كتابخانه های دیجیتالی توسعه و چالش ها

كتابخانه های دیجیتالی ماندگار شده اند و تغییر كتابخانه ها از شكل سنتی به دیجیتالی اجتناب ناپذیر است توسعه سیستم ها و بدست آمدن مهارت های مدیریتی به دقت و توجه كافی نیاز دارد تا وقتی كه ما نتوانیم به فاصله تكنولوژیكی كه بین كشورهای در حال توسعه و توسعه یافته وجود دارد غلبه كنیم جهانی شدن مفهوم “ دیجیتالی” امكانپذیر نمی باشد

كتابخانه‌های دیجیتالی ماندگار شده‌اند و تغییر كتابخانه‌ها از شكل سنتی به دیجیتالی اجتناب‌ناپذیر است. توسعه سیستم‌ها و بدست آمدن مهارت‌های مدیریتی به دقت و توجه كافی نیاز دارد. تا وقتی كه ما نتوانیم به فاصله تكنولوژیكی كه بین كشورهای در حال توسعه و توسعه یافته وجود دارد غلبه كنیم؛ جهانی شدن مفهوم “ دیجیتالی” امكانپذیر نمی‌باشد.برای غلبه بر تهدید ویروسهای كامپیوتری و استفاده غیرمجاز از آثار و منابع، اقداماتی مورد نیاز است. درباره نیل به رشد “خود جوش” در زمینه كتابخانه های دیجیتالی به قدر كافی تأمل نشده است. بنابراین لازم است برای نگهداری و حفاظت از كتابخانه های دیجیتالی راههای جدیدی را برای تامین بودجه جستجو كنیم – بخصوص اینكه سرمایه گذاریهای اولیه در زمینه كتابخانه های دیجیتالی در سطح بالایی باشند.“ساموئل جانسون”[۱] می گوید: “ یك فرد برای نوشتن یك كتاب بیش از نیمی از موجودی یك كتابخانه را جستجو خواهد كرد”.[۲] به عبارت دیگر او مشكلات یافتن مواد و منابع را برای تحقیق و نوشتن بیان میكند، اما از وقت و پولی كه برای دستیابی به مواد كتابخانه ای در لندن صرف می شود ، سخنی نمی گوید. او یقیناً غبطه همتایان معاصر خود را می خورد كه در هر كجا می توانند به تسهیلات كتابخانه ای دسترسی پیدا كنند و این مدیون مفهوم كتابخانه دیجیتالی و كاربرد آن به عنوان آخرین ابزار تكنولوژی اطلاعات می باشد.

● تعریف:

منظور ما از واژه “كتابخانه” چیست و چه فرقی با “ كتابخانه دیجیتالی” دارد؟ به طور سنتی كتابخانه محلی است كه در آن كتابها، نسخه های خطی، صفحات موسیقی یا سایر متون و مواد زیبا شناختی برای استفاده ـ و نه برای فروش ـ نگهداری می شوند. . در واقع كتابخانه مؤسسه ای است كه برای مجموعه سازی و امانت كتاب به وجود آمده است و افراد امكان استفاده از تسهیلات آن را دارند. در حالیكه یك كتابخانه دیجیتالی بر پایه سیستم كامپیوتری می باشد كه به گرد آوری، ذخیره سازی، سازماندهی، جستجو و توزیع مواد دیجیتالی برای دسترسی كاربر نهایی می پردازد. كتابخانه دیجیتالی فقط مجموعه ای از مواد الكترونیكی نمی باشد بلكه شامل یك واسطه مرورگر و احتمالاً فضا و جامعه مجازی نیز می باشد.كتابخانه دیجیتالی به فضای كمی نیاز دارد و داده ها با جستجوی آسان از طریق شبكه های ارتباطی در دسترس هر كسی در هر كجای دنیا قرار می گیرند. كتابخانه دیجیتالی یك وجود انتزاعی نیست و با منابع و مجموعه های زیادی در ارتباط می باشد. “دابن كرافورد”[۳] می گوید: “ به موضو.ع خاصی در زمینه اطلاعات و چگونگی دیجیتالی كردن آن، دستكاری، دستیابی، اتصال، ذخیره، حفاظت و سهیم بودن در آن با بقیه جهان خوش آمدید. ما می توانیم كل این مجموعه را كتابخانه دیجیتالی بنامیم.” [۴] برای رشد كتابخانه های دیجیتالی بایستی كارهای زیر انجام شوند: دیجیتالی كردن تمام منابع موجود در كتابخانه، ارتباط با كاربران به صورت پیوسته[۵] و غیر پیوسته[۶]، اتصال با شبكه و دسترسی به شبكه جهانی وب[۷].در غرب مهمترین ابتكار در زمینه كتابخانه دیجیتالی، دسترسی به نشریات به صورت تمام متن بر روی وب می باشد. بسیاری از ناشرین از طریق مبادله داده های الكترونیكی[۸] با كتابخانه ها سروكار دارند. كتابخانه های سنتی كه به عنوان گنجینه های دانش شناخته می شوند، اكنون به شكل “ پایگاه اطلاعاتی ” در دسترس هستند. اینترنت و وب باعث شده اند كه دانش به شكل جهانی در آید و ارتباط و اتصال با آن به صورت بین المللی برقرار باشد.كتابخانه های دیجیتالی گسترده خواهند شد و به صورت تمام متن از هر مكان و یا هر پایگاهی قابل دسترسی خواهند بود. داده های دیجیتالی كپی می شوند، لیكن در تمام این تغییرات و تركیبات ـ كه در مورد مواد چاپی با سرعت و سهولت انجام نمی گیرد ـ نتایج در خواستی می توانند با حداكثر سرعت و حداقل هزینه به هر گوشه دنیا فرستاده شوند.

● اهداف:

این مقاله بعضی مشكلات را در حوزه كتابخانه های دیجیتالی شناسایی می كند و پیشنهاداتی را به منظور غلبه بر این مشكلات به منظور عملكرد موثرتر كتابخانه های دیجیتالی ارائه می نماید. این اهداف عبارتند از:

▪ شناسایی روشهای عملی برای غلبه بر مشكلاتی كه در راه تبدیل كتابخانه های سنتی به دیجیتالی به وجود می آیند.

▪ شناخت نقش كتابخانه های دیجیتالی برای ایجاد دانش جهانی قابل دسترس

▪ بررسی امكانات مشاركت خصوصی برای تامین منابع مالی و انسانی

▪ جستجوی راههایی برای ایجاد رشد بدون وقفه كتابخانه های دیجیتالی

تغییر كتابخانه های سنتی به كتابخانه های دیجیتالی:

وقتی ما از لحاظ تاریخی در مورد رشد كتابخانه ها و بخصوص اتاقهای مطالعه، بررسی و تحقیق می كنیم در می یابیم كه این ضرورت بوده است كه آنها را پدید آورده است نه اجبار. آماری در مورد تعداد كتابخانه های سرتاسر دنیا وجود ندارد. اما جزئیاتی از كتابخانه های كشورهای پیشرفته و تعدادی از كتابخانه های كشورهای در حال توسعه در دسترس است. همین حالت در مورد تعداد افرادی كه از كتابخانه ها استفاده می كنند و تعداد كتابها و پیایندهایی كه هر كتابخانه در طول یك دوره زمانی خاص گردآوری كرده اند، تعداد كل كتابداران و كارمندانی كه در كتابخانه ها كار می كنند، وجود دارد. به طور ذاتی كتابخانه های هند جزء سازمانهای دولتی محسوب می شوند. دولت مركزی فقط بر روی كتابخانه ها و مؤسساتی كه دارای اهمیت ملی هستند، نظارت می كند. برای قشر تحصیلكرده هند كه جمعیتی در حدود ۵۰۰میلیون نفر را شامل می شوند ـ یك ونیم برابر جمعیت كل امریكا ـ‌ بیش از ۷۱۰۹۶ كتابخانه وجود دارد: ۸۲۶۷ كتابخانه دانشگاهی، ۵۴۸۴۵ كتابخانه عمومی، ۱۲۰۰ كتابخانه در زمینه علوم و تكنولوژی، ۴۵۰ كتابخانه در زمینه علوم اجتماعی، ۸۰۰ كتابخانه مربوط به شركتها و سازمانهای دولتی، ۵۰۰كتابخانه در زمینه علوم انسانی و هنر، ۷ كتابخانه ملی، ۵۰۰ كتابخانه صنعتی و شركتهای خصوصی [۹]. اما این تعداد به معنای عام كتابخانه محسوب نمی شوند. زیرا ۹۰ در صد آنها صرفاً اتاق مطالعه محسوب می شوند. طبق یافته های “ چكیده آماری ایالات متحده امریكا (۱۹۹۹)” مجموع تعداد كتابخانه ها در امریكا تا ابتدای سال ۱۹۹۷م. ۳۷۵۹۱ باب می باشد.

ما نمی توانیم از نقش كتابداران و كارمندان پشتیانی كتابخانه در ایجاد كتابخانه های دیجیتالی چشم پوشی كنیم. آیا این كاركنان آموزش كافی می بینند و آیا رهنمودهای لازم را برای اجرای انتقال آرام از كتابخانه های سنتی به كتابخانه های دیجیتالی در یافت می كنند؟

بررسی ورسیدگی به دانشكده ها و مؤ سسات تریبت كننده كتابداران آتی، امری حیاتی محسوب می شود. آیا آنها برای رفع نیازهای اضافی كتابخانه های دیجیتالی سرفصلها و روشهای آموزشی متداول را در اختیار دارند؟ جواب این سؤالات مسلماً “نه” و “ تاكنون هرگز” می باشد. با وجود تمام این مشكلات طرفداران كتابخانه های دیجیتالی دلسرد نمی شوند . اما آنها بایستی با سرعت و همكاری یكدیگر به رفع این مشكل بپردازند.با وجود كتابخانه های دیجیتالی كه بر روی اینترنت و اتصالات اینترانت هستند، ما هنوز نتوانسته ایم سیستم قابل اعتمادی برای جلوگیری از ضرر و زیان ویروس های كامپیوتری پیدا كنیم. بنابراین نگه داشتن كتابخانه های سنتی با وجود كتابخانه های دیجیتالی كاری عاقلانه می باشد. بخاطر اینكه فعالیتهای كتابخانه ها بدون وقفه و مداوم انجام شود و امكانات بیشتری برای سیستم كتابخانه به وجود آید، لازم است از هر دو سیستم (كتابخانه های سنتی ـ كتابخانه های دیجیتالی) استفاده كنیم. چون اینترنت و اینترانت هسته تمام سیستم (كتابخانه های دیجیتالی) محسوب می شون، تفاوتهای تكنولوژیكی در بین كشورههای توسعه یافته و كشورهای در حال توسعه ادامه خواهد داشت. بهسازی و بهبود تكنولوژی اطلاعات امری حیاتی است و باید سهم زیادی به هر كشور داده شود. بهرحال باید برای كم كردن فاصله موجود در بین كشورهای درحال توسعه و كشورهای توسعه یافته قدمهایی برداشته شود و كشورهای در حال توسعه بایستی بدون هرگونه اتلاف وقتی به جدیدترین پیشرفتها دسترسی پیدا كنند. اگر چنین فرایند مستمری مورد توجه قرار نگیرد تمام مجموعه نظام دچار آشفتگی خواهد شد.

پانوشتها:

[۱]. Samuel Johnson

[۲]. Cohen, J.M. and Cohen, M.J. (۱۹۶۰), The Penguin Dictionary of Quotations, Penguin Books, Harmondsworth.

[۳]. Dian Crawford

[۴]. Kaul, H.K. (۱۹۹۸), Library Resource Sharing and Networks, Virgo, New Delhi.

[۵]. On line

[۶]. Off line

[۷]. WWW

[۸]. EDI

[۹]. Kaul, H.K. (۱۹۹۸), Library Resource Sharing and Networks, Virgo, New Delhi.

[۱۰] . Ackerman

[۱۱] . Fielding

[۱۲] . IT

[۱۳] . Ninth Five Year Plan Report, ۱۹۹۷-۲۰۰۲, pp. ۱۰۰-۴۴)

[۱۴] . Human Development Report (۱۹۹۸), Oxford University Press, New Delhi.

[۱۵] . Ludwing Wittgen Stein

[۱۶]. Hutchinson Encyclopedia (۱۹۹۷), Helicon, London. Kaul, H.K. (۱۹۹۸), Library Resource Sharing and Networks, Virgo, New Delhi.

[۱۷] Action Plan for Knowledge for All

[۱۸] Thurow, L.C. (۱۹۹۷), ``Needed: a new system of intellectual property rights’’, Harvard Business Review, September-October, pp. ۹۵-۱۰۳.

[۱۹] Diolomatic

[۲۰] Performances and Phonogrames

[۲۱] Bruse Lehman

منبع:

*Sharma, R.K. and Vishwanathan, K.R. Digital libraries: development and challenges

Library Review, ۲۰۰۱, vol. ۵۰, no. ۱, pp. ۱۰-۱۶(۷)

The research register for this journal is available at http://www.mcbup.com/research_registers

The current issue and full text archive of this journal is available at http://www.emerald-library.com/ft

متن اصلی درسایت مركز

نویسنده: R.K Sharma and K.R Vishwanathan

ترجمه: مریم صابری

دانشجوی كارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز

---