مفاهیم مزاج ها

اجزای وجودی انسان از ترکیب چهار رکن تشکیل شده است که شامل صفرا, دم, بلغم و سودا هستند و انسان از هر جنس و نژاد و قومی که باشد, خارج از این چهار خلط نیست و از ترکیب این چهار خلط, مزاج یک شخص به وجود می آید و البته با دقت در خصوصیات این اخلاط, به نکات جالبی دست می یابیم و آن اینکه خصوصیات این چهار خلط دو به دو مخالف یکدیگر هستند

اجزای وجودی انسان از ترکیب چهار رکن تشکیل شده است که شامل صفرا، دم، بلغم و سودا هستند و انسان از هر جنس و نژاد و قومی که باشد، خارج از این چهار خلط نیست و از ترکیب این چهار خلط، مزاج یک شخص به وجود می‌آید و البته با دقت در خصوصیات این اخلاط، به نکات جالبی دست می‌یابیم و آن اینکه خصوصیات این چهار خلط دو به دو مخالف یکدیگر هستند؛

مثلا صفرا در مقابل بلغم و دم در مقابل سودا و اگر این چهار خلط دقیقا به اندازه یکدیگر باشند، هیچ کدام از خواص گرمی و سردی و خشکی و تری غلبه‌ای بر دیگری ندارد که البته این نوع مزاج که مزاج متعادل است بسیار نادر است. حتما در جامعه و اطراف خود، اشخاصی را که بسیار پرانرژی هستند و دائما در حال فعالیت و جنب‌وجوش هستند دیده‌اید که به اصطلاح خونگرم هستند، به طور یقین، در این افراد جزء دم و صفرا بیشتر است و از طرف دیگر افرادی را می‌بینیم که برعکس در حرکات و رفتارشان کند هستند و عجله‌ای ندارند و خیلی تمایل به حضور در اجتماعات و فعالیت‌های گروهی ندارند و در اصطلاح، خونسرد هستند و به عبارت دیگر خلط بلغم و سودا در این اشخاص بیشتر است.

● محل تولید اخلاط و نقش آنها در بدن ما؟

طبق نظر حکما، مواد غذایی پس از ورود به معده و روده، در واقع مانند این است که غذا وارد دیگ بزرگی شده است که به تدریج با حرارتی که از جانب کبد وجود دارد، هضم ابتدایی و پختن شروع شده و حاصل این پختن تولید محلول کیلوسی است که پس از جذب این مواد به سمت کبد، در نهایت چهار خلط تشکیل می‌شود و مجموعه آنها خون را می‌سازد. نکته قابل‌ذکر و مهم این است که اخلاط به شکل طبیعی، فقط در کبد ساخته می‌شوند و احیانا، اگر بعضی از خلط‌ها در مناطق دیگری از بدن ساخته شود، خلط غیرطبیعی محسوب می‌شود.

الف) خط صفرا: صفرا سبک‌ترین جزء خون بوده و به رنگ زرد است و خاصیت آن گرمی و خشکی بوده، توسط کبد ساخته شده و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود و مانند کف، روی خون قرار می‌گیرد. خاصیت تیزی و تندی دارد و مانند نوک یک پیکان در هنگام حرکت جریان خون در قسمت قدامی‌ قرار می‌گیرد و باعث تسهیل حرکت خون در عروق می‌شود و به عبارتی دیگر، اجزاء خون به دنبال آن در حرکت است. از دیگر کارهای صفرا، ترشح آن از کیسه صفرا به داخل روده‌ها است که در هضم غذا کمک شایانی خواهد کرد و همچنین با خون ترکیب می‌شود و باعث رسیدن غذا به ریه‌ها می‌شود و افرادی که خلط صفرا در آنها بیشتر است، کمتر دچار گرفتگی عروق می‌شوند، (سکته قلبی در این افراد کمتر رخ می‌دهد.)

ب) خلط دم: این خلط به رنگ قرمز است و با خاصیت گرمی و تری به دنبال خط صفرا در حرکت است و در واقع، قسمت اصلی خون را تشکیل می‌دهد و غذای اصلی اندام‌ها و بدن است و به عقیده قدما، دو نوع خون وجود دارد که در عروق شریانی و وریدها (اورده) در حرکت است. به عقیده آنها، وظیفه اصلی دم شامل غذا رساندن به تمام اعضاء بدن، افزایش حرارت و گرم کردن بدن در فصل زمستان و سنین کهولت است. این جزء از خون در هنگام فعالیت‌های ورزشی متعادل و بعد از شادی‌ها و در فصل بهار، بیشتر تولید می‌شود. حرارت دم باعث تامین قدرت بدنی، در فعالیت‌های روزمره می‌شود و همین‌طور عامل موثر در سرخی پوست است.

ج) خلط بلغم: رنگ آن سفید و خصوصیت آن سردی و تری است. بلغم طبیعی در واقع یک غذای خام است و در حقیقت یک حالت ذخیره غذایی است که به همراه جزء دم در تمام بدن پراکنده است. در واقع، اولین فرم ذخیره غذا در اطراف سلول‌ها است و در صورتی که بدن ما به غذا احتیاج داشته باشد، با تاثیرپذیری حرارت موجود در بدن به غذا تبدیل می‌شود و در نهایت، به مصرف سلول‌ها خواهد رسید. از دیگر خواص بلغم این است که همیشه همراه خون حرکت می‌کند و بعضی از اعضاء که ماهیت و طبیعت آنها بیشتر از بلغم تشکیل شده است، توسط آن تغذیه می‌شود و این اعضاء شامل مغز و بافت‌های عصبی است.

خاصیت بعدی بلغم مرطوب نگه داشتن مفاصل است که حرکت را تسهیل می‌کند و باعث لغزش استخوان‌ها بر روی یکدیگر در سطح مفصلی می‌شود. بعضی از حکما اعتقاد دارند معدن بلغم در معده است که اگر حرارت مناسب و قدرت کافی در معده نباشد یا غذای نامناسب مصرف شود، باعث تجمیع و افزایش تولید بلغم و حرکت آن به سمت خون و کبد می‌شود و می‌تواند باعث بیماری شود.

د) خلط سودا: سودا: به رنگ سیاه است و خصوصیات آن سردی و خشکی است. از دیگر اجزای خون سنگین‌تر است و بعد از تولید آن در جگر با خون مخلوط می‌شود و نیاز اندام‌های محتاج به سودا را تامین می‌کند. این اعضا شامل استخوان‌ها هستند که رسوب سودا در استخوان باعث پایداری و استحکام آن می‌شود و دیگر وظایف سودا تحریک اشتها است که مربوط به طعم ترش آن است که با افزایش حضور در قسمت فوقانی معده، عاملی است که اشتها را تحریک می‌کند. محل ذخیره سودا در طحال است و اگر این عضو نتواند آن را ذخیره کند، در بدن منتشر می‌شود و در قسمت‌های مختلف بدن از جمله پوست تجمع می‌یابد و باعث ظاهر تیره پوست خواهد شد.

عاطفه چهره‌گشا