جنبه پنهان خوشبختی

تند باد, آتش سوزی, حوادث رانندگی, سقوط هواپیما, بیماری و بدون شك حوادث تلخ و ناخوشایندی هستند كه ممكن است هر لحظه برای هر فردی پیش آیند اما در كمال تعجب در زمانی كه یكی از این حوادث تلخ برای ما اتفاق می افتد, درمی یابیم كه برای زندگی بهتر آماده تر شده ایم و در نهایت در پایان یك حادثه تلخ و ناگوار خواهیم گفت «امیدوارم دوباره چنین مشكلی پیش نیاید اما اگر یكبار دیگر چنین شود, برای آن آماده ترم و می توانم

تند‌باد، آتش‌سوزی، حوادث رانندگی، سقوط هواپیما، بیماری و... بدون شك حوادث تلخ و ناخوشایندی هستند كه ممكن است هر لحظه برای هر فردی پیش آیند اما در كمال تعجب در زمانی كه یكی از این حوادث تلخ برای ما اتفاق می‌افتد، درمی‌یابیم كه برای زندگی بهتر آماده‌تر شده‌ایم و در نهایت در پایان یك حادثه تلخ و ناگوار خواهیم گفت: «امیدوارم دوباره چنین مشكلی پیش نیاید اما اگر یكبار دیگر چنین شود، برای آن آماده‌ترم و می‌توانم ...»

همه ما عاشق شنیدن داستان زندگی كسانی هستیم كه سختی‌ها و امتحانات دردناك زندگی را با پشتكار و شجاعت پشت سرگذاشته و در پایان تغییرات مثبتی هم كرده‌اند. شاید به این جهت كه آنان نمونه‌ای بارز برای تصدیق و تایید یك حقیقت روانشناسی هستند: «ساختار طبیعی انسان این است كه براساس ظرفیتی خدادادی، توانایی‌های او شكوفا می‌شود. قابلیتی كه خاص افراد شجاع و سرسخت نبوده و جالب‌تر اینكه به طور كلی نیمی از كسانی كه با بدبختی‌ها و مشكلات زندگی‌ام جنگی را انجام داده‌اند می‌گویند: «پس از رویارویی با این مشكل، زندگی‌ام از جهات مختلفی رشد و بهبود داشته است.»

این یافته‌ها و سایر یافته‌های امید‌بخش در مورد تاثیرات تغییر‌دهنده زندگی در شرایط بحران، خود موضوع علمی جدید است. به عبارت دیگر حوادث تلخ، دشوار و ناراحت‌كننده زندگی در حقیقت كسی را نمی‌كشد بلكه او را برای مراحل بعدی زندگی قوی‌تر می‌كند.

گرچه در رویارویی با مشكلات زندگی، واكنش اولیه ابراز ناراحتی و طرح این سوال است كه «چرا من؟» اما در نهایت تنها درصد كمی از افراد بزرگسال دچار مشكلات مزمن می‌شوند و اغلب توان غلبه بر سختی‌ها و دشواری‌ها را دارند و مجددا سرپا می‌ایستند!

آنانی كه در شرایط سخت و ناملایمات زندگی به خوبی تلاش و مبارزه می‌كنند، نمونه و دلیل واضحی بر مفهوم «معما‌گونه خوشبختی» هستند.

احساس رضایت قلبی و خرسندی در حقیقت مفهومی عمیق‌تر و قابل ارزش‌تر از لذت و خوشی موقتی است. احساسی است كه حتی در شرایط سخت زندگی و درگیری با مشكلات هم می‌تواند به خوبی وجود داشته باشد.

كیفیت و ویژگی غیر‌قابل توصیف و باارزشی كه در زندگی مردان و زنان عاقل و موفق می‌بینیم و بارها آرزو داریم كه توان و شایستگی آنان را داشته باشیم، نشان می‌دهد كه این افراد نگرشی جدید نسبت به زندگی دارند كه به واسطه آن می‌توانند با مشكلات غیر‌قابل پیش‌بینی در زندگی خود با صبر و درایت دست و پنجه نرم كنند.

«احساس خوشبختی» احساسی مطلوب و خوشایندی است كه حتی اگر رنج و ناراحتی هم چاشنی آن شود، باز از رضایت كلی چیزی كم نمی‌شود و اصولا به همراه احساس رضایت و خوشبختی مجموعه‌ای صفات خوب دیگر چون عقل و خرد، بصیرت، خلاقیت، نوعدوستی و... نیز وجود دارد كه خود این صفات حاصل رشد فكری افراد در شرایط سخت و بحران برای زندگی است كه شخص را در معرض روند تغییراتی كه حتی در مقطعی از زندگی دردناك و عذاب‌آور هستند، قرار می‌دهد.

اگر به دنبال یافتن خوشبختی، به امید رسیدن به آسایش كامل، عدم پذیرش مسوولیت و به عبارتی نوعی بی‌تفاوتی نسبت به پیرامون خود باشیم، بیراهه رفته‌ایم. بلكه خوشبختی و رسیدن به آن نیازمند رشد و بلوغ است، رشدی كه رسیدن به آن با رنج و سختی امكانپذیر است.

هیچ انسانی نیست كه از درك احساس خوشبختی، رضایت و موفقیت گریزان باشد، از طرفی زندگی مجموعه‌ای از خوشی‌ها و ناخوشی‌هاست. كسانی كه در شرایط سخت و ناخوشایند كنترل اوضاع را از دست نمی‌دهند بعد از پشت سر گذاشتن بحران و رسیدن به آرامش، قدر آنچه دارند را بیشتر می‌دانند.

بدون شك كسانی كه با یك بیماری مقابله كرده و روزهای سخت و دردناكی را پشت سر گذاشته‌اند، نمونه‌ای خوب از افرادی هستند كه به زندگی‌شان اشاره داشتیم.نجات‌یافتگان از بیماری‌ای همچون سرطان در معرض یكی از امتحانات سخت زندگی قرار می‌گیرند. براساس تحقیقی كه در یكی از مراكز درمان بیماران سرطانی در آمریكا انجام شد. ۶۳ درصد افرادی كه از بیماری‌ رهایی پیدا كرده بودند، اعتقاد داشتند كه این بخش از زندگی آنها باعث شده است تا تغییرات مثبت و سودمندی داشته و خصوصیات ارزشمندی پیدا كرده‌اند.

نوعی ایمان و اعتقاد، بالا رفتن استقامت و پایداری، انتخاب دقیق و منطقی اولویت‌ها در زندگی و افزایش توانمندی‌ها، تغییرات مثبتی است كه اكثر افراد گروه ذكر شده به آن اشاره داشته‌اند.

درس‌هایی كه زندگی اینگونه افراد به ما می‌دهند بسیار ارزشمند و كاربردی است. نخستین چیزی كه می‌توان از تلاش و مبارزه آنها آموخت این است كه قدر زندگی را بدانیم و از آن بهترین بهره را ببریم چون هیچ‌كس نمی‌داند فردای زندگی‌اش چگونه است و چه چیزی را برای او به همراه می‌آورد.

موضوع بعدی اینكه پرهیز و فرار از مشكلات و سختی‌ها همواره بهترین و تنها‌ترین خط‌مشی برای پیشرفت و رشد انسان نیست، بلكه در بسیاری از موارد همین شرایط سخت و گذشتن از آنها پلی به سوی خوشبختی هستند و دانش مهارت كسب‌شده در این موقعیت فرد را به سطح و مرحله‌ای جدید از زندگی می‌برد و اصولا كسی كه به خوبی شرایط سخت را پشت سر می‌گذارد نسبت به توانایی‌های خود اطمینان بیشتری پیدا می‌كند و همین اطمینان و اعتماد باعث می‌شود نگرانی و اضطراب به سراغ او نرود.

روانشناسان معتقدند اصولا اگر انسان چیزی را با رنج و سختی به دست آورد، بیشتر از آن لذت می‌برد. كسی كه با یك استعداد ذاتی و تلاش بسیار اندك‌تر به نقطه‌ای از پیشرفت و ترقی می‌رسد، كمتر از فرد دیگری كه بااستعداد و توانایی كمتر اما با تلاش و مبارزه بیشتر به آن نقطه رسیده است، احساس رضایت و خرسندی خواهد داشت. گفته می‌شود «مارلون براندو» كه ذاتا استعداد شگرف بازیگری و اجرای نقش را داشت، چندان از موفقیت‌هایش در این زمینه احساس رضایت نداشت و در مقایسه با او، كسانی كه استعداد كمتر اما تلاش بیشتری داشتند، موفقیت در این عرصه را مطلوب‌تر و رضایتبخش‌تر می‌دیدند.

درس ساده ولی ارزشمندی كه زندگی یك فرد نجات‌یافته از سرطان نشان می‌دهد، این است كه برای رسیدن به موفقیت نباید تصور كنیم زندگی فرد خوشبخت هیچ درد و مشقتی نداشته یا ندارد، بلكه او قدم به قدم جلو رفته، مشكل را حل كرده و هرگز از دغدغه‌های زندگی‌اش غافل نبوده است. اصولا زمانی احساس خوشبختی و رضایت در شخص به‌وجود می‌آید كه به‌نوعی تعادل و توازن در زندگی رسیده باشد و بتواند با سایرین ارتباط خوبی داشته و بین كار و زندگی تعادلی را رعایت كند. یك ضرب‌المثل انگلیسی می‌گوید: «مصائب زندگی به ما دانش و دانش عقل رسیدن به خوشبختی می‌دهد.»

● خوشبختی و سختكوشی

روزی «لئو تولستوی»، نویسنده مشهور روسی از مزرعه‌ای می‌گذشت. چشم او به كشاورز سیاهپوشی افتاد كه به‌سختی كار می‌كرد، زمین را شخم می‌زد و برای خود شادمانه آواز می‌خواند. با تعجب به او نگاه كرد و با كنجكاوی پرسید:

«ای مرد روستایی، اگر بدانی كه امروز با غروب خورشید زندگی تو تمام می‌شود و آخرین ساعات آن در حال سپری‌شدن است، در ساعات باقیمانده چه خواهی كرد؟!»

او به آرامی و با اطمینان پاسخ داد: «تا تاریكی هوا به شخم‌زدن زمین ادامه خواهم داد!»

تولستوی به او نگاه كرد و زیر لب گفت: «خوشابه‌حال او، آن‌قدر به كاری كه می‌كند، علاقه‌مند است كه حتی وقتی به مرگ هم نزدیك می‌شود، باز از ادامه این كار راضی است.»

سایر جانداران و موجودات زنده نیز با تلاش و سختكوشی زنده هستند. پروانه‌هایی كه تقریبا ۴۸ ساعت زندگی می‌كنند، در تمام لحظات این دوره كوتاه عمر، شادمانه از گلی به گل دیگر پرواز می‌كنند و تعداد بیشماری تخم می‌گذارند و سرانجام خود از بین می‌روند اما طبیعت آنها و راز خلقت حكم می‌كند كه در این دوره ۴۸ ساعته زندگی، پرتلاش و چابك عمل كنند. معمولاً اگر از ما بپرسند كه در كدام دوره از زندگی سرخوش‌تر و شادتر بوده‌ایم، پاسخ خواهیم داد؛ «دوران كودكی».

كودكان از اولین لحظات بیداری، راه می‌روند، می‌دوند، می‌پرند، گریه می‌كنند و می‌خندند و سرانجام شادتر و سالم‌تر از بزرگسالان هستند.سكون و تنبلی مساوی یاس و ناامیدی و از دست‌دادن نشاط و سرخوشی است. اگر به جهان اطراف خود نگاه كنیم، زندگی در جریان است، رودها، ابرها، زمین، كهكشان‌ها و...

انسان سالم و خوشبخت، انسانی است كه تلاش و فعالیت دارد. زندگی بدون تلاش، مبارزه و حركت و جنب‌وجوش، گرچه به‌نظر آرام و راحت آید و بتواند به‌طور مقطعی احساس رضایتمندی بدهد اما در دراز‌مدت و به‌طور اصلی به مفهوم «خوشبختی و سعادت» نیست.

زنبور عسل تنبل، بدون آنكه عسلی تولید كند، تنها از آنچه دیگران آماده كرده‌اند، می‌خورد، به همین دلیل ملكه به‌زودی او را از بین می‌برد.این است كه می‌گویند: پیدا‌كردن راه خوشبختی نیاز به صبر، حوصله، جرات، تلاش، ایمان و... دارد.