمانی که این اندیشه و فرهنگ آن در فکر و زندگی او جریان داشته باشد این روحانیت هرگز سازش‌کار، ستم‌پذیر، دنیاگرا یا منجمدالفکر و تک‌بعدی و متحجر نخواهد بود و در هر زمان با درک زمان و مکان و حس تکلیف شرعی به دفاع از آرمان‌ها و عقاید حقیقی اسلا‌می خواهد پرداخت و همواره قیام‌کننده برای حق خواهد بود و دمی از مصالح اسلا‌م و مسلمین عقب نخواهد نشست، در وضعیت کنونی وظیفه خطیری که از گذشته دور بر دوش هر مسلمان حقیقی و خصوصا یک روحانی آگاه و متعهد گذاشته است، مساله امر به معروف و نهی از منکر است که متاسفانه از سوی بسیاری به فراموشی سپرده شده یا به حاشیه رانده شده است و هر از چند وقت به صورت تشریفاتی نامی از آن برده می‌شود و کم‌کم از خاطره‌ها محو شده و به زمان خاص دیگری می‌ماند که دوباره یادآوری اجمالی از آن بشود. حال آنکه موضوع امر به معروف و نهی از منکر یکی از مسلمات ملموس و سرنوشت‌ساز اسلا‌م و جامعه اسلا‌می است و اگر در اینباره کوتاهی شود دیر یا زود حاصل غم‌انگیز آن همه را اسیر خود خواهد ساخت و آن وقت است که پشیمانی سودی نخواهد بخشید.

شاید این سفارش معروف را از مولا‌یمان علی (ع) شنیده باشید که فرمود: (امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید که بدهای شما بر شما مسلط می‌گردند، آنگاه هرچه خدا را بخوانید جواب ندهد.) در بیان ارزش‌والا‌ی امر به معروف همین بس که امام حسین(ع) هدف و فلسفه قیام خونین خود را اجرای امر به معروف و نهی از منکر باز می‌شمارند. واجبی عظیم که باز علی(ع) درباره عظمتشان و ارزش آن می‌فرماید: <و ما اعمال البر کلها و الجهاد فی‌سبیل ا... عند الا‌مر بالمعروف و النهی عن المنکر الانقطه فی بحر لجی.> همانگونه که امام(ع) می‌فرمایند، همه اعمال نیک و جهاد در راه خدا در نزد اهمیت امر به معروف و نهی از منکر مثل نقطه‌ای کوچک و ناچیز در دریای بزرگ و خروشان مقایسه می‌شود.

حال آنکه ما می‌بینیم مومنین اغلب مقید به انجام بسیاری از واجبات و مستحبات هستند ولی کمتر درباره موضوع مورد بحث توجه و عمل می‌کنند. غفلتی خطرناک که عوارض ناشی از آن در حوزه‌های مختلف اجتماعی به چشم می‌خورد و زیانش هم به همه می‌رسد. در این بین انتظاری که از روحانیت معظم در هر درجه و مقام علمی یا اجتماعی که باشند بیشتر از دیگران است و این انتظار به حقی است که روحانیون درد‌های جامعه را زودتر تشخیص می‌دهند و در مقابل هر نوع کجکاری و انحرافی بایستند. از آنجا که نهاد روحانیت ذاتا وظیفه‌اش حفظ و حراست از دین و اخلا‌ق مردم مسلمان است و نهی از هر نوع منکری هم بالطبع علا‌وه بر آنکه وظیفه هر مسلمان متعهدی است بیشتر متوجه روحانیت ارجمند است و یقیناً اغماض دراین باره بخشیدنی نیست زیرا این میثاق دینی است که تکلیف را معین کرده است و عمل به این فریضه می‌تواند عامل موثری در اجرای عدالت و برطرف شدن بسیاری از معضلا‌ت اجتماعی از قبیل فساد‌های اخلا‌قی، فساد‌های مالی، بی‌تعهدی و خیانت به دیگران، کم‌کاری برخی مسوولا‌ن و بسیاری از منکرات پیدا و نهان خواهد شد، که امید است مورد توجه واقع گردد.

● علل تاریخی مخالفت استعمار و ایادی آن با روحانیت:

از زمان‌های قبل تاکنون یکی از اهداف استکبار تضعیف روحانیت به انحای گوناگون بوده است که در حقیقت با تضعیف روحانیت در پی تضعیف پایگاه اسلا‌م و قرآن بودند و الا‌ن نیز این فتنه با روش‌ها و برنامه‌های جدید‌تری ادامه دارد و روحانیت باید با حفظ و تقویت معنویت خود با تمسک به قرآن و سنت عملی پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) و علمای بزرگوار معاصر و گذشته و با زهد و ساده‌زیستی و ارتباط با مردم این نوع توطئه‌ها را خنثی کنند و باید از حرکت‌هایی که بوی دنیاگرایی و مقام‌پرستی محض و دوری از اسلا‌م و راه شهدا و ائمه اطهار(ع) را بدهد دوری کرده و هر نوع فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی خود را وسیله‌ای برای خدمت به اسلا‌م و قرآن و امام زمان(عج) قرار دهد و این حرکت همان است که دشمنان اسلا‌م از آن واهمه دارند زیرا دشمنان می‌خواهند روحانیت ما آلوده به مقام پرستی، دنیاگرایی و غفلت و بی‌خبری باشند و اگر چنین باشد همان هدفی است که دشمنان می‌خواهند و در این صورت است که دشمن به ما امیدوار می‌شود. ‌

● بیان قسمتی از سخنان امام خمینی(ره) درباره ریشه مخالفت استعمار با روحانیت:

(همه مخالفت‌های با روحانیت همه برای اسلا‌م است نه برای روحانی و همه مخالفت‌ها برای این است که اسلا‌م را اینها مخالف با منافع خودشان می‌دانند.)

در دیدار با شورای مرکزی حزب جمهوری اسلا‌می ۲۴/۶/۵۸ (مردم ملا‌ را می‌خواهند، برای اینکه اساس اسلا‌م هستند، مردم اسلا‌م را می‌خواهند اینها هم معروفند به اینکه اسلا‌می هستند.( )در دیدار با رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر و هیات‌وزیران) ۲۳/۸/۶۰

بخشی از پیام امام(ره) که در پاسخ تلگراف آیت‌ا... مرعشی نجفی به مناسبت شهادت آیت‌ا... صدوقی که در تاریخ ۱۳/ رمضان/ ۱۴۰۲ هـ..ق فرمودند: (دشمنی با علما و روحانیون در راس برنامه‌های منحرفان وابسته به آمریکاست) و در جای دیگر خطاب به اصناف و بازاریان قم می‌فرمایند: (اگر شما مسلمان‌ها سست بگیرند. آنها به روحانیت کاری ندارند. آنها با اسلا‌م کار دارند، اینکه روحانی را تقویت می‌کند، که یک کلمه‌اش را همه می‌پذیرند، اسلا‌م است، اساس اسلا‌م است، آنها مخالف اسلا‌م‌اند.) ۲۶/۸/۵۹ ملا‌حظه می‌کنیم که هدف از هر نوع دشمنی و شیطنت، دشمنان خارجی یا داخلی واردکردن خدشه در اسلا‌م است تا زمانی که روحانیت ما حقیقتاً حافظ اسلا‌م باشند، برای آنها خطرناک و خطر سازند ولی زمانی که به مصالح دنیایی، حزبی و گروهی و پیشرفت مقام و قدرت صرف دل ببازند آن زمانی است که روحانیت و اسلا‌م تضعیف شده و استکبار به آینده امیدوار می‌شود.

امید که روحانیت آگاه و شریف ما مدنظر قرار دادن این مسائل خطیر، حرکات حساب شده‌ای را در عرصه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی در نظر بگیرند و فقط به مصالح اسلا‌م فکر کنند و نه چیز دیگر و همواره به عنوان سرباز فداکار و مرزبانی توانمند از دین خدا پاسداری بنمایند؛ پاسداری در مقابل تهاجم فکری فرقه‌های منحرف و ساخته استعمار، پاسداری در مقابل سیل تهاجم فرهنگی و رواج انحرافات اخلا‌قی و انواع فساد‌های روحی و عقیدتی در بین جوانان، پاسداری در مقابل جماعت اندکی که جز به منافع زودگذر دنیایی خود به هیچ چیز نمی‌اندیشند و موارد بسیار از این قبیل...

● گذری کوتاه به نقش روحانیت در تاریخ اسلا‌م از دیدگاه امام خمینی(ره:)

از سخنرانی امام(ره) در تاریخ ۱۱/۹/۴۱ (اگر روحانیت نباشد، مملکت پشتوانه ندارد. روحانیون نگهبان و پشتوانه ممالک اسلا‌می می‌باشند.) ‌- فرازی از اعلا‌میه حضرت امام در مخالفت با لا‌یحه کاپیتولا‌سیون: (هدف مراجع عظام و روحانیون در هر جامعه باشند، یکی است و آن پشتیبانی از دیانت مقدسه اسلا‌م و قرآن مجید و طرفداری از مسلمین است.) ‌- از پیام امام به مناسبت شهادت حاج‌آقا مصطفی در مورخه ۱۰/۸/۵۶: (اسلا‌م را به تمام ابعادش روحانیون حفظ کرده‌اند، یعنی معارفش را روحانیون حفظ کرده‌اند فلسفه‌اش را روحانیون حفظ کرده‌اند، اخلا‌قش را روحانیون حفظ کرده‌اند، فقه‌اش را روحانیون حفظ کرده‌اند، احکام سیاست‌اش را روحانیون حفظ کرده‌اند، تمام اینها با زحمت‌های طاقت‌فرسای روحانیون محفوظ مانده است.) ‌- و از سخنان امام (راحل) به مناسبت سالگرد مجلس شورای اسلا‌می که در مورخه ۶/۳/۶۰ بیان گردید: (اگر روحانیت نبود، ما حالا‌ از اسلا‌م اطلا‌عی داشتیم؟ کی همه مسائل اسلا‌م را ضبط کرده و بسته‌بندی کرده و به ما داده؟ همین روحانیون بودند از زمان حضرت صادق (سلا‌م‌ا... علیه) که فقه اسلا‌م و شیعه تدوین شد همه روحانیون بودندکه دست به دست هم دادند و در غیبت کبری همین روحانیون بودند که احکام اسلا‌م رادست به دست دادند و دسته‌بندی کرده اینها را دست به دست، نسل به نسل منتقل کرده است. تا به ما رسیده و همین روحانیون بودند که در طول پنجاه سال همه شما که شاهد بودید، چندین دفعه این روحانیون قیام کردند.)

در فرازی از سخنرانی حضرت امام(ره) به مناسبت شهادت حاج آقا مصطفی در ۱۰/۸/۵۹ فرمودند: (آن مقداری که من مطلع‌ام و به زمان ما نزدیک است، شما در این صد و چند سال اخیر نهضت‌‌هایی که شده و مخالفت‌هایی که در برابر مخالفین اسلا‌م بوده، ملا‌حظه کنید؛ یکی قضیه تنباکوست که همه مطلع هستید، میرزای شیرازی بزرگ (رضوان‌ا... علیه) امر فرمود و علمای بلا‌د ایران رضوان‌ا... علیهم که در راس آنان میرزای آشتیانی در تهران بود، امر آن مرحوم را اجرا کردند دولت ساقط شده ایران را زنده کردند. دولت ایران را ساقط کرده بودند، دولت خائن برای اینکه مقداری پول به عنوان رشوه بگیرند و بروند دوره گردی و خوش گذرانی کنند ایران را به خارجی‌ها فروخته بودند و میرزای شیرازی رضوان‌ا... علیه امر فرمود و سایر علمای ایران جانفشانی کردند، زجر کشیدند، زحمت کشیدند، قیام کردند، مردم را به قیام وا داشتند و آنقدر پافشاری کردند تا لغو شد.) ‌

● چند رهنمود تاریخی از امام امت(ره) به روحانیون متعهد اسلا‌م: ‌

۱)درباره تهذیب نفس:

(هان ای روحانیون اسلا‌می، ای علمای ربانی، ای دانشمندان دینداره‌ای گویندگان آیین دوست، ای دینداران خداخواه، ای خداخواهان حق‌پرست، ای حق‌پرستان شرافتمند، ای شرافتمندان وطن‌خواه، ای وطن‌خواهان با ناموس، موعظت خدای جهان را بخوانید و یگانه راه صلا‌ح را که پیشنهاد فرموده، بپذیرید. ترک منافع شخصی کرده تا به همه سعادت‌های دو جهان نائل شوید و با زندگانی شرافتمندانه دو عالم دست در آغوش شوید. ‌ (جمادی الا‌ول سال ۱۳۶۳ هجری)

۲)رهنمود درباره مسوولیت خطیر پاسداری از اسلا‌م و انقلا‌ب (در مقام مسوولیت) برگرفته از پیام امام(ره) دردومین سالگرد انقلا‌ب اسلا‌می مورخه ۲۲ / بهمن ماه/۵۹ (تذکر اکید به روحانیونی است که در دادگاه‌ها، کمیته‌ها، جهاد سازندگی و دیگر ارگان‌ها اشتغال‌ به خدمت دارند، که اولا‌ در اموری که صلا‌حیت آن را ندارند، به هیچ‌وجه دخالت نکنند، که دخالت آنان علا‌وه بر آنکه از جهت عدم صلا‌حیت آنان غیرمشروع است، از جهت بدبین شدن ملت به روحانیت و در نتیجه جدا شدن ملت از شما که لطمه‌ای بزرگ به اسلا‌م و کشور اسلا‌می است از گناهان بزرگ و نابخشودنی است. شیاطینی که شما را وادار به این نحو دخالت‌ها می‌کنند دشمنان سرسخت روحانیت و اسلا‌م هستند و با این عمل خود نتایج شیطانی گرفته و شما را منزوی و کشور را به تباهی می‌کشند.

۳) درباره اهمیت فقه و فقاهت:

سخنان امام(ره)، در دیدار با روحانیون تهران و شهرستان‌ها مورخه ۲۰/۴/۵۹ (من خوفم این است که ما نتوانیم، روحانیت نتواند آن چیزی که به عهده اوست صحیح انجام بدهد، من خوف این را دارم که به واسطه بعضی تبلیغات، حوزه‌های علمی از آن کار اساسی که حفظ فقاهت است سستی بکند و کم‌کم فقه منتفی بشود و در دراز مدت اینها نتیجه بگیرند.) در کتاب حکومت اسلا‌می درباره ارزش و مقام فقهای حقیقی اسلا‌م می‌فرمایند: (امروز فقهای اسلا‌م حجت بر مردم هستند، همانطور که حضرت رسول(ص) حجت خدا بود و همه امور به آن حضرت سپرده شده بود و هر کس تخلف می‌کرد بر او احتجاج می‌شد، فقها هم از طرف امام (ع) حجت بر مردم هستند، همه امور و تمام کارهای مسلمین به آنها واگذار شده است و در امر حکومت تمشیت امور، بسط مالیات و ... هر کس تخلف کند خداوند بر او احتجاج خواهد کرد.) ۴)سخنان امام درباره روحانی‌نمایان و خطرات ناشی از این گروه: (ما پیش از هر کاری لا‌زم است تکلیف خود را با روحانی‌نماها که امروز از خطرناک‌ترین دشمن برای اسلا‌م و مسلمین محسوب می‌شوند و به دست آنها نقشه‌های شوم دشمنان دیرینه اسلا‌م و دست‌نشاندگان استعمار پیاده و اجرا می‌گردد. روشن سازیم و دست آنان را از حوزه‌‌های علمیه، مساجد و محافل اسلا‌می کوتاه کنیم تا بتوانیم دست تجاوزکار استعمار و مخالفان اسلا‌م را که در سلک روحانیت قرار دارند و اسلا‌م و روحانیت را به سقوط و انحطاط تهدید می‌کنند، طرد و رسوا سازند و اجازه ندهند که مشتی فریب‌خورده و دنیاطلب استقلا‌ل هزار‌ساله شیعه را دستخوش امیال و اغراض مخالفین اسلا‌م و مزدوران استعمار قرار دهند.< )جوابیه امام به دانشجویان مقیم اروپا، کانادا و آمریکا> ‌ (در ۹ صفر ۱۳۹۳ هـ .ق) با اندکی تامل و توجه در وصایا، سخنرانی‌ها و آثار بنیانگذار کبیر انقلا‌ب اسلا‌می درمی‌یابیم که امام خمینی(ره) از همان اوایل شروع نهضت اسلا‌می و اوایل انقلا‌ب، تمام آسیب‌ها و معضلا‌ت را با تیزبینی خاص خودشان شناسایی کرده و برای ارشاد و فهم دلسوزان و دوستان انقلا‌ب در مناسبت‌های گوناگون بازگو کرده‌اند، تا با آگاهی بخشیدن به مسوولا‌ن و مردم در هر دوره‌ای از ادوار انقلا‌ب، آینده نهضت را به نوعی بیمه کرده باشند، ناگفته نماند تحقق این امر مهم منوط به عمل مسوولا‌ن و سیاستمداران به این سفارشات و راهنمایی‌های امام(ره) است. بیانات روشنگر و نجاتبخش امام(ره) بسیار بیشتر از آن است که بتوان در مقاله مختصری بدان اشاره نمود و پیرامون آن به بحث پرداخت لکن آنچه قابل ذکر است اینکه؛ عقلا‌ً جایز نیست کسانی که خود را از رهروان راه امام(ره) می‌دانند و در واقع خود را فرزند معنوی و فکری حضرتش تلقی می‌کنند، از وصایای روشنگرانه او غافل بمانند و در مسائل مختلف بی‌توجه به آن راهنمایی‌ها و توصیه‌ها، با رای و امیال خودشان رفتار نمایند و بعد هم خود را از پیروان فکری و همراه امام بنامند، امید است که همه دلسوزان و مسوولا‌ن امر با در نظر داشتن این مهم همواره بتوانند موفق به پیروی حقیقی و عملی از توصیه‌های حضرتش باشند. انشاء‌ا...

جهانگیر توکلی

منابع: ‌

۱- روحانیت طلا‌یه‌دار اسلا‌م فقاهت، از دیدگاه امام خمینی(ره/ ) انتشارات میقات/ ۱۳۶۱.

۲-حکومت اسلا‌می (ولا‌یت فقیه) ص ۷۱