انگیزه توسعه دهندگان FOSS چیست

امکان کپی برداری, تغییر و توزیع کد منبع نرم افزار در مجوزهای FOSS نرم افزارهای آزاد متن باز , باعث به وجود آمدن حداقل دو برتری نسبت به نمونه های اختصاصی می شود

امکان کپی‌برداری، تغییر و توزیع کد منبع نرم‌افزار در مجوزهای FOSS (نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز)، باعث به وجود آمدن حداقل دو برتری نسبت به نمونه‌های اختصاصی می‌شود. در نرم‌افزارهای اختصاصی، تولید و توسعه نرم‌افزار به واسطه رویکردی که دارای کپی رایت کامل است انجام می‌گیرد. کلیه نرم‌افزارهای آزاد (FL) و اکثر نرم‌افزارهای متن‌باز (OS) هیچ هزینه‌ای برای کاربر نهایی به همراه ندارند. این عامل، انگیزه اصلی به کارگیری این نرم‌افزارها توسط افراد و سازمانهایی است که با بودجه‌های پائین کار می‌کنند. ثانیاً، با تولید کد منبع قابل خواندن و امکان تولید مشتقات و کارهای جدید، مجوزهای FOSS، پتانسیل زیادی برای ایجاد جامعه‌ای از کاربران و توسعه‌دهندگان، به وجود می‌آورند. جامعه‌ای که می‌تواند از هر سازمان خصوصی بزرگتر باشد و بتواند نرم‌افزارها را توسعه داده، تست نموده و نسخه‌های آتی برنامه‌ها را اشکال‌زدایی کند. (Raymond ۱۹۹۸)

همچنین اصل مجوزدهی کپی لفت (Copyleft) ابتکار مهمی است که منجر به ظهور FOSS شد. علاوه بر موارد فوق، عوامل زیرساختی و غیررسمی نیز وجود دارند که تعاملات و مشارکتهای FOSS را پشتیبانی و هدایت می‌کند. عواملی چون زیرساخت مشارکتی مبتنی بر اینترنت سیستم پایه‌ریزی شده کنترل پروژه و ... از این دسته‌اند.

در روزهای اولیه توسعه FOSS، همواره بر طبیعت داوطلبانه جوامع توسعه‌دهنده که در مجموعه نرم‌افزارهای FOSS مشارکت داشتند، تاکید می‌شد، نرم‌افزارهایی مثل لینوکس و کارساز وب آپاچی. در واقع این طبیعت داوطلبانه است که همچنان بسیاری از پروژه‌های FOSS را هدایت می‌کند. موضوع قابل بحث در پشتیبانی مدل تولید نرم‌افزارFOSS این است که این نرم‌افزارها پتانسیل ایجاد تیمهایی با تعداد زیاد شرکت‌کنندگان را دارند که مایلند به رقابت با یکدیگر بپردازند و در تمام سطوح از شرکتهای تجاری پیشی بگیرند. جمله مشهور اریک ریموند در این زمینه این است: »با چشمانی بیشتر، همه اشکالها، سطحی و کم عمق‌اند.« (With more eyes all bugs are shallow) به طور خلاصه وجود یک جامعه تولید‌کننده علاقه‌مند، مقداری پشتیبانی مالی، یا هر دو، برای موفقیت یک پروژه FOSS لازم است. شاید یکی از بزرگترین معماها در سالهای اخیر در زمینه مشارکت در FOSS، این سوال باشد که چرا برنامه‌نویسان به طور داوطلبانه و آزادانه، وقت و حقوق معنوی خود را صرف این کار می‌کنند.

خط سیر پروژه‌های FOSS برای بسیاری از محققان، داشتن کارهای منتشر شده در نشریات مرجع و مطرح، معیاری کلیدی برای موفقیت در رشته کاری و عاملی مهم برای ارتقای شغلی محسوب می‌شود. مزایای خارجی (مانند موقعیت شغلی بهتر و پیشرفت) انگیزه‌های اصلی این مشارکت هستند. همچنین که عامل داخلی مبتنی بر لذت یعنی احساس یک فرد هنگام کار در یک پروژه، قویترین و تاثیرگذارترین انگیزه می‌باشد. از دیگر عوامل موجود می‌توان به نیاز کاربر، ارتقای مهارتهای برنامه نویسی و فعالیت ذهنی در هنگام نوشتن برنامه اشاره نمود. شرکت‌کننده‌ی داخلی بر طبق گفته ریان و دسی (۵۶، ۲۰۰۰) انگیزه داخلی به معنای انجام یک کار به خاطر خود آن و نه برای کسب یک نتیجه مجزا می‌باشد. فردی که دارای انگیزه داخلی است، کار را برای تفریح و لذت انجام می‌دهد نه به خاطر شرکت‌کننده‌ی خارجی، فشار یا پاداش. نیاز به صلاحیت و خود مختاری که مستقیماً با احساسات و لذت مرتبط هستند در راس عوامل مرتبط با شرکت‌کننده‌ی داخلی قرار دارند (دسی وریان ۳۵، ۱۹۸۵).

انگیزه داخلی را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود: انگیزه داخلی مبتنی بر لذت و انگیزه داخلی مبتنی بر انجمن/تعهد (لیندنبرگ ۲۰۰۱). در بخش زیر به هر دو مورد خواهیم پرداخت. انگیزه داخلی مبتنی بر لذت تفریح و کسب لذت هنگام کار، قسمت اصلی انگیزه داخلی می‌باشد (دسی و ریان ۱۹۸۵). سیزنت میهالی (۱۹۷۵) جزء اولین روانشناسانی بود که به بررسی انگیزه داخلی مبتنی بر لذت پرداخت. او بر این مساله تاکید می‌کند که برخی از عملکردها به خاطر لذت انجام می‌شوند. او روندی را مشخص کرده که در آن لذت به حداکثر رسیده و با تمرکز زیاد نشان داده می‌شود؛ ادغام‌سازی عملکرد و آگاهی؛ اعتماد به توانایی خود و لذت از خود عملکرد صرف نظر از نتایج خارجی (ناکامورا و سیزنت میهالی ۲۰۰۳). این روند زمانی به وجود می‌آید که مهارتهای یک شخص با عملکردهای موجود، متناسب باشد. بخش بهینه‌ای از عملکرد وجود دارد که در آن این روند به حداکثر می‌رسد. عملکردی که سطح آن از مهارتهای یک شخص بالاتر باشد باعث بروز آشفتگی شده و در صورتی که این سطح از مهارتهای یک شخص پائین‌تر باشد باعث ایجاد خستگی می‌شود.

عملکرد لذت بخش، احساس «نوآوری و ابتکار، غلبه بر یک چالش و برطرف ساختن یک مشکل» را به وجود می‌آورد (سیزنت مهیالی ۱۸۱، ۱۹۷۵). برنامه‌نویسی و مشارکت در پروژه‌های FOSS (هیمانن ۲۰۰۱، تور والدز و دایموند۲۰۰۱) روند ایجاد شده توسط افرادی را که به تولید نرم‌افزار پرداخته‌اند، تائید می‌کند. بنابراین افراد شرکت‌کننده در پروژه‌های FOSS با انتخاب پروژهایی که با مهارتهای آنها تناسب داشته باشد به دنبال یافتن این روند هستند. انتخابی که شاید در مشاغل آنها وجود نداشته باشد. یکی از موارد مرتبط به انگیزه داخلی مبتنی بر لذت، حس خلاقیت در انجام کار می‌باشد. امابیل (۱۹۹۶) این طور بیان می‌کند که انگیزه داخلی یکی از عوامل مهم خلاقیت می‌باشد.

او خلاقیت را به صورت زیر تعریف کرده است:

۱) عملی که ابتکاری است (نه روش قابل تشخیص رسیدن به یک راه حل) نه الگوریتمی (راه‌حلها دقیقاً مشخص هستند)

۲) یک پاسخ (مفید) مناسب و جدید برای یک مسأله (امابیل ۳۵، ۱۹۹۶).

امابیل (۴۰، ۱۹۹۶) امکان تفسیر شخصی عملکردهای ابتکاری را نیز فراهم می‌کند. او همچنین زنجیرهای از عملکردهای ابتکاری را مطرح می‌کند که از سطوح پائین به سطوح بالا مرتب شده‌اند و در آن ارزیابی شخصی می‌تواند به درک عوامل اجتماعی عامل ایجاد خلاقیت کمک کند. بنابراین یک پروژه FOSS که هدف آن ایجاد گرداننده دستگاهی برای سامانه‌عامل رایانه بوده شاید از نظر ناظرین خارجی بسیار ابتکاری به نظر نرسد اما افراد شرکت‌کننده در این پروژه آن را پروژه‌ای ابتکاری تلقی کنند.

شرکت‌کننده‌ی داخلی مبتنی بر انجمن/تعهد لیندنبرگ (۲۰۰۱) این طور عنوان می‌کند که انجام فعالیت بر اساس اصول نیز نوعی انگیزه داخلی به حساب می‌آید. او می‌گوید که افراد شاید به گونه‌ای مناسب و متناسب با ضوابط یک گروه به انجام امور بپردازند. بنابراین هدف انجام امور بر اساس ضوابط یک گروه می‌تواند یک چارچوب اصولی ایجاد کند. اهداف انجمن/تعهد، زمانی دارای بیشترین قدرت می‌شود که انگیزه کسب سود شخصی بدون توجه به دیگر اعضای گروه در انجمن اصلی به حداقل برسد. او همچنین معتقد است که شرکت‌کننده‌ی داخلی و خارجی می‌توانند در یک زمان وجود داشته باشند. بنابراین فردی که به کسب درآمد و تفریح اهمیت می‌دهد شاید توقع خود را در مورد کسب درآمد به خاطر داشتن تفریح بیشتر کم کند (درآمد کمتر و تفریح بیشتر). در پروژه‌های FOSS شاهد حس قوی یکپارچه‌سازی انجمن و اجرای ضوابط عملکردها هستیم.

افراد شرکت‌کننده در پروژه FOSS، حس همکاری زیادی نشان می‌دهند. متون رسمی مانند فرهنگ لغت حامیان جدید (ریموند۱۹۹۶)، بازار و کلیسا (ریموند۲۰۰۱) و مجوز کلی عمومی GNU GPL (استالمن۱۹۹۹) از حس مشترک و فردی فرهنگ حامیان FOSS و مسئولیت اعضا در آن استفاده کرده‌اند. در حقیقت اصطلاح حامی (hacker)، در انجمن FOSS یک درجه افتخاری به حساب می‌آید و این دقیقاً برخلاف کاربرد منفی آن در رسانه‌ها می‌باشد. هویت حامی در برگیرنده برطرف ساختن مشکلات، تفریح و به اشتراک گذاشتن کد می‌باشد. انگیزه کسب سود شخصی در انجمن با اجرا کردن مجوزهای نرم‌افزاری مانند GPL و مشتقات آن که امکان تغییر کد منبع را برای کاربر فراهم می‌کنند کاهش پیدا می‌کند. شرکت‌کننده‌ی خارجی اقتصاددانان به درک این مساله که شرکت‌کننده‌ی خارجی چگونه بر روی عملکرد انسان تاثیرگذار هستند کمک فراوانی کردهاند.

«مدل اقتصادی عملکرد انسان بر مبنای شرکت‌کننده‌ی خارجی می‌باشد: افراد عملکرد خود را تغییر می‌دهند زیرا یک عامل خارجی آنها را به انجام چنین کاری ترغیب کرده‌است. بنابراین بر اساس تئوری اقتصادی، شرکت‌کننده‌ی خارجی بر روی عملکرد تاثیرگذار هستند« (فری ۱۳، ۱۹۹۷). لرنر و تیرول (۲۰۰۲) به منظور توصیف دلایل مشارکت برنامه‌نویسان در پروژه‌های FOSS محاسباتی را در زمینه هزینه و سود انجام داده‌اند. تا زمانی که میزان سود از هزینه بیشتر باشد انتظار می‌رود که برنامه‌نویس در این پروژه مشارکت کند. آنها این طور عنوان می‌کنند که مزایای مشارکت در پروژه FOSS شامل نتایج کوتاه مدت و بلند مدت می‌باشد. نتایج کوتاه مدت مشارکت در پروژه FOSS عبارتند از دریافت حق‌الزحمه و نیاز کاربر به یک نرم‌افزار (وون هیپل۲۰۰۱). اگرچه جنبش FOSS نشان‌دهنده یک کار داوطلبانه می‌باشد اما مساله پرداخت هزینه برای مشارکت را نیز نباید نادیده گرفت. شرکتها به برخی از برنامه‌نویسان برای مشارکت در پروژه FOSS حق‌الزحمه‌ پرداخت می‌کنند زیرا این افراد کاربران ارزشمند IT مبتنی بر FOSS یا ارائه‌دهندگان محصولات IT مبتنی بر FOSS می‌باشند.

در هر دو مورد شرکتها برای کمک به پروژه FOSS از برنامه‌نویسانی استفاده می‌کنند. دیگر نتیجه کوتاه مدت به استفاده مستقیم از محصول نرم‌افزاری، مرتبط می‌باشد. تحقیقات انجام شده در مورد منشاء نوآوری بیانگر این مطلب است که کاربران به ویژه کاربران پیشرو تمایل دارند محصولاتی را بر اساس نیازمندیهای خودشان ایجاد کنند. (وون هیپل۱۹۸۸). کاربران، منشاء خلاقیت در زمینه‌های متعددی مانند ابزار علمی (ریگز و وون هیپل۱۹۹۴)، محصولات صنعتی (وون هیپل۱۹۸۸)، تجهیزات ورزشی (فرانک و شاه۲۰۰۳) و سیستم اطلاعات کتابخانه (موریسون، رابرت و وون هیپل۲۰۰۰) می‌باشند. بنابراین نیاز کاربر به برطرف ساختن یک مشکل نرم‌افزاری نیز می‌تواند یکی از دلایل مشارکت در پروژه‌های FOSS باشد. نتایج بلند مدت عبارتند از ارتقای شغلی (هولم استروم۱۹۹۹) و ارتقای مهارتهای برنامه‌نویسی (نیروی انسانی). افراد شرکت‌کننده می‌توانند با ارائه برنامه‌ای به پروژه‌های FOSS مهارتهای برنامه‌نویسی خود را به مدیران نشان دهند. در این پروژه‌ها ناظرین علاقه‌مند می‌توانند به بررسی عملکرد آنها بپردازند. به علاوه شرکتهایی که به دنبال مهارتهای خاصی در بازار کار هستند نیز می‌توانند با بررسی برنامه‌های ارائه شده در حوزه FOSS، برنامه‌نویس مورد نظر خود را پیدا نمایند.

به علاوه افراد شرکت‌کننده، مهارتهای برنامه‌نویسی خودشان را نیز با انجام بررسیهای دقیق در پروژه‌های FOSS افزایش می‌دهند (مودی۲۰۰۱، ریموند۲۰۰۱، وینر۲۰۰۰). برنامه‌های نرم‌افزاری ارائه شده، قبل و بعد از تبدیل شدن به یک برنامه رسمی بررسی می‌شوند. فایلهای اعتباری کد منبع و بایگانی نامه الکترونیکی اطمینان می‌دهند که اصول و روشهای برنامه‌نویسی اشتباه به مولف اصلی باز خواهند گشت. بررسی دقیق توسط انجمن پروژه، کاربران نرم‌افزار و افراد خارج از پروژهای که به این موضوع علاقه‌مند هستند موجب مشخص شدن عیوب برنامه‌نویسی شده و برای ارتقای برنامه، تغییراتی پیشنهاد می‌شوند (وون کروگ، اسپات و لاخانی۲۰۰۳). این فرایند موجب بهبود کیفیت برنامه و ارتقای مهارتهای برنامه‌نویسی افراد شرکت‌کننده می‌شود. خلاقیت و انگیزه در پروژه‌ها این مساله شاید برای افرادی که برنامه‌نویس نیستند حیرت‌انگیز باشد که مهندسین نرم‌افزار هنگام نوشتن یک برنامه احساس خلاقیت می‌کنند. همانگونه که سیزنت میهالی (۱۹۷۵، ۱۹۹۰، ۱۹۹۶) نشان داده امور ابتکاری موجب می‌شوند که افراد شرکت‌کننده به زمان توجه نکنند و تمایل داشته باشند که زمان بیشتری را به انجام این امور اختصاص دهند. این مورد یک حالت رونشناسی بوده که به آن «روند» گفته می‌شود.

بررسیها نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ درصد برنامه‌نویسان همیشه یا اکثر اوقات در هنگام برنامه‌نویسی به زمان توجه نمی‌کنند و بیش ۶۰ درصد آنها نیز همیشه یا اکثر اوقات یک ساعت را بیشتر به برنامه‌نویسی اختصاص می‌دهد (در صورتی که یک ساعت بیشتر در روز وجود داشته باشد). جمع‌بندی به طور خلاصه می‌توان گفت که انگیزه برنامه‌نویسان از مشارکت در پروژه‌های FOSS عبارت است از: نیاز به نرم‌افزارهای شخصی، بحران نرم‌افزاری، برانگیختن ذهنی، تمایل به تعلق به برخی انجمنها و جوامع کاربری، میل به شرکت در جنبش نرم‌افزارهای آزاد یا یک حس ساده نوع‌دوستی، سرمایه انسانی، توجیه اقتصادی دیگری برای این کار دارد. مشارکت در پروژه‌های OS این امکان را به افراد می‌دهد که از منابع دیگران چیزهایی بیاموزند و از آنها در مورد کار خود، بازخورد (Feedback) بگیرند. همچنین اگر این مشارکتها در سطح بالایی از نظر کیفی انجام گیرند، می‌توانند منجر به ایجاد فرصتهای شغلی در آینده شوند. در موارد زیادی از نرم‌افزارهای FOSS، تیمها به طور کامل افرادی نیستند که داوطلبانه به انجام این کار بپردازند. در یک بررسی، که تقریباً بر روی یک سوم توسعه‌دهندگان FOSS انجام شد، مشخص شد که آنها بابت انجام کار خود، مستقیماً از کارفرما حق‌الزحمه‌ دریافت می‌کنند.

منابع

زبان اصلی:

۱. کتاب "Perspectives on free and open source software”، نوشته Filler Joseph، ناشر: MIT Press، سال ۲۰۰۵ ۲. www.ecologyandsociety.org/vol۱۰/iss۱/art۳۳/ES-۲۰۰۵-۱۲۸۷.pdf ترجمه: مهرنوش رقابی، زهرا احمدی گردآوری و ویرایش: زهرا احمدی ارسال: هادی کلانتری منبع: FOSS.ir