۱۲ کیلو کاهش وزن در ۶ ماه

درباره روند کاهش وزن روژان احمدنیا با حضور دکتر مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه و رژیم درمانی, دکتر کتایون خوشابی فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان و دکتر هاله دادگستر متخصص پزشکی ورزشی

در صفحه «میزگرد تغذیه» این هفته، میزبان یک میهمان کوچک هستیم. روژان احمدنیا، فقط ۹ سال دارد اما با اراده قوی خود توانسته ظرف مدت ۶ ماه، ۱۲ کیلوگرم از وزنش را کم کند و به وزن ایده‌آلش نزدیک شود. پای گفتگوی این میهمان کوچک و مادرش نشستیم تا بیشتر از جزئیات و دلایل لاغر شدنش مطلع شویم و نظر متخصصان سلامت را هم در این باره جویا شدیم...

روژان احمدنیا که فقط ۹ سال دارد، بعد از رژیم ۶ ماهه و کاهش وزن ۱۲ کیلویی‌اش می‌گوید:

همیـشـه مجبـور بـودم لبـاس بزرگ‌تـرهـا را بـپـوشـم!

▪ روژان!‌ مگر تو با این سن و سال کم، چند کیلوگرم بودی که تصمیم گرفتی لاغر شوی؟

- اوایل مهرماه امسال، با قدی حدود ۱۴۴ سانتی‌متر، نزدیک به ۵۴ کیلوگرم بودم و این وزن نسبت به هم‌سن و سال‌های خودم خیلی زیاد بود. به همین دلیل فکر کردم که باید وزنم را پایین بیاورم.

▪ الان چند کیلو شده‌ای؟

- حالا که ۶ ماه از رژیمم می‌گذرد، وزنم به ۴۲ کیلوگرم رسیده است.

▪ چند کیلوگرم تا رسیدن به وزن ایده‌آل خودت فاصله داری؟

- ۴ کیلوگرم. دکتر کیمیاگر به من گفته‌اند که وزن ایده‌آل برای من ۳۸ کیلوگرم است.

▪ هر ماه ۲ کیلوگرم کم کردی یا کاهش وزنت نوسان داشت؟

- نه، ماهی ۲ کیلو کم نکردم. ماه اول، نزدیک به ۶ کیلوگرم وزنم پایین آمد که خود دکتر هم از این ماجرا کلی تعجب کرد اما ماه‌های بعدی سرعت کاهش وزنم کمتر شد.

▪ تو که اینقدر به کاهش وزن علاقه داری، اصلا چه شد که دچار اضافه وزن شدی؟!

- من عاشق خوردن بودم. مادرم همیشه می‌گفت که غذایم نسبت به هم‌سن و سال‌هایم خیلی بیشتر است. شکلات، ماکارونی و برنج هم خیلی دوست داشتم.

- مادر روژان: هروقت برای روژان غذا می‌کشیدم، او باز هم غذای بیشتری می‌خواست و برعکس خواهرش که میل چندانی به غذا خوردن ندارد، خیلی خوب و بااشتها غذا می‌خورد.

▪ روژان! با توجه به سن و سالت، باید تحرک خوبی هم داشته باشی، درست است؟

- راستش نه! یعنی آن موقع که وزنم بالا بود، اصلا تحرک نداشتم و مدام مشغول بازی کامپیوتری یا تماشای تلویزیون می‌شدم و حوصله ورزش یا پیاده‌روی یا هر کار دیگری را نداشتم.

- مادر روژان: شاید یکی از دلایل چاق شدن و بی‌تحرکی روژان من بودم، چون به خاطر محبت بیش از اندازه مادری‌ام، اصلا اجازه تکان خوردن به او نمی‌دادم. یادم می‌آید که اگر روژان چیزی می‌خواست یا کاری داشت، اجازه بالا و پایین رفتن از پله‌ها را به او نمی‌دادم یا نمی‌گذاشتم زیاد بازی کند چون فکر می‌کردم خسته و اذیت می‌شود.

▪ الان هم مثل قدیم، تحرک نداری؟

- چرا. احساس می‌کنم که خیلی سبک شده‌ام و به همین خاطر دوست دارم مدام راه بروم و ورزش کنم. روزی چند بار با دستگاه‌های ورزشی خانگی کار می‌کنم. هر کسی در خانه هر چیزی می‌خواهد، من بلند می‌شوم و به او می‌دهم چون این حس سبکی را خیلی دوست دارم. حالا دیگر از راه رفتن خسته نمی‌شوم و کمتر تنبلی می‌کنم.

▪ مهم‌ترین دلایلی که باعث شدند به‌طور جدی برای لاغر شدن تصمیم بگیری، چه چیزهایی بودند؟

- اولین و مهم‌ترین دلیل این بود که لباس مناسب سنم پیدا نمی‌کردم و همیشه مجبور بودم لباس بزرگ‌ترها را بپوشم. یکی، دو بار هم که در مدرسه ما را وزن کردند و دیدم که همه بچه‌ها نزدیک به ۲۰ کیلوگرم از من لاغرتر هستند، اینقدر ناراحت و خجالت‌زده شدم که تا چند روز گریه ‌کردم. خلاصه اینکه، از چاق بودنم خجالت می‌کشیدم و تصمیم گرفتم که لاغر شوم.

▪ رژیم گرفتن سخت نبود؟

- یک هفته اول خیلی زیاد سخت بود. مدام گرسنه می‌شدم و وقتی از مدرسه برمی‌گشتم دیگر انرژی هیچ کاری را نداشتم ولی چون تصمیم گرفته و اراده کرده بودم که لاغر شوم، در برابر این سختی‌ها مقاومت کردم و نتیجه دلخواهم را هم گرفتم.

▪ هیچ وقت در خانه یا مدرسه وسوسه نشدی که رژیمت را بشکنی؟

- اصلا. فکرش را بکنید که هر روز در مدرسه بچه‌ها کلی هله‌هوله، ساندویچ و خوراکی می‌آوردند و من فقط یک میوه با خودم می‌بردم ولی چون از چاق بودنم و دیدن لاغری همکلاسی‌هایم زجر می‌کشیدم، وسوسه نمی‌شدم که رژیمم را بشکنم.

▪ برنامه رژیمت چطور است؟

- خیلی خوب. همه چیز در برنامه غذایی‌ام دارم. حتی بستنی، شکلات، برنج و ماکارونی ولی به مقدار کم! باور می‌کنید که من حتی پیتزا و حلیم هم در رژیمم دارم و می‌توانم روزی یک عدد بستنی کیم یا ۲ تکه شکلات یا ۲۰ عدد بادام یا پسته بخورم؟! همین که همه چیز در رژیمم هست، خوشحالم می‌کند.

▪ پس غذای تو با غذای خانواده فرقی نمی‌کند؟

- نه! من هم مثل همه غذا می‌خورم و فقط حجم غذاهایم را کمتر کرده‌ام و ساعت و نوع خوراکی‌هایی را که می‌خورم، دکتر برایم اصلاح کرده‌اند.

▪ مشکلی بعد از ۱۲ کیلوگرم کاهش وزن برایت پیش نیامد؟

- نه. من روزی ۲ سهم شیر و یک قوطی کبریت پنیر و یک لیوان دوغ دارم و می‌توانم ۳ سهم هم میوه بخورم. تازه، چیزی از رژیم غذایی‌ام حذف نشده که دچار مشکلی بشوم. راستی!‌ من می‌توانم جای یکی از سهم‌های میوه‌ام، ۳ عدد خرما بخورم.

▪ یعنی هیچ چیزی از رژیم تو کم نشده؟

- نه. فقط دکتر خیلی تاکید دارند که تا جایی که می‌توانم سراغ سس مایونز نروم ولی من سالاد الویه خیلی دوست دارم و به همین دلیل دکتر کیمیاگر به مادرم گفتند که می‌تواند یک قاشق غذاخوری در هر ۴ قاشق غذاخوری سالاد الویه، سس مایونز برایم اضافه کند. این را هم بگویم که دکتر به مادرم گفتند بهتر است به هر پیمانه برنج، فقط یک قاشق غذاخوری روغن اضافه کند و روغن زیاد را از برنامه غذایی‌ام کنار بگذارد و مادرم هم این کار را کرد.

▪ به نظر خودت هنوز هم ولع غذا خوردن داری یا میلت کمتر شده است؟

- بعد از این ۶ ماه رژیم، دیگر اگر بخواهم هم نمی‌توانم زیاد بخورم. حالا اصلا ولع غذا خوردن ندارم و نمی‌توانم بیشتر از یک حجمی غذا بخورم. تازه، چون من اهل چیپس و پفک هم نبودم و نیستم، خیلی راحت با رژیم و کم‌خوری کنار آمدم. ما هر روز ناهار برنج داریم ولی من دیگر یاد گرفته‌ام که به اندازه‌ای غذا بخورم که هم سیر بشوم و هم چاق نشوم.

● نگاه اول

نظر دکتر مسعود کیمیاگر درباره رژیم سوژه «میزگرد تغذیه»

بـسـتـنـی از تـنـقـلات اسـت، نـه لبـنـیـات!

▪ آقای دکتر! شما به روژان ۹ ساله چه نوع رژیمی دادید؟

- من رژیم روژان را با دریافت روزانه ۱۵۰۰ کیلوکالری در روز شروع کردم و در نوبت سوم مراجعه، ۶۰ کیلوکالری دیگر هم به آن افزودم.

▪ چرا؟

- چون روژان مدرسه می‌رفت و در سنی بود که فعالیت و جنب‌وجوش زیادی داشت، به نظر می‌رسید که برای پیشگیری از افت انرژی و قدرت تمرکز بیشتر برای درس خواندن به انرژی بیشتری نیاز داشته باشد که ما آن را با این ۶۰ کیلوکالری اضافی جبران کردیم.

▪ اصلا نیاز روزانه بدن دختربچه‌ای به سن و سال روژان به انرژی، چند کیلوکالری است؟

- این دختر کوچک ما به روزانه به ۲۱۰۰ کیلوکالری انرژی در حالت عادی نیاز داشت که ما در مرحله اول، ۶۰۰ و در مرحله بعدی ۵۴۰ کیلوکالری از آن را کم کردیم تا به وزن ایده‌آل و سلامتش برسد. ما معمولا در بزرگسالانی که قصد کاهش وزن دارند، برنامه‌ای برای کاهش حدود ۹۰۰ کیلوکالری از انرژی دریافتی روزانه‌شان را درنظر می‌گیریم اما چون روژان و بچه‌های هم سن و سال او در سن رشد قرار دارند، به طور معمول بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلوکالری کاهش دریافت را در برنامه رژیمشان در نظر می‌گیریم.

▪ آیا روژان در مدتی که وزنش را کم کرد،‌ افزایش قد هم داشت؟

- بله. قد این بیمار از هفدهم مهرماه تا هفدهم آبان‌ماه، ۲ سانتی‌متر بلندتر شد و این موضوع نشان‌دهنده این بود که رژیم غذایی روی او تاثیر منفی نگذاشته و او برنامه رژیمش را به درستی اجرا می‌کند. در ضمن، اگر احساس می‌کردیم که روژان برای پیشگیری از مشکل عدم رشد قد در دوران رژیم به مکملی نیاز دارد، حتما مصرف مکمل را برایش تجویز می‌کردیم اما او مشکلی از نظر رشد قد و دریافت مکمل نداشت.

▪ آقای دکتر! ظاهرا روژان در هفته اول رژیمش به شدت خسته و بی‌حال می‌شده و به‌رغم اصرارهای مادرش هم راضی نبوده رژیم خود را تغییر دهد. آیا این همه اصرار به لاغر شدن به هر قیمتی برای بچه‌ای در این سن و سال خطرناک نیست؟

- روژان یا مادرش در مراجعه‌های بعدی اصلا به من نگفتند که این بچه به شدت خسته و بی‌حال می‌شده وگرنه برنامه غذایی را به صورت دیگری برایش می‌چیدم. اگر شما پرونده روژان را ببینید، متوجه می‌شوید که او و مادرش همیشه از رژیم راضی بودند. به همین دلیل توصیه من به تمام کسانی که تحت نظر متخصصان تغذیه رژیم می‌گیرند، این است که شرایط خودشان را خیلی روشن برای پزشکشان بگویند تا در درازمدت یا حتی کوتاه‌مدت مشکلی برایشان پیش نیاید. هدف متخصصان تغذیه هم مانند خود فردی که تصمیم می‌گیرد لاغر شود، کاهش وزن است اما نه به هر قیمتی. این روند کاهش وزن باید طوری پیش برود که فرد را در زندگی روزمره‌اش به دردسر نیندازد.

▪ آیا کاهش وزن ۵ تا ۶ کیلوگرم در ماه اول، باعث بی‌حالی و خستگی روژان نشده است؟

- بدن این بیمار در ماه اول به رژیم جواب داد و ۵ کیلوگرم کاهش وزن داشته که این مقدار کاهش وزن برای فردی به سن روژان به هیچ عنوان مورد قبول نیست. برنامه کاهش وزن برای نوجوانان معمولا بین ماهی ۵/۲ تا ۳ کیلوگرم است و بیشتر از این مقدار کم کردن وزن برای نوجوانان اصلا به صلاح نیست. روژان هم فقط همان ماه اول ۵ کیلوگرم کم کرد و ماه‌های بعد کاهش وزنی کاملا تدریجی و ملایم داشت. مثلا از ۱۷ آبان تا ۲۲ دی، تنها ۲ کیلوگرم از وزنش کم شد که هدف ما هم بیشتر از این نبود.

▪ آقای دکتر! شما به روژان گفته بودید که می‌تواند به جای یک سهم میوه، ۳ عدد خرما بخورد. واقعا همین‌طور است؟

- بله. از نظر کالری، هر ۳ عدد خرما برابر با یک سهم میوه است اما مسلما خواص آنها با هم تفاوت دارد. مادر روژان می‌گفت او علاقه چندانی به خوردن میوه ندارد، بنابراین من گفتم که می‌تواند یک سهم میوه‌اش را با خرما جایگزین کند.

▪ راستی! شما روزی یک عدد بستنی را هم در رژیم روژان گنجانده‌اید. آیا این بستنی از سهم لبنیات او محسوب می‌شود؟

- خیر. بستنی از سهم تنقلات است نه لبنیات. اگر ما بخواهیم بستنی را از سهم لبنیات حساب کنیم، تقریبا ۵ تا ۶ برابر کالری اضافه به رژیم بیمارمان وارد می‌کنیم!

▪ چطور؟!

- هریک لیوان شیر حدود ۱۵۰ کیلوکالری انرژی و ۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم دارد که اگر ما بخواهیم این ۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم را با خوردن بستنی به دست بیاوریم باید نزدیک به ۹۰۰ کیلوکالری انرژی را هم دریافت کنیم و این اصلا به نفع کسی که رژیم می‌گیرد یا حتی سایر افراد هم نیست!

▪ آقای دکتر! آیا والدین باید جلوی پرخوری بچه‌ها را بگیرند یا با افزایش سن این مشکل خودبه‌خود برطرف می‌شود؟

- والدین باید از همان سنین پایین جلوی پرخوری بچه‌ها را بگیرند و راه درست غذا خوردن را به آنها بیاموزند تا عادات اشتباه غذایی در بچه‌ها شکل نگیرد. چون اگر بچه‌ای به خوردن غذای زیاد و چرب و پرکالری عادت کند، شاید هرگز نتواند این عادت را کنار بگذارد و در آینده با مشکلات متعددی مانند چربی خون بالا، پرفشاری خون، بیماری‌های قلبی و حتی دیابت روبه‌رو شود و دیگر کاری از دستش برنیاید.

▪ با این حساب مراجعه به متخصص تغذیه برای کودکان چاقی که در سن رشد هستند، مشکلی پیش نمی‌آورد؟

- خیر. اگر کاهش وزن بچه‌ها با سرعتی نصف سرعت کاهش وزن بزرگسالان و درست و اصولی، صورت بگیرد، نه تنها مشکلی برای آنها پیش نخواهد آمد بلکه افزایش رشد قد در دوران رژیم هم برای این بچه‌ها مانند روژان، اتفاق خواهد افتاد.

● نگاه دوم

کار با دستگاه تاثیر چندانی بر لاغری ندارد

دکتر ‌هاله دادگستر/ متخصص پزشکی ورزشی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی

به طور کلی روند کاهش وزن برای تمامی افرادی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند، هم از طریق رعایت رژیم غذایی و هم انجام ورزش صورت می‌گیرد. به خصوص در ماه‌های اول کاهش وزن، تاثیر رژیم غذایی خیلی بیشتر از تاثیر ورزش است اما اگر فردی همراه با رژیم غذایی، فعالیت ورزشی نداشته باشد احتمال اینکه دوباره وزن کاهش‌یافته او برگردد بسیار زیاد است. در نتیجه انجام ورزش برای کاهش وزن بسیار کمک‌کننده است و مسلما روند کاهش وزن سرعت می‌گیرد. ایده‌آل‌ترین حالت برای کاهش وزن آن هم به صورت استاندارد، این است که فرد طی یک هفته، نیم تا یک کیلوگرم وزن کم کند زیرا اگر فردی بیشتر از این میزان در هفته وزنش را پایین آورد علاوه بر چربی، آب یا پروتئین موجود در بدن از دست می‌دهد یا عضلات وی تحلیل می‌رود. به خصوص در کودکانی چون روژان که دختربچه‌ای‌ ۹ ساله است و در سنین رشد قرار دارد و باید طی دریافت مواد غذایی، یکسری از مواد مورد نیاز بدنش به خوبی تامین شوند بنابراین حتما باید روند کاهش وزن زیر نظر متخصص تغذیه انجام شود.

به طور کلی، ورزش‌های هوازی و استقامتی مانند پیاده‌روی سریع، دوی آرام، طناب زدن، شنا کردن و کوهنوردی یا دوچرخه‌سواری بر روند کاهش وزن موثر هستند. با توجه به اینکه روژان در منزل با دستگاه‌هایی چون دوچرخه ثابت و تردمیل کار می‌کند سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا این دستگاه‌ها متناسب با این کودک تنظیم شده یا یک فرد بزرگسال؟ بنابراین حتما نیاز است که این دستگاه‌ها متناسب با فردی که با آن کار می‌کند، تنظیم شود زیرا احتمال آسیب‌هایی که به ناحیه اسکلتی - عضلانی وارد می‌شود بسیار زیاد است. در چنین مواردی فرد مبتلا به کمردرد یا زانودرد می‌شود. همچنین اگر دوچرخه‌ای برای کودکی خریداری می‌شود حتما باید متناسب با وی تنظیم و تطبیق داده شود.

اگر کودکی برای فعالیت ورزشی از دستگاه استفاده می‌کند، منعی ندارد به شرط اینکه مشخص شود با چه دستگاه و با چه شدت و چه تکراری فعالیت می‌کند تا آسیبی به ناحیه اسکلتی – عضلانی او وارد نشود. اما کار با وزنه به اندازه ورزش‌های قدرتی و استقامتی در روند کاهش وزن خیلی موثر نیست و تنها عضلات فرد را تقویت می‌کند. بنابراین توصیه می‌شود در چنین سنی فعالیت کودکان زیر نظر متخصص باشد تا مدت زمان فعالیت و تعداد تمرین‌های تکراری مشخص شود آسیبی به بدن وی وارد نشود.

در نهایت به والدینی که اجازه خروج به کودکان خود نمی‌دهند، توصیه می‌شود که آنها را در باشگاه‌های ‌ورزشی یا کلاس‌ شنا ثبت‌نام کنند یا اینکه اگر کودک وزن بسیار بالایی ندارد از طناب‌بازی به عنوان یک گزینه مناسب استفاده کنند. البته بهترین مدت زمان ورزش آن هم از نوع هوازی در سن کودکانی چون روژان پنج روز در هفته به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه و کار با دستگاه فقط ۲ تا ۳ روز در هفته است.

● نگاه سوم

۴ سالگی یعنی آغاز مسوولیت‌پذیری

دکتر کتایون خوشابی

فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

سن ایجاد مسوولیت‌پذیری در کودکان از ۴ سالگی به بعد به صورت تدریجی و آهسته است. معمولا از ۴، ۵ سالگی می‌توان نگاه کودک را به مساله همیاری و کمک در خانه جلب کرد. اما بهتر است شروع این فعالیت‌ها و دادن مسوولیت به کودکان، از اتاق خودشان آغاز شود تا سایر فعالیت‌های منزل. در این امر، والدین به خصوص مادر می‌توانند به کودک آموزش بدهند که قسمتی از اتاق خود را مرتب کند مثلا لباس‌های کثیف را در جای مخصوص بگذارد یا تعدادی از اسباب‌بازی‌ها را در جای مناسب قرار دهد.

به طور کلی، اگر کودکان را از سنین پایین‌تر در امور منزل دخالت دهیم، وقتی بزرگ‌تر می‌شوند می‌توان فعالیت‌ها و مسوولیت‌پذیری آنها را گسترش داد مثلا امور اتاق - مرتب کردن میز تحریر، جابه‌جا کردن کتاب‌ها در قفسه، گردگیری، انداختن روتختی یا جاروبرقی - را به آنها سپرد اما یادمان باشد که باید با توجه به سن کودک از آنها انتظاراتی داشته باشیم چراکه برخی از خانواده‌ها از کودکان خود انتظارات زیادی دارند و سن آنها را در نظر نمی‌گیرند.

والدین کودکانی مانند روژان که نمی‌خواهند مسوولیتی به کودک‌شان بدهند، کودکشان را به روند تنبلی عادت می‌دهند و آنها در سنین بالاتر مسوولیت‌پذیری کمتری خواهند داشت. برعکس، والدینی هستند که با کودک‌شان تمرین کرده‌اند و آنها را در انجام امور منزل شراکت داده‌اند این کودکان در سن ۹، ۱۰ سالگی در پذیرفتن مسوولیت مشکلی نخواهند داشت. بنابراین به والدین توصیه می‌شود کودکان خود را در کنار درس خواندن و مطالعه، به نوعی در فعالیت‌های منزل حتی اگر کم باشد، شریک کنند.

از سوی دیگر نیز با توجه به اینکه کودکان بیشترین وقت خود را پای تلویزیون یا بازی‌های کامپیوتری می‌گذرانند والدین باید از همان اوایل کودکی محدودیت‌هایی برای آنها قائل شوند. کودکانی که بدون محدودیت هستند به نوعی نسبت به تلویزیون و بازی‌های رایانه‌ای اعتیاد پیدا می‌کنند و جداکردن آنها از این‌گونه وسایل سخت است.

بچه‌ها باید یاد بگیرند که بیش از حد پای تلویزیون یا کامپیوتر ننشینند و برای برنامه خاصی تلویزیون یا کامپیوتر را روشن کنند. اگر کودکان این محدودیت‌ها را قبول نکنند باید کامپیوتر را جمع یا استفاده از آن را به آخر هفته موکول کنید. والدین باید بر ساعاتی که فرزندان‌شان پای این وسایل هستند، نظارت کامل داشته باشند.

ندا احمدلو