اول ایمنی , دوم کار

روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی

امسال شعار روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی با توجه به ظهور خطرات جدید، نیازمند الگوهای جدید پیشگیری برای دنیای در حال تغییر کار تعریف شده است.

دهه‌های اخیر پیشرفت‌های بسیاری در محیط‌های کار رخ داده است. اثرات این تغییرات روی موضوع ایمنی و بهداشت اهمیت زیادی دارد. در بعضی موارد خطرهای گذشته کاهش پیدا کرده یا حذف شده‌اند، برای مثال خودکار شدن ماشین آلات و دستگاه‌ها، اما فناوری‌‌های جدید خطر‌های جدیدی ایجاد می‌کنند.

این تغییرات منجربه خطرات تازه‌ای می‌شود که قبلا در محیط‌های کار کمتر مشاهده یا این‌که کمتر به آنها توجه می‌شد.

بررسی ‌خطر‌های جدید و نو ظهور در دنیای امروزه کاری در این چند ساله مورد توجه قرار گرفته است. خطرهای جدید شغلی ممکن است به دلیل نوآوری، ابداعات فنی، تکنیکی و تغییر اجتماعی و سازمانی ایجاد شوند مانند فناوری‌های جدید و فرآیندهای تولیدی، نانوتکنولوژی و بیوتکنولوژی یا شرایط کاری جدید و البته شیوه‌های جدید اشتغال مانند خود اشتغالی ، قراردادهای موقت، پایین آمدن سن اشتغال ، اشتغال زنان.

در حالی که فناوری‌های جدید و استفاده از آنها در صنعت پیش از این‌که درک مناسبی از اثرات فناوری‌‌های جدید روی موضوع ایمنی و بهداشت داشته باشیم به عنوان یک مساله نگران‌کننده قلمداد می‌شود.

● نانوتکنولوژی، نوآور و جدید

تخمین زده شده که در سال ۲۰۲۰ پایه و اساس تقریبا ۲۰ درصد کالاهای تولید شده در جهان استفاده از فناوری نانو است. اما این فناوری جدید و خطر‌های مربوط به آن و همچنین استفاده از مواد نانویی و خطر‌هایش ناشناخته هستند. چون اطلاعات اندکی در مورد اثرات بهداشتی و محیط زیستی این فناوری وجود دارد به طبع احتمال این‌که کارگران دچار مشکلات ناشناخته بهداشتی شوند نیز هست.

● خطرات بیولوژیکی و بیوتکنولوژی

خطرات این فناوری به دلیل جدید بودن‌شان می‌تواند کارگران مشغول در این صنعت را تحت تاثیر قرار دهد. خطرات بیولوژیکی در سال‌های اخیر خیلی مورد توجه قرار گرفته است. طبیعتا برای کارکنانی که با خطرات بیولوژیکی در تماس هستند (بیش از ۳۵ میلیون کارگر در سراسر جهان) این مشکلات اهمیت خاصی بر سلامت آنها دارد.

● خطرات مواد شیمیایی

استفاده از ترکیبات آلرژیک، حساسیت‌زا، سرطان‌زا و موتاژنیک موضوعی است که امروزه نگرانی‌های زیادی در مورد آنها وجود دارد. تعداد زیادی از حشره‌کش‌ها می‌توانند منجر به سرطان و مشکلات عصبی شوند. در کشورهای در حال توسعه درخصوص حشره‌کش‌ها کنترل ضعیفی وجود دارد. سرب، جیوه و دیگر فلزات سنگین نیز جزو دسته خطراتی هستند که توجه جدی نیاز دارند.

● تغییر شیوه‌های استخدامی و اشتغال

شیوه‌های اشتغال و کار در دهه‌های اخیر دچار تغییر و تحول شده که به دنبال آن خطرات جدی در محیط کار به وجود آمده است. کوچک شدن محیط‌های کاری، موضوع قراردادهای کار، کاهش سن اشتغال و اشتغال زنان جزو تغییر و تحولاتی است که در محیط‌های کاری رخ داده است که طبیعتا تاثیرات اجتناب‌ناپذیری روی شرایط کار و سلامت افراد شاغل دارد. این موضوع همچنین موجب افزایش استرس‌های شغلی و بیماری‌های روانی شده است که با توجه به رکود اقتصادی، تاثیر این شرایط بر افراد شاغل شدیدتر است. همچنین به دلیل رکود اقتصادی، افراد مجبور به تحمل شرایط و موقعیت‌هایی هستند که از لحاظ ایمنی و بهداشت مناسب نیستند.

در سال‌های اخیر تغییرات قابل توجهی در سن و جنس افراد شاغل رخ داده است. برای مثال در کشورهای در حال توسعه زنان مجبور به انجام کارهایی با درآمد ناکافی و شرایط نامطلوب هستند که منجر به در معرض قرار گرفتن این قشر از جامعه با خطرات جدیدی می‌شود.

● شرایط کاری جوانان

کارگران جوان به دلیل ناتوانی جسمی، فیزیولوژیکی و مهارت اندک در مورد خطرات جدید و تازه‌ای که در محیط‌های کاری وجود دارد، اطلاعات کافی ندارند.

شواهدی از کاهش شیوع مرگ و میرهای شغلی در کشورهای توسعه یافته گزارش شده، اما در کشورهای در حال توسعه این گزارش‌ها متفاوت است. به دلیل گسترش فعالیت‌های صنعتی بدون توجه به مسائل ایمنی و بهداشت در این کشورها حوادث حین کار و بیماری‌های شغلی افزایش شدیدی داشته است. با وجود تغییر و تحولات بسیاری که در محیط‌های کاری ما به دنبال شرایط جدید ایجاد شده، نیاز است شیوه‌های پیشگیری از این خطرات جدید نیز شناسایی شوند تا بتوان از وقوع این خطرات در محیط‌های کار جلوگیری کرد. راهکارهایی که برای کشور ما در این زمینه می‌توانند به کار گرفته شوند عبارتند از:

ـ ایجاد کمیته‌ای تخصصی در وزارت کار و وزارت بهداشت به منظور شناسایی ریسک‌های جدید موجود در محیط‌های کاری

ـ تدوین الزامات قانونی برای مراجعی که با فناوری نانو و بیوتکنولوژی سر و کار دارند به منظور شناسایی و کنترل خطرات ایمنی و بهداشت این فناوری‌های جدید

ـ اصلاح و به روز کردن آیین نامه‌های مربوط به مواد شیمیایی و تاکید بر خطرات جدیدی از مواد شیمیایی که تاکنون مدنظر قرار نگرفته‌اند به منظور کاهش ریسک مواجهه کارگران با این مواد

ـ اصلاح شیوه‌های اشتغال کارگران اعم از نوع قراردادها و محیط‌های کاری به نحوی که بتوان از این طریق استرس شغلی و فشارهای روانی کارگران شاغل در صنایع را کاهش داد.

ـ توجه ویژه به قشر زنان شاغل در صنعت و تدوین آیین نامه‌هایی برای بهبود شرایط اشتغال زنان.

سجاد موسوی

کارشناس بهداشت حرفه‌ای