زیارت زبان عشق و ترجمان دل است

به مناسبت روز زیارتی حضرت اباالحسن الرضا علیه السلام

امروز بیست و سوم ذی القعده به روایتی روز شهادت ولی نعمتمان آقا علی بن موسی الرضا علیه السلام است؛ روزی است که دل های مشتاق از سراسر عالم، شوق زیارت این امام همام را دارد و آرزوی همگان است که لحظه ای را در کنار مضجع شریف هشتمین مهر ولایت حضرت اباالحسن الرضا باشند و از نزدیک به ساحت قدسی این امام رئوف عرض ارادت و اخلاص کنند. زیارت به یک معنا احساس شوق درونی است؛ زبان علاقه و محبت است و در کل ترجمان وابستگی قلبی است. گفته اند این شعر منسوب به مجنون است که درباره لیلی گفته است:

«امر علی الدیار، دیار لیلی اقبل ذالجدار، و ما حب الدیار شعفن قلبی و لکن حب من سکن الدیارا» یعنی از دیار لیلی می گذرم، این دیوار و آن دیوار را می بوسم، علاقه به دیار لیلی دلم را تسخیر نکرده است بلکه آن کس که در آن سکونت دارد مرا مفتون خود کرده است. می بینم جاذبه شهر به خاطر حضور لیلی در آن است. در زیارت و مزار، مسئله در ظاهر سنگ و چوب و آهن و ضریح و ساختمان و گنبد و گلدسته و آینه کاری رواق و... خلاصه نمی شود تا به زیارت و بوسیدن و تقدیس این ها اشکال وارد شود؛ بلکه نقش عمده حب و عشق خدایی است که ورای این هاست که به آن معنی وجهیت و قداست و حرمت بخشیده است. وقتی قلب، در گرو یک عشق بود صاحب آن دل، از نام و یاد و در و دیوار و کوچه و شهر محبوب خوشش می آید و لذت می برد و همه این ها برایش جاذبه دارد و در هر یک از این ها رخ یار می بیند. چنان که هاتف می گوید:

چشم دل باز کن که جان بینی

آن چه نادیدنی است آن بینی

گر به اقلیم عشق روی آری

همه آفاق گلستان بینی

به یکی عشق ورزی از دل و جان

تا به عین الیقین عیان بینی

از مرحوم علامه امینی(ره) نقل کرده اند که اگر مدینه منوره، حرم محترم الهی شمرده شده و در سنت نبوی، برای مدینه و خاکش و مدفونان آن جا ارزش فراوان بیان شده است، به خاطر همان انتساب به خدا و پیامبر است و بر مبنای همین اصل، هر چیز دیگری هم که نوعی تعلق و انتساب به پیامبران و اوصیاء و اولیاء الهی و صدیقین و شهدا و افراد مومن دارد، ارزش پیدا می کند و شرافت می یابد (سیرتنا و سنتنا ص ١٦١- ١٦٠)

به طور کلی زیارت دارای سلسله مراتبی است که هر یک دارای فضیلت خاص خودش می باشد: زیارت مومنان، زیارت شهیدان، زیارت اهل قبور، زیارت آل ا... و زیارت انبیاء عظام که به تناسب و موقعیت معنوی خود درجاتی دارند؛ اما زیارت انبیاء به خصوص نبی مکرم اسلام حضرت محمد(ص) و ائمه اطهار علیهم السلام دارای اثرات خاص روحی و معرفتی است این گونه زیارت انسان را به سعادت و کمال معنوی می رساند و انسان با زیارت هدایت ها و ارشادهای اولیاء الهی را دریافت می کند و در حقیقت زیارت ،تجدید میثاق با حجت خدا و استوار کردن رشته مودت و اطاعت ماموم نسبت به امام است که در حقیقت پیشوای دینی و فکری بشرند و مضمون و مفهوم آن را می شود در خود زیارت نامه های مأثور از جمله زیارت جامعه یافت که در حقیقت این زیارت نامه و دیگر زیارت نامه ها از چنان مضامین و مفاهیم بالایی برخوردارند که امام شناسی و معرفت نسبت به ساحت مقدس ائمه طاهرین علیهم السلام در آن متبلور است و متن آن به گونه ای آمده است که با خواندن یکی از آن ها هر یک از امامان و حجت های بالغه الهی را از دور یا نزدیک می توان زیارت کرد؛ با توجه به این که مفاهیم عمیقی از عشق، محبت، مودت و پیوستگی انسانی و ایمانی را به همراه دارد. البته این عشق، محبت و پیوستگی و دلدادگی را خود ائمه طاهرین(ع) به عنوان یک پیمان که بر گردن شیعیان و ارادتمندان دارند خواسته اند چنان که آقا علی بن موسی الرضا علیه السلام می فرماید: هر امامی را پیمانی بر گردن اولیاء و شیعیانش است. وفای به این پیمان وقتی تمام و کامل است که قبرهایشان زیارت شود، پس کسی که امامان را مشتاقانه زیارت کند و به آن چه مورد خواست و رغبت آنان است تصدیق داشته باشد امامانش در روز رستاخیز شفیع او خواهند بود. (وسائل الشیعه، ج ١٠، ص ٢٥٣) و در روایت دیگر امام رضا علیه السلام به دعبل فرمود: روزها و شب های چندانی نمی گذرد مگر این که توس، محل رفت و آمد شیعیان و زائران من می شود. آگاه باش! پس هر کس مرا در غربتم در توس زیارت کند، روز قیامت همراه من در رتبه من خواهد بود و آمرزیده خواهد شد. (بحارالانوار، ج ٩٩، ص ٣٩)

البته یکی از مسائلی که باید در زیارت حجت های الهی ملحوظ شود آداب زیارت است که شهید ثانی در کتاب «دروس» ١٤ تا از آداب زیارت را آورده است و آن ها عبارت اند از:

١) قبل از ورود به حرم غسل کنید و با طهارت و لباس تمیز و با خشوع وارد شوید.

٢) در آستانه حرم که قرار گرفتید اذن ورود بطلبید.

٣) کنار ضریح بایستید و خودتان را به قبر مطهر نزدیک کنید.

٤) در حال زیارت رو به حرم و پشت به قبله بایستید و سپس صورت بر قبر نهاده و سپس به بالاسر بروید.

٥) زیارت های وارده را بخوانید و سپس سلام بدهید.

٦) پس از زیارت دو رکعت نماز بخوانید.

٧) پس از نماز دعا کنید و حاجت خود را از خدا بخواهید.

٨) کنار ضریح کمی قرآن بخوانید و ثواب آن را هدیه به امام کنید.

٩) در همه حال حضور قلب داشته باشید و از گناهان خود استغفار کنید.

١٠) به نگهبانان و خادمان حرم احسان و احترام کنید.

١١) پس از بازگشت به خانه، دوباره به حرم بروید و زیارت کنید و در آخرین زیارت، دعای وداع بخوانید.

١٢) پس از زیارت باید بهتر از قبل از زیارت باشید.

١٣) بعد از تمام شدن زیارت زود از حرم بیرون روید تا شوق افزون تر شود و هنگام خروج، عقب عقب بیرون روید.

١٤) بعد از زیارت به نیازمندان آن شهر و به خصوص در آستانه به ویژه به تنگدستان از دودمان رسول خدا احسان کنید.