درسی که از محرّم می توان آموخت

ماه محرم ماه غم و اندوه دوستداران اهل بیت پیامبر ص و علی ع است ماهی که از محرم سال ۶۱ هجری قمری تا هم اکنون خیل عاشقان به خاندان مطهر رسول الله صلی الله علیه و آله را عزادار کرده است مصیبتی که بزرگی آن قابل وصف نیست

ماه محرم ماه غم و اندوه دوستداران اهل بیت پیامبر(ص) و علی(ع) است؛ ماهی که از محرم سال ۶۱ هجری قمری تا هم اکنون خیل عاشقان به خاندان مطهر رسول الله صلی الله علیه و آله را عزادار کرده است؛ مصیبتی که بزرگی آن قابل وصف نیست! و چه مصیبتی از این بالاتر که فرزند امام علی علیه السلام که جانشین و برادر و داماد و خلیفه پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله بود یعنی امام حسین علیه السلام را کمتر از پنجاه سال از رحلت نبی خدا صلی الله علیه و آله به مسلخ ببرند؛ آن هم کسانی که خود را از امت رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌دانستند! به تعبیر امام الساجدین علیه السلام: أَمْسَتِ الْعَرَبُ تَفْتَخِرُ عَلَی الْعَجَمِ بِأَنَّ مُحَمَّداً مِنْهَا وَ أَمْسَتْ قُرَیْشٌ تَفْتَخِرُ عَلَی الْعَرَبِ بِأَنَّ مُحَمَّداً مِنْهَا وَ أَمْسَی آلُ مُحَمَّدٍ مَخْذُولِینَ مَقْهُورِینَ‏ مَقْبُورِینَ.(۱) این است که عزا برای امام حسین بن علی علیهماالسلام تمامی ندارد. کربلا تنها یک حادثه نیست بلکه یک واقعه است که انسانهای بسیاری در طول چهارده قرن در این مکتب تربیت شده اند.

چه بسیار انسانهایی که با حضور در مجالس محرم جهت زندگی خود را عوض کرده‌اند. کربلا و محرم نگرش انسان را به زندگی تغییر می‌دهد. محرم هدف برای زندگی کردن را عمیق تر می‌کند. محرم به زندگی معنایی بس عظیم می‌بخشد. محرم ماه توبه است و ماه بازگشت به خدا و ماه پیدا کردن حقیقت و راه درست زندگی کردن و درست مردن است. محرم بهترین شیوه زندگی را به انسان می‌آموزد و نیز بهترین مردن و بدرود گفتن دنیا را می‌آموزد.محرم و کربلا اوج فضایل اخلاقی است؛ محرم اخلاق را با نمونه‌های عینی‌اش به ما می‌آموزد.

محرم درس وفاست، درس آزادی و آزادگی و درس عزت است.با این اوصاف که قطره‌ای از دریای تربیتی محرم بود دیگر جای تعجب ندارد که محرم انسانها را در یک شب بلکه کمتر از آن متحول نماید. اینکه مشاهده می‌شود بسیاری از کسانی که گرفتار گناهان هستند که به آنها خوی گرفته‌اند و عادت آنها شده است، اما این عادت ناروای خود را به حرمت محرم کنار می‌گذارند. پس محرم عزم‌آفرین است؛ عزم بر ترک معصیت الهی، عزم بر کسب فضایل و در یک کلام عزم بر بندگی.

● عزم بر بندگی

نقطه آغاز بندگی خدا، ترک هر آن چیزی است که خداوند از ارتکاب به آنها نهی کرده است و نقطه آغاز ترک گناه، توبه است. نمونه بارز توبه در صحنه کربلا ملحق شدن حر بن یزید ریاحی به سپاه امام حسین علیه السلام است. در تاریخ آمده است که در روز عاشورا حرّ وقتی متوجه شد که عمر بن سعد قصد دارد تا با امام حسین علیه السلام بجنگد به خود آمده و به سپاه امام پیوست.وی در جواب مردی از قوم خود که مهاجر بن أوس نام داشت گفت: به خدا قسم من خودم را بین بهشت و جهنم مخیّر می‏بینم! و الله چیزی را بجای بهشت بر نمی‏گزینم و لو اینکه قطعه‏قطعه گردیده و آتش زده شوم! سپس به اسبش لگدی زد و به حسین [علیه السّلام‏] ملحق شد و [به آن به حضرت‏] گفت: ای پسر رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلم! من همان مصاحبی هستم که مانع از بازگشت‏تان شده‏ام و در راه، شما را همراهی کرده و زیر نظر گرفته‏ام و [سرانجام‏] در این مکان شما را وادار به توقف کرده‏ام... اکنون در حالی که به خاطر عمل خویش از درگاه پروردگار آمرزش می‏طلبم و می‏خواهم با جانم شما را یاری کنم تا پیش رویتان بمیرم، نزد شما آمده‏ام، آیا این را به عنوان توبه‏ام می‏پذیری؟! [امام علیه السّلام‏] فرمود: بله، خدا توبه‏ات را بپذیرد و تو را ببخشد، نام تو چیست؟ گفت: من حرّ بن یزید هستم! فرمود: همانگونه که مادرت تو را نامیده تو آزاده‏ای، به امید خدا در دنیا و آخرت آزاده باشی [از اسب‏] پایین بیا.(۳) و اینچنین حر عزم بر بندگی خداوند نمود و از بندگی شیاطین رهایی یافت.

● عزت نفس

خداوند انسان را کرامت بخشید(۴) به گونه‌ای که وی را گل سرسبد خلقت آفرینش قرار داد (۵) و هر آنچه در عالم است را مسخر انسان نمود.(۶)چنین انسانی سزاوار نیست که خود را ذلیل دنیا و متاع ناچیز دنیا و برده دیگر انسانها نماید. حتی اگر جان او را بگیرند حاضر نیست عزتش خدشه دار شود. از این روست که وقتی امام حسین علیه السّلام در برابر بیعت ذلیلانه و کشته شدن عزیزانه قرار گرفت مرگ را بر چنین زندگی‌ای ترجیح داد.این کلام صاحب محرم است که: فَإِنِّی لَا أَرَی‏ الْمَوْتَ‏ إِلَّا سَعَادَةً وَ الْحَیَاةَ مَعَ الظَّالِمِینَ إِلَّا بَرَما.(۷) این است درس عاشورا که هر درخواستی که به عزت انسان اندک ضربه‌ای وارد کند مردود است. این درسی است که باید همه ارادتمندان به ساحت حسینی آن را در رفتار و گفتار خود مدنظر داشته باشند به خصوص مسئولین ممالک اسلامی که در برابر دشمنان اسلام عزتمند عمل نموده باعث عزت مسلمین گردند. سیاست ما نیز باید حسینی باشد و مواضع سیاسی مواضعی بر پایه عزت و قدرت ایمان و عظمت دین باشد.

● قیمت دادن به زندگی

ارزش زندگی به چیست؟ هدف از زندگی چیست؟ تلاش برای زنده ماندن چرا؟ آبادکردن دنیای خود و اطرافیان تا کجا؟ در پاسخ این پرسشها دو دیدگاه کلی می‌توان ارائه کرد: دیدگاهی مادی و دیدگاهی الهی. اگر انسان دنیا را به تنهایی و منقطع از آخرت در نظر بگیرد؛ آنگاه دیدگاه او به زندگی دنیا و هدف زندگی در دنیا و تلاش برای زنده ماندن در دنیا مادی خواهد بود که در صدد رفاه و آسایش ایجاد کردن برای دنیاست یعنی دنیا را برای دنیا می‌خواهد و در پایان هیچ! اما اگر انسان دنیا را با آخرت بنگرد و سعادت اخروی را بر سعادت و خوشی زودگذر دنیایی مقدم بدارد، دیگر حاضر نیست به هر قیمتی در پی زندگی دنیایی باشد.

اینکه عده‌ای اندک در کربلا نگاهشان به دنیا این بود بزرگترین درس تربیتی برای نسل جدید جامعه اسلامی ماست. آنهایی که در برابر امام حسین علیه السّلام ایستادند و حاضر شدند خون نوه پیامبر خود را بریزند بخاطر این بود که تنها دغدغه دنیایی و رفاه و آسایش خود و خانواده شان را داشتند. بنابراین محرم به ما می‌آموزد که نباید در زندگی دیدی مادی‌گرایانه داشت؛ اینکه برای تشکیل خانواده مادی فکر کنیم، برای تولید نسل مادی فکر کنیم، برای برگزاری مراسم ازدواج مادی عمل کنیم و در نهایت هم ادعا کنیم که ما امت پیامبر اسلام هستیم این حرف با عمل ما سازگار نیست.

سید روح الله علوی

منابع در دفتر روزنامه موجود است.